آمارها نشان می‌دهد از هر ۵ کودکی که در سن مدرسه هستند، یکی دچار ناتوانی در یادگیری است. علائم این ناتوانی اغلب در ۳ تا ۴ سالگی و در دوره‌ی پیش دبستانی بروز پیدا می‌کند. به همین دلیل والدین باید درباره نشانه‌های آن اطلاعات کافی داشته باشند.
ربکا پارلاکیان (Rebecca Parlakian)، مدیر ارشد مرکز ملی نوزادان آمریکا می‌گوید: «هر کودک به شکل مخصوص به خود رشد می‌کند و عوامل متعددی می‌تواند روی تاخیر در رشد و یادگیری او دخیل باشد». تاخیر در مهارت‌های حرکتی ظریف – مانند استفاده از انگشتان برای بلند کردن یک جسم کوچک – می‌تواند موضوعی معمولی باشد که به مرور زمان حل شود یا اینکه نشانه‌ای از یک ناتوانی جدی‌تر باشد.
با این همه، توصیه می‌شود والدین و معلمان هرچه زودتر تاخیرهای یادگیری و مهارتی را شناسایی کنند تا کودکان از نظر اجتماعی و تحصیلی با مشکل مواجه نشوند. در ادامه مقاله ۹ سوال مهم مطرح کرده‌ایم که باید از خود بپرسید تا متوجه شوید آیا کودک شما به اختلال ناتوانی در یادگیری دچار است یا خیر. همراه ما باشید.
۱- آیا کودک شما دایره لغاتی بیشتر از ۲۰۰ کلمه دارد؟
اکثر کودکان ۳ ساله می‌توانند کلمات مربوط به اعضای بدن، اشیای روزمره و ضمایر اصلی مانند «من» و «تو» را به راحتی به زبان بیاورند. آنها در این سن اغلب از واژه‌ی «چرا؟» برای سوال پرسیدن استفاده می‌کنند و یاد گرفته‌اند که برخی از کلمات را به شکل جمع به کار ببرند.
مشکلات گفتاری و زبانی اغلب یکی از اولین نشانه‌های ناتوانی یادگیری در کودکان است که ممکن است دلایلی مانند اختلالات شنوایی یا اختلال در شیوه استفاده از عضله زبان برای ادای کلمات داشته باشد.
دکتر مارک گریفین (Mark Griffin) معتقد است مشکلات شنوایی یا عفونت‌های مزمن گوش می‌تواند از مهم‌ترین دلایلی باشد که باعث ایجاد اختلال در صحبت کردن کودکان شود. شنوایی کودکان در بدو تولد و بعد در ۵ سالگی می‌بایست مورد ارزیابی قرار گیرند اما اگر علائمی از ضعف در صحبت کردن کودک خود مشاهده کردید بهتر است حتما به یک مرکز شنوایی سنجی مراجعه کنید.
۲- آیا کودک شما می‌تواند بگوید چند سال دارد؟
کودکان تا ۳۶ ماهگی یا ۳ سالگی باید مفهوم «چند» را متوجه شوند و بتوانند انگشتان دست را به نشانه‌ی میزان سن خود بالا نگه دارند. کودکان در این سنین باید بتوانند اعداد را بشمارند. البته ممکن است چند عدد را از قلم بیندازند اما باید با مفهوم شمارش اعداد آشنا باشند.
در سن ۴ سالگی بیشتر کودکان می‌توانند تا ۲۰ بشمارند. دکتر گریفین می‌افزاید اگر کودک شما در شمارش اعداد با مشکل مواجه است، می‌تواند نشانه‌ای از اختلال دیسلکسیا یا اختلال یادگیری ریاضی باشد که با ناتوانی در یادگیری اعداد و زمان در او بروز پیدا می‌کند.
۳- آیا کودک شما حروف الفبا را می‌شناسد؟
کودکان بین ۳ تا ۴ ساله باید بتوانند تا ۱۰ حرف را با دیدن شکل آن تشخیص دهند. برخی از کودکان در این سن می‌توانند با دیدن نام خود روی یک برگه کاغذ آن را بشناسند. اگر کودک شما در این زمینه از اکثر همسالان خود عقب مانده است، می‌تواند نشانه‌ای از ناتوانی در یادگیری یا اختلال خوانش پریشی یا همان دیسلکسیا باشد.
اختلال دیسلکسیا در کودکان به این شکل بروز پیدا می‌کند که بچه‌ها مبتلا به آن نمی‌توانند املای کلمات را به درستی بخوانند و به همین دلیل در خواندن و نوشتن با مشکل مواجه می‌شوند.
بیشتر بخوانید: دیسلکسیا یا خوانش پریشی چیست؟
۴- آیا کودک شما در مقایسه با همسالان خود بلوغ کمتری داشته است؟
طبق مطالعه‌ای در موسسه ملی بهداشت، کودکانی که به اختلال «ADHD» دچار هستند، ممکن است بخش‌هایی از مغز آنها حدود ۳ سال دیرتر از سایر کودکان رشد کند و به همین دلیل در یادگیری ناتوان به نظر برسند.
دکتر پارلاکیان می‌گوید: «مهارت‌های اجتماعی و عاطفی کودکان در مهدکودک بسیار مهم هستند. کودکان باید بتوانند در مهدکودک با دیگر همسالان خود ارتباط برقرار کرده و همکاری کنند و بدون عصبانیت یا پرت کردن اجسام، احساسات خود را تحت کنترل داشته باشند. البته بزرگسالان هم هر چند وقت یک‌بار عصبانی می‌شوند اما کودکان در سن ۵ سالگی باید بتوانند احساسات خود را به روشی مناسب کنترل کنند».
دکتر پارلاکیان ادامه می‌دهد اگر کودک شما هنور نمی‌تواند به شکل درست احساسات خود را کنترل کند، لزوما به این معنی نیست که او دچار اختلال «ADHD» یا ناتوانی در یادگیری است، اما با مشاهده‌ی چنین رفتارهایی باید بیشتر مراقب باشید و وضعیت کودک را با دقت بیشتری رصد کنید.
۵- آیا کودک شما سعی می‌کند نوشته‌ها را بخواند؟
کودکان پیش دبستانی می‌توانند درباره تصاویری که در کتاب‌ها می‌بینند سوال بپرسند و با تورق کتاب‌های داستان اینطور وانمود کنند که خودشان کتاب را می‌خوانند. در سن ۴ سالگی اکثر بچه‌ها می‌توانند چند خط از کتاب داستان مورد علاقه‌ی خود را بدون شناخت کلمات و صرفا با تماشای شکل حروف، بخوانند و برای دیگران تعریف کنند.
در این سنین کودکان متوجه می‌شوند این اشکال – یا همان حروف – معانی مخصوص به خود دارند و برای تعریف کردن یک داستان یا خواندن کتاب باید به این حروف یا کلمات توجه کنند. اینکه کودکان درک کنند که حروف موجود در کتاب داستان ارتباط مستقیمی با خواندن دارد، بسیار مهم است.
۶- سر سفره چطور رفتار می‌کنند؟
کودکان در سنین بین ۳ تا ۴ سالگی قاشق و چنگال را به جای مشت با انگشتان خود می‌گیرند. همین موضوع می‌تواند یکی از نشانه‌های رشد سالم کودک شما باشد. علاوه بر این، کودکان پیش دبستانی باید بتوانند مداد رنگی را با انگشتان خود بگیرند و روی کاغذ بکشند. برخلاف کودکان کوچکتر که مداد را در مشت دست خود می‌گیرند.
کودکی که این کارها را به درستی انجام نمی‌دهد ممکن است اختلالی در انجام مهارت‌های حرکتی ظریف داشته باشد. گاهی اوقات این ناتوانی‌ها نشانه‌ای از اختلال «دیسگرافیا – Dysgraphia» یا همان اختلال نوشتن است که در برخی از کودکان بروز پیدا می‌کند. خوب است والدین با دیدن چنین رفتارهایی در کودک، با دکتر متخصص مشورت کنند.
۷- آیا کودک شما صدا شدن توسط دوستانش را نادیده می‌گیرد؟
بی‌توجهی به صدا شدن توسط دوستان می‌تواند به دلیل وجود اختلال در شنوایی کودکان باشد. چنین اختلالاتی ممکن است کودک شما را در یادگیری موضوعات مهم‌تر با مانع روبه‌رو کند. این مشکل همچنین می‌تواند روی گفتار، حافظه و درک مکان اشیا در محیط هم روی کودک تاثیر بگذارد.
بنابراین اگر فرزند خود را صدا می‌کنید و او واکنشی نشان نمی‌دهد، حتما این موضوع را جدی بگیرید چون ممکن است نشانه‌ای از ناتوانی در یادگیری او باشد.
۸- آیا کودک شما به راحتی از راه پله بالا می‌رود؟
کودکان در سن ۳ سالگی باید بتوانند به راحتی از راه‌پله‌های خانه بالا و پایین بروند، بپرند، دستگیره‌های در را حرکت داده و در را باز کنند. کودکانی که در انجام دادن این کارها با مشکل مواجه هستند احتمال دارد دچار اختلال در مهارت‌های حرکتی باشند. با مشاهده‌ی این صحنه که کودک شما به راحتی نمی‌تواند از راه پله بالا بیاید، حتما دقت بیشتری روی دیگر رفتارهای او داشته باشید.
۹- آیا کودک شما با دوستانش بازی‌های خیالی می‌کند؟
کودکان بین ۳ تا ۴ ساله قوه‌ی تخیل نسبتا خوبی دارند و به همین دلیل با دوستان خود بازی‌های خیالی انجام می‌دهند و مثلا یکی از آنها نقش مادر را بر عهده می‌گیرد و دیگری نقش کودک او را بازی می‌کند. بازی‌های وانمودی بخش بزرگی از بازی‌های کودکان پیش دبستانی را در بر می‌گیرد که روی قوه تخیل آنها تاثیر مستقیم دارد.
اگر کودک شما چنین بازی‌هایی انجام نمی‌دهد یا در مقابل درخواست دوستش برای انجام چنین بازی‌هایی واکنش خوبی ندارد حتما با پزشک کودکان مشورت کنید چون ممکن است این مشکل روی مهارت‌های اجتماعی و روابط کودک شما تاثیر منفی بگذارد.
بیشتر بخوانید: اهمیت بازی های کودکان و نقش آن در رشد تخیل کودکان خردسال
سخن پایانی
همانطور که گفته شد از هر ۵ کودک، یکی به ناتوانی‌های مربوط به یادگیری دچار است. والدین و معلمان در صورتی که این ناتوانی‌ها را زود تشخیص دهند به راحتی می‌توانند با از میان برداشتن مشکل، ضعف در یادگیری کودک را برطرف کنند. گاهی اوقات ممکن است یک عامل ساده مانند عفونت گوش باعث بروز ناتوانی در گفتار کودک شود. بنابراین به نشانه‌های رفتاری در کودک خود توجه ویژه‌ای داشته باشید.
بیشتر بخوانید: انواع اختلال و سختی های یادگیری در کودکان و نوجوانان
