اگر فرزند محصل در خانه دارید چگونگی اندازه گیری میزان سواد کودک مشغول به آموزش در خانه
معلمان از روش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری اینکه دانش‌آموزانشان یک موضوع یا مفهوم را درست درک کرده‌اند استفاده می‌کنند؛ امتحان گرفتن‌های بدون اطلاع قبلی، آزمون‌های از قبل تعیین شده، آزمون شفاهی و نوشتن مقاله درباره موضوعی خاص از جمله این روش‌هاست. اما این روش‌ها بیشتر برای زمانی قابل استفاده است که کودکان در مدرسه و در کنار معلم حضور داشته باشند.
هنگامی که فرزندانتان به صورت آنلاین و در خانه تحصیل می‌کنند ممکن است از خود بپرسید: «چطور بفهمم فرزندم موضوع را یاد گرفته یا نه؟» این یکی از رایج‌ترین سوالاتی‌ست که والدین از خود می‌پرسند زیرا سبک تحصیل در خانه با مدرسه تفاوت‌های زیادی دارد.
در ضمن، این بدان معنا نیست که شما به هیچ وجه نمی‌توانید میزان یادگیری فرزندانتان را ارزیابی کنید، بلکه روش‌های خلاقانه‌ای برای سنجش میزان پیشرفت او وجود دارد. در ادامه چند نمونه از این روش‌ها را به شما آموزش می‌دهیم. همراه ما باشید.
رویکرد متفاوتی اتخاذ کنید!
می‌توانید به طور ناگهانی از کودک خود امتحان املا بگیرید یا از او بخواهید جلوی اتاق پذیرایی بایستد و موضوعی که یاد گرفته است را به شکل شفاهی توضیح دهد. اما این کارها برای سنجش میزان یادگیری فرزند شما کافی نیستند و بیشتر برای زمانی مناسب هستند که کودک به شکل سنتی در کلاس درس و در حضور معلم باشد.
اینکه کودکتان یکی از فصل‌های کتاب درسی را به شکل خلاصه به شما ارائه دهد در حالی که سه هفته‌ی تمام پشت میز شام، کل آن فصل را با ذکر جزئیات توضیح داده است، هم کار بیهوده‌ای به نظر می‌رسد. در چنین مواقعی شما می‌دانید که کودکتان تمام آن فصل از کتاب را می‌داند، پس امتحان کردن کودک اصلا کار درستی نیست.
وقتی شما به کودکتان موضوعی را آموزش می‌دهید، می‌توانید در حین یادگیری، وضعیت او را ارزیابی کنید. حتما می‌دانید که مثلا کودک شما جدول ضرب را به طور کامل می‌داند اما در زمینه عمل تقسیم مشکل دارد. چون خودتان به او این موضوعات را آموزش می‌دهید قطعا بهتر می‌دانید که کودکتان در کدام بخش قدرتمندتر و در کدام بخش ضعیف‌تر است.
در کلاس درس سنتی، معلم مسئولیت دانش آموزان بیشتری را بر عهده دارد و از این رو شیوه‌ی ارزیابی یک به یک برای دانش‌آموزان جواب نمی‌دهد. به همین دلیل از آزمون‌های دسته‌جمعی استاندارد شده برای ارزیابی میزان یادگیری آنها استفاده می‌کند. اما شما چون به طور مستقیم با کودک خود طرف هستید، قطعا میزان یادگیری او در هر مبحث را به شکل دقیق‌تری می‌دانید.
بیشتر بخوانید: چطور به بچه ها انگیزه درس خواندن دهیم؟
چقدر زمان در برابر چقدر خوب بودن؟
بسیاری از والدینی که کودکان خود را در خانه آموزش می‌دهند یا کودکان آنها از طریق آموزش آنلاین تحصیل می‌کنند با این سوال مواجه هستند که «آیا کودکشان به اندازه کافی یاد گرفته است؟». اما «به اندازه کافی» واقعا به چه معناست؟ چه کسی آن را مشخص می‌کند؟
بسیاری از درس‌هایی که کودکان در هر سطح از تحصیل میآموزند، با توجه به برنامه درسی مشخص شده برای مدارس یا مواد درسی که توسط آموزش و پرورش تعیین شده، آموزش داده می‌شوند. بنابراین عوامل خارجی هم روی محتوای یادگیری و هم روی سرعت یادگیری کودکانی که به شکل سنتی در مدارس تحصیل می‌کنند تاثیرگذار است.
کودک شما هنگام تحصیل در خانه نیازی ندارد به اصول سنتی موجود در مراکز آموزشی پایبند باشد. شما می‌توانید از هرکجا که کودک شما نیاز دارد، آموزش را شروع کنید و مسیر متناسب با استعداد و علایق کودک خود را پیش بگیرید. به این ترتیب می‌توانید کمتر روی میزان یادگیری فرزندتان به شکل کمی تمرکز کنید و بیشتر روی کیفیت یادگیری مطالب متمرکز شوید.
به عنوان مثال، فرض کنید می‌خواهید دسته‌بندی انواع حیوانات را در طول ۵ هفته به کودک خود آموزش بدهید، اما متوجه می‌شوید که عقب افتاده‌اید. شما به جای یک هفته، سه هفته را برای شناخت سرفصل پرندگان صرف کرده‌اید زیرا فرزندتان هنوز آماده نبود تا به بخش خزندگان برود. در طول این سه هفته با فرزند خود یک لانه درختی ساختید، در طبیعت پرندگان مختلف را تماشا کردید و یک مستند درباره پرندگان دیدید.
آیا اینکه از برنامه‌ریزی عقب افتاده‌اید یعنی در سناریوی خود شکست خورده‌اید؟ نه! شما عمق یادگیری فرزندتان را بیشتر کرده‌اید و در این بازه‌ی زمانی سنجش میزان یادگیری کودک را هم انجام داده‌اید. حالا با خیال راحت‌تر می‌توانید به سرفصل بعدی بروید در حالی که از یادگیری سرفصل پرندگان مطمئن‌اید.
روش‌های ارزیابی خلاقانه میزان یادگیری کودکان
آماده‌اید ببینید فرزندتان چقدر خوب چیزهایی که به او آموزش داده‌اید را یاد گرفته است؟ در این بخش برخی از ایده‌های خلاقانه برای اندازه‌گیری میزان یادگیری کودکانی که در خانه تحصیل می‌کنند را به شما معرفی می‌کنیم.
۱- با آنها صحبت کنید
بهتر است با فرزندان خود صحبت کنید. شاید در وقت شام بهترین زمان باشد تا از فرزند خود بپرسید امروز در مدرسه یا کلاس آنلاین چه چیزی آموخته است؟ می‌توانید از آنها فقط یک پاسخ کوتاه و ساده بشنوید اما سعی کنید آن پاسخ را گسترش دهید تا کودک بیشتر درباره آن موضوع حرف بزند.
می‌توانید از کودک خود بخواهید موضوعی که یاد گرفته را به شخص دیگری آموزش دهد. با این کار متوجه می‌شوید که کودک شما آن موضوع را واقعا فهمیده یا صرفا حفظ کرده است.
۲- نقش‌ها را تغییر دهید
یک ضرب‌المثل قدیمی وجود دارد که می‌گوید شما واقعا چیزی را نمی‌دانید مگر اینکه بتوانید آن را به شخص دیگری آموزش بدهید. این موضوع تا حد زیادی حقیقت دارد. فرزند خود را در نقش معلم قرار بدهید و با این کار میزان یادگیری او را راحت‌تر ارزیابی کنید.
می‌توانید از فرزند بزرگتر بخواهید تا به خواهر یا برادر کوچکتر خود، موضوعاتی مانند جمع یا تفریق را آموزش دهد یا یک کتاب تصویری را با هم بخوانید و از کودک بزرگتر خود بخواهید تا کلمات را بخواند یا داستان را برای فرزندان کوچکتر توضیح دهد.
۳- به فرزندان پروژه بدهید
به جای امتحان گرفتن یا خلاصه‌نویسی درس، به فرزندان یک پروژه‌ی خاص بدهید. مثلا می‌توانید روی یک برگه کاغذ دستور پخت یک غذای خاص را نوشته و از آنها بخواهید مقادیر مواد آن را ۳ برابر کنند تا غذا برای سه نفر کافی باشد. برخی از مقادیر می‌تواند کسری باشد تا ضرب اعداد کسری را هم کودک شما بیاموزد.
علاوه بر این می‌توانید به فرزندتان بگویید قرار است به مسافرت بروید و می‌بایست مسیری را که باید به مقصد برسید روی نقشه ترسیم شود. از کودک خود بخواهید روی نقشه طوری برنامه‌ریزی کند که هر ۱۰۰ کیلومتر یک محل توقف مشخص باشد تا مکانی برای استراحت در سفر داشته باشید. با این کار به کودک خود آموزش می‌دهید که چطور از دانش خود در طول زندگی استفاده کنند.
۴- دیجیتال فکر کنید
بسیاری از ما ممکن است از فکر اینکه باید جلوی کلاس بایستیم و درسی که یاد گرفته‌ایم را ارائه دهیم به خود بلرزیم. این موضوع برای کودکان هم وجود دارد و این در حالی‌ست که نمره‌ی ارائه‌ی شفاهی جلوی کلاس تنها ۳۰% از نمره‌ی آن درس است و واقعا ارزش این میزان استرس را ندارد. اگرچه ارائه و سخنرانی در جمع مهارت بسیار ارزشمندی‌ست اما این شیوه، تنها روش برای یادگیری فرزند شما نیست؛ پس بیش از حد به او فشار نیاورید!
به یاد داشته باشید که یک دنیای متفاوت بیرون از خانه وجود دارد و فرزند شما می‌توانید از طریق اینترنت اطلاعات و دانش خود را با افراد بیشتری به اشتراک بگذارد. فرزند شما می‌تواند یک ویدیوی آموزشی جذاب ضبط کند و در محیط سرویسی همچون آپارات پست کند یا حتی ویدیویی آموزشی و کوتاه با اپلیکیشن‌هایی موبایل بسازد و به خانواده یا دوستانش نشان بدهد.
به عنوان والدین باید امنیت کودک خود در فضای آنلاین را در نظر داشته باشید. بنابراین شما باید تعیین کنید محتوایی که کودک شما در فضای عمومی به اشتراک می‌گذارد، چه باشد. ممکن است برخی از ویدیوهایی که او تولید می‌کند فقط مناسب جمع‌های خصوصی و خانوادگی باشد. بنابراین به او بیاموزید که اشتراک گذاشتن ویدیوها در اینترنت باید با احتیاط بیشتری انجام شود.
۵- به دنبال پیشرفت باشید، نه نمره
اگر فرزند شما فقط به ۶۰% از سوالات درس ریاضی پاسخ درست می‌دهد در دام این فکر نیفتید که کودک شما در مدرسه خوب کار نمی‌کند یا فرایند یادگیری او مشکل دارد. اگر آخرین باری که از او امتحان گرفتید و ۴۰% از سوالات را درست پاسخ داده بود و حالا به ۶۰% رسیده پس او در حال پیشرفت است. اما اگر در یک دوره زمانی و به طور مداوم به ۶۰% از سوالات پاسخ درست می‌دهد باید مشکل را بررسی کنید.
۶- امتحان کتاب باز برگزار کنید
یکی از روش‌هایی که برای کودکانی که در خانه به شکل آنلاین تحصیل می‌کنند مورد استفاده قرار می‌گیرد این است که به آنها آموزش داده می‌شود چطور از دایره‌المعارف، منابع دیجیتال یا فرهنگ لغت برای رسیدن به پاسخ خود استفاده کنند. با این روش کودکی جستجوگر پرورش خواهید داد. امتحانات را به شکل کتاب‌باز برگزار کنید تا کودک به جای تمرکز روی حفظ کردن موضوعات، یاد بگیرد چطور پاسخ سوال را پیدا و تفسیر کند تا به بهترین نتیجه برسد.
با این حال، حفظ کردن هنوز هم یک ابزار بسیار مفید است! به خاطر سپردن موضوعات درسی مانند پرورش دادن یک ماهیچه است. با حفظ کردن موضوعات، قدرت مغز خود را پرورش می‌دهید. به علاوه، برخی از حقایق دنیا مانند اینکه دو به اضافه دو می‌شود چهار را باید حفظ کرد تا بتوانیم مسائل پیچیده‌تر را حل کنیم.
اما بین حفظ کردن مفید و حفظ کردن به عنوان میانبر برای درک واقعی، تفاوت‌های زیادی وجود دارد. بنابراین قبل از اینکه کودک خود را وادار کنید موضوعی را حفظ کند، مطمئن شوید این موضوعات در آینده برای آنها مفید خواهد بود.
۷- روند یادگیری را مشاهده کنید
وقتی پاسخ سوالی را نمی‌دانند، چطور پاسخ می‌دهند؟ آیا کودکان شما می‌دانند کجا باید دنبال پاسخ سوال باشند؟ یا چگونه و از چه کسی کمک بخواهند؟ آیا آنها مشتاق هستند درباره موضوعات مورد علاقه خود اطلاعات بیشتری کسب کنند؟ آیا آنها دائما درباره دلفین‌ها، مسائل ریاضی یا روسای جمهور ایران از شما سوال می‌پرسند؟
کودکی که فعالانه درگیر آموزش خود است، به دنبال کشف اطلاعات جدید است و می‌خواهد ابهامات خود را برطرف کند، کودکی‌ست که یاد می‌گیرد به عمل ساده‌ی یادگیری عشق بورزد! این کودکی‌ست که با موفقیت در خانه درس می‌خواند.
۸- گاهی عقب بنشینید
به عنوان والدینی که دوست دارید فرزندتان در خانه تحصیل کند، ممکن است به طور ناخواسته بیشتر از آنچه نیاز بوده در فرایند آموزش فرزندتان وارد شده باشید. دانش آموزان باید هر از چند گاهی با چالش‌هایی دست و پنجه نرم کنند؛ این چالش می‌تواند حل یک جدول کلمات پیچیده باشد یا خواندن کتابی بالاتر از سطح معمول آنها.
بنابراین گاهی اوقات به عقب برگردید و نقش معلمی را کنار بگذارید. اجازه دهید کودک شما گاهی اوقات فضاهایی اختصاصی برای یادگیری مطالب داشته باشد. خود را به عنوان معلم در تمام زمینه‌های یادگیری کودک وارد نکنید و به تمام چالش‌های او وارد نشوید. اگر این فضا را به کودک خود ندهید ممکن است بیش از حد به شما وابسته یا متکی شوند.
۹- سابقه امور را نگه دارید
مشاهده میزان پیشرفت فرزند شما اگر نمود عینی نداشته باشد احتمالا کار آسانی نخواهد بود. بنابراین به فکر حفظ سوابق تکالیف و امتحانات او باشید تا بتوانید هر از گاهی به آن سر بزنید.
در طول سال تحصیلی پروژه‌های مهم، آثار هنری و موارد دیگر همچون طرح درس‌هایی که خودتان آنها را تدوین کرده‌اید را به این پرونده سوابق اضافه کنید تا به راحتی مسیر پیشرفت و یادگیری فرزندتان قابل ردیابی شود. این پیشرفت احتمالا بیش از آن چیزی است که فکر می‌کردید.
امتحانات رسمی
اگرچه در این مطلب سعی کردیم از روش‌های استاندارد و رسمی برای ارزیابی دانش‌آموزانی که در خانه تحصیل می‌کنند اجتناب کنیم اما برخی از مفاهیم و موضوعات بهتر است به روش امتحان رسمی ارزیابی شوند. به عنوان مثال می‌توان به دو درس ریاضی و املا اشاره کرد که به راحتی می‌توان با یک آزمون رسمی میزان دانش کودک را سنجید.
می‌توانید روی کاغذ امتحانی از کودک بخواهید اعدادی را با هم جمع کرده یا از هم تفریق کند. یا به او املا بگویید و بخواهید روی کاغذ در حضور شما بنویسد. همچنین امتحانات این دروس می‌تواند به شکل فلش کارت، آزمون‌های بدون برنامه‌ریزی قبلی یا تست‌های چهار گزینه‌ای باشد. با این روش به شکل مستقیم میزان دانش کودک را ارزیابی می‌کنید.
سخن پایانی
در دوران کرونا و با توجه به نگرانی‌هایی که درباره حضور کودکان در مدارس وجود دارد، آموزش آنلاین بیش از هرچیز دیگری در خانواده‌ها جریان پیدا کرد. تحصیل کودکان در خانه و از طریق آنلاین مزایا و معایب متعددی دارد اما قبل از اینکه کودک شما توسط معلم مورد سنجش قرار گیرد، باید بتوانید خودتان هم میزان پیشرفت او را بسنجید. در این مقاله برخی از ساده‌ترین روش‌ها برای سنجش میزان پیشرفت کودکی که در خانه تحصیل می‌کند را معرفی کردیم.
بیشتر بخوانید: آموزش شمارش به کودکان با روشی مفرح
