انواع اختلال و سختی‌ های یادگیری در کودکان و نوجوانان

• «سختی یادگیری»، شامل مشکل در خواندن، نوشتن و یا محاسبات ریاضی می‌شود.
• «اختلالات یادگیری»، مشکلاتی خاص، جدی، ادامه‌دار و شناخته شده در مهارت‌های خواندن، نوشتن و یا محاسبات ریاضی هستند.
• اگر نگران یادگیری فرزند خود هستید، با معلم او صحبت کنید، شاید نیاز به ارزیابی رسمی عملکرد کودک باشد.
• کودکان درگیر با مشکلات و اختلالات یادگیری، نیازمند حمایت در مدرسه و خانه هستند.

سختی یادگیری چیست و اختلالات یادگیری کدام‌ها هستند؟

سختی یادگیری به معنای وجود مشکل در مهارت‌هایی چون خواندن، نوشتن و یا محاسبات ریاضی است. اختلالات یادگیری اما مشکلاتی خاص، جدی و ادامه‌دار در خواندن، نوشتن و یا محاسبات است که توسط متخصص سلامت روان تشخیص داده می‌شود. از جمله این اختلالات می‌توان به دیسلکسیا (خوانش پریشی یا ناتوانی در خواندن)، دیسگرافیا (نوشتار پریشی یا ناتوانی در نگارش) و دیسکلکولیا ( ناتوانی در مهارت‌های محاسباتی) اشاره کرد.

مطالب مهم: همه چیز درباره بیش فعالی در کودکان

«اختلال یادگیری» اصطلاحی است که متخصصان هنگام تشخیص مشکلی خاصی در خواندن، نوشتن و یا محاسبات از آن استفاده می‌کنند. برخی از افراد از «ناتوانی یادگیری» استفاده می‌کنند. این اصطلاحات کم و بیش هم معنی‌‌ هستند.

سختی یادگیری و علائم اولیه اختلالات یادگیری

سختی یادگیری و علائم اولیه اختلالات یادگیری اغلب در دو سال اول مدرسه که کودکان تحصیل در کلاس را شروع می‌کنند، نمایان می شود.

اگر فرزند مدرسه‌ای شما سختی و یا اختلال در یادگیری دارد، احتمالا متوجه شده‌اید که:

• خواندن، نوشتن و محاسبات را دوست ندارد و یا آن را بسیار دشوار می‌داند.
• در املای کلمات رایج، استفاده از کلمات قافیه‌دار و یا شمارش مشکل زیادی دارد.
• تشخیص صداها و هجاها در کلمات برایش دشوار است. مثلا تلفظ «د» در کلمه گلدان.
• در ربط دادن اعداد به کلمات مرتبط سختی دارد. مثلا عدد «۵» به کلمه پنج.
• اعتماد به نفس لازم نسبت به مدرسه و تکالیفش را ندارد.

گر کودک شما علائم اولیه سختی یادگیری دارد، الزاما به این معنی نیست که او دارای اختلال یادگیری است. برخی کودکان برای کسب مهارت‌های خواندن، نوشتن و محاسبات به زمان بیشتری نیاز دارند. دلایل دیگری هم ممکن است دستیابی به این مهارت‌ها را برای کودکان سخت کند. به عنوان مثال، غیبت زیادی در مدرسه داشته‌اند و یا مشکلات شنوایی و بینایی از جمله این دلایل هستند.

نگران سختی یا اختلالات یادگیری هستید؟ چه باید کرد؟

اگر فکر می‌کنید کودک شما علائم اولیه سختی یادگیری را دارد، هرچه زودتر اقدام به بررسی مشکلات کنید. کارهای زیادی برای حل این نگرانی می‌توان انجام داد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

۱. با معلم فرزندتان صحبت کنید

یک قرار ملاقات با معلم فرزندتان تنظیم کنید. لازم نیست حتما تا جلسه اولیا مربیان منتظر بمانید. شما هر زمانی که نیاز دارید، می‌توانید معلم فرزند خود را ملاقات کنید. وقتی با معلم صحبت می‌کنید، از او بپرسید:

• آیا فرزند شما، در مهارت‌های خواندن، نوشتن و محاسبات، مطابق انتظار پیشرفت می‌کند؟
•  به طور کلی، اوقات فرزند شما در مدرسه چگونه می‌گذرد؟ آیا خوشحال و با اعتماد به نفس است؟‌ به درس جذب می‌شود؟

معلم یا مربیان، فرزند شما را ارزیابی می‌کنند و در نهایت شما با بررسی نتایج متوجه وجود مشکل خواهید شد.

۲. به پزشک عمومی خود مراجعه کنید

در اسرع وقت، با پزشک عمومی و یا هر دکتری که در مواجهه با بیماری به او مراجعه می‌کنید، مشورت کنید. پزشک عمومی، در صورت نیاز به ارزیابی و آزمایشات بیشتر شما را به متخصص دیگری مانند متخصص اطفال، روانشناس، آسیب شناس گفتار یا شنوایی شناس ارجاع می‌دهد.

این متخصصان به شما کمک می‌کنند تا بفهمید آیا مسایل دیگری در دشوار کردن یادگیری فرزندتان وجود دارد یا خیر. مشکلاتی چون اختلال در بینایی، شنوایی، رشد زبان، یا مشکل در توجه و تمرکز.

اختلال «کم‌توجهی – بیش‌فعالی» یا «ADHD» در کودکان پیش دبستانی

۳. کلاس‌های فوق برنامه مدرسه را بشناسید

اگر کودک شما در خواندن، نوشتن یا محاسبات عقب مانده است، با معلم فرزندتان در مورد طرح‌های فوق برنامه سوادآموزی مدرسه صحبت کنید.

این برنامه‌ها شامل تمرین انفرادی یا گروهی کوچک با مربی آموزشی می‌باشد. این نوع حمایت، به کودک شما کمک می‌کند تا مفاهیم را بیاموزد و مهارت‌ها را با سرعت مناسب خود تمرین کند.

۴. اختلالات یادگیری را توسط متخصص، ارزیابی کنید

اگر کودک شما با وجود شرکت در کلاس‌های فوق برنامه و تمرین بیشتر، همچنان با خواندن، نوشتن و محاسبات مشکل دارد. از کادر مدرسه بخواهید تا ارزیابی رسمی اختلال یادگیری را توسط متخصص اطفال یا روانشناس، ترتیب دهند. اگر مدرسه امکان این ارزیابی را ندارد یا اینکه باید مدت زمان زیادی صبر کنید؛ به صورت خصوصی به متخصص مراجعه کنید.

حمایت آموزشی تخصصی برای کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری

اگر تشخیص اختلال یادگیری برای کودک شما داده شد، مهمترین کار، مهیا کردن حمایت آموزشی لازم برای فرزندتان است. این حمایت‌ها، باعث می‌شود فرزند شما مهارت های خود را بهبود بخشیده و پیشرفت خوبی در یادگیری کند و در نهایت، به او شما کمک می‌کند تا با درس و مدرسه ارتباط بگیرد.

نوع حمایت آموزشی درست، وابسته به نوع اختلال کودکتان است. می‌توانید با معلم فرزندتان یا سایر متخصصانی که با او کار می‌کنند صحبت کنید تا حمایتی که برای فرزند و خانواده مناسب است، عملی کنید.

حمایت آموزشی در مدرسه عبارت است از:

• تکرار و تمرین فشرده و خصوصی با مربی آموزشی برای حمایت از نیازهای منحصر به فرد کودک.
• تغییرات در محیط یادگیری. برای مثال، اگر فرزند شما نزدیک‌تر به معلم یا جایی به دور از حواس‌پرتی‌ها بنشیند، بهتر یاد می‌گیرد.
• تغییرات در فعالیت‌های آموزشی و ارزیابی. مثلا شاید فرزند شما زمان بیشتری جهت انجام تکالیف یا امتحانات ارزیابی نیاز داشته باشد.
• فناوری کمکی. دستگاه‌ها و نرم‌افزارهای زیادی وجود دارند که با تبدیل متن به گفتار، بررسی املا، پیش‌بینی کلمات، ارائه اطلاعات به صورت تصویری و غیره، کار را برای کودک شما آسان‌تر می‌کنند.

برای حمایت آموزشی خارج از مدرسه، می‌توان به مربی آموزشی یا تدریس خصوصی در زمینه‌هایی که فرزندتان مشکل دارد، اشاره کرد.

ویتامین و مواد معدنی مورد نیاز کودکان

همچنین پیشنهاد می‌کنیم که از معلم فرزندتان یا سایر متخصصان در راستای حمایت از یادگیری او، مشورت بگیرید. برای مثال، معلم یا سایر متخصصان می‌توانند کتاب‌هایی را پیشنهاد کنند که با توانایی خواندن کودک شما مطابقت داشته باشد یا نکاتی را برای خواندن همراه با فرزندتان به شما ارائه دهند. یا ممکن است برنامه‌های نرم‌افزاری سوادآموزی و ریاضی وجود داشته باشد که بتواند آنچه که فرزند شما در مدرسه می‌آموزد را تقویت کند.

کودک شما ممکن است مشکلاتی مانند «اختلال نقص توجه و بیش فعالی – ADHD» و یا «مشکلات زبانی» داشته باشد که اختلال یادگیری او را تشدید کند. اگر چنین است، متخصصان سلامت روان با شما و فرزندتان روی طرحی برای رفع این مشکلات کار خواهند کرد.

هنگامی که در حال انتخاب روش های درمانی یا حمایتی برای کودک خود هستید، به دنبال درمان‌هایی باشید که شواهد علمی دارند. درمان‌ها یا حمایت‌هایی که از نظر علمی آزمایش نشده‌اند ارزش پول و وقت شما را ندارند. پیشنهاد می‌کنیم که با یک متخصص صحبت کنید تا توصیه‌های قابل اعتمادی در مورد درمان ها و حمایت ها دریافت کنید.

حمایت از کودکان دارای مشکلات یادگیری و اختلالات یادگیری

وقتی فرزند شما نسبت به خودش احساس خوبی داشته باشد، بهتر می‌تواند با یادگیری و سایر چالش‌ها کنار بیاید. در ادامه، چند پیشنهاد برای بهبود حال کودکتان ارائه شده است:

• به کودک خود توضیح دهید که داشتن اختلال یادگیری به این معنا نیست که او به اندازه سایر کودکان باهوش نیست. روانشناس یا گفتاردرمانگر کودک شما راه‌هایی را برای توضیح اختلال یادگیری پیشنهاد می‌کند که کودک شما بتواند آن را درک کند و بفهمد.
• همیشه فرزندتان را به خاطر انجام دادن کارها مانند انجام تکالیف تحسین کنید.
• مهارت‌های غیر درسی را که فرزندتان در آنها موفق است را جشن بگیرید. مهارت‌های مانند ورزش، موسیقی، نمایش. حتی ممکن است فرزند شما مهربان و نوع‌دوست باشد یا در آشپزی عالی باشد. بابت این توانایی‌ها، او را تشویق و تحسین کنید.
• به کودک خود کمک کنید افکار منفی را به چالش بکشد. مثلا بگویید: «اجازه نده اون چه امروز اتفاق افتاده تو رو ناامید کنه. به این فکر کن که امسال چقدر پیشرفت کردی. شاید فقط به زمان و تمرین بیشتری نیاز داشته باشی تا در این کار موفق بشی». 
• فرزندتان را تشویق کنید تا آنچه را که برای غلبه بر مشکلات به آن نیاز دارد، بیابد. برای مثال، آیا دستورالعمل‌ها و نمودارهای از پیش نوشته شده کمکی می کند؟ آیا فرزندتان با دستورات گفتاری راحت‌تر است؟ همچنین، مطمئن شوید که فرزندتان می‌داند که اگر نیازی به کمک داشته باشد، آن را اعلام کند و درخواست کردن هیچ ایرادی ندارد.
• از متدهای راهبردی‌ آرام کردن کودکان و نوجوانان برای مقابله با احساسات آزاردهنده مثل استیصال یا شرمندگی استفاده کنید‌.‌ (احساسات او را بشناسید، در سکوت صحبت‌‌های او را بشنوید‌، صبور باشید و…)

شما می‌توانید با ایجاد اعتماد به نفس، انعطاف پذیری و دلسوزی به فرزندتان کمک کنید تا احساس خوبی نسبت به خودش داشته باشد.

دلایل اختلالات یادگیری

ما هنوز به طور کامل نمی‌دانیم که چه چیزی باعث اختلالات یادگیری می‌شود. منشا این اختلال برای هر کودک علت متفاوتی می‌تواند داشته باشد. برخی از اختلالات یادگیری ممکن است به این دلیل رخ دهد که بخش‌هایی از مغز کودک در پردازش اطلاعات مشکل دارد.

همچنین ممکن است کودک در تمرکز و حفظ توجه در کلاس مشکل داشته باشد. برای مثال، کودک شرایطی داشته باشد که بر رفتار او تاثیر مستقیم می‌گذارد، مانند ADHD.

در نهایت به یاد داشته باشید اختلال یادگیری یک ناتوانی پذیرفته شده است و فرزند شما حق برخورداری از فرصت‌های آموزشی مشابه سایر دانش آموزان را دارد.