کودکی سالم پرورش دهید

چرخه تبعیض میان فرزندان خود را بشکنید

مغز فرزند شما در سال‌های اول زندگی سریع‌تر از هر زمان دیگری رشد می‌کند و با هر تجربه جدید میلیون‌ها ارتباط عصبی در آن ایجاد می‌شود. این سال‌های اولیه زمانی است که پایه‌های یادگیری، سلامت و رفتار شکل می‌گیرد. این دوره برای کودکان با هر جنسیتی یکسان است.

در حدود ۳ سالگی، کودکان شروع به ایجاد هویت جنسیتی می‌کنند که هم‌زمان با افزایش سن، تقویت می‌شود. در ۵ سالگی، کودکان احساس ثبات جنسیتی پیدا کرده و از طریق گفتار و عمل، هویت جنسیتی خود را ابراز می‌کنند.

برخلاف اصطلاح «جنس» که به معنای تفاوت‌های بیولوژیکی بین زنان و مردان است، «جنسیت» به روابط اجتماعی زنان، مردان، دختران و پسران اشاره دارد. این ارتباط می‌تواند از جامعه‌ای به جامعه دیگر و در مقاطع مختلف تاریخ متفاوت باشد.

والدین ممکن است تعصبات جنسیتی خود را به فرزندان خود منتقل کنند. به عنوان مثال، ممکن است از سنین پایین با دختران به ‌عنوان یک موجود به شدت شکننده رفتار شود یا به ‌خاطر ظاهرشان مورد تحسین قرار گیرند و از سوی دیگر پسران تشویق شوند که همیشه قوی باشند و تنها به خاطر قدرت بدنی‌ ستایش شوند. از طریق چنین سوگیری‌هایی، به تدریج به کودکان آموزش داده می‌شود که طبق این هنجارهای «پذیرفته شده» جنسیت خود رفتار کنند و این کار می‌تواند برای رشد اجتماعی و عاطفی آن‌ها مضر باشد.

تبعیض بین فرزندان به چه معناست؟

تبعیض به معنای رفتار ناعادلانه یا تعصب آمیز با کودکان به دلیل ظاهر، سن، جنسیت، انتظارات خانواده، استعداد و غیره است. تبعیض بین فرزندان از سوی والدین می‌تواند روی نوع رفتار آن‌ها با فرزندانشان تأثیرات زیادی داشته باشد. گذراندن وقت بیشتر با یک فرزند، دادن امتیازات بیشتر، سخت گیری کمتر و رفتارهای اینچنینی می‌تواند نشانه‌هایی از تبعیض گذاشتن بین فرزندان یک خانواده باشد. این رفتارها عمدتا از سوی والدین ناآگاه توجیه می‌شود اما متأسفانه تاثیرات تبعیض بین فرزندان روی رشد و سلامت روان کودکان تأثیرات منفی گذاشته و می‌تواند رفتارهای آینده کودک در بزرگسالی را تحت تأثیر خود قرار دهد.

انواع تبعیض بین فرزندان

تبعیض بین فرزندان می‌تواند انواع و دلایل مختلفی داشته باشد. انواع تبعیض بین فرزندان را به شکل زیر دسته بندی می‌کنند.

• تبعیض بر اساس سن

معمولاً فرزند بزرگ خانواده به دلیل اینکه وارث خانواده است، مورد حمایت بیشتری قرار می‌گیرد. این تبعیض بیشتر در مورد فرزندان پسر اعمال می‌شود تا دختر. این نوع تبعیض جنسیتی بیشتر ریشه در فرهنگ‌های سنتی و تفکرات قدیمی دارد.

از سوی دیگر کوچکترین فرزند خانواده نیز گاهی به شکل دیگری مورد حمایت قرار می‌گیرد، زیرا به اصطلاح ته‌تغاری خانواده است و والدین از او در برابر آزار و اذیت خواهر و برادرهای بزرگتر محافظت می‌کنند. این موضوع حتی زمانی که آن‌ها به اندازه کافی بزرگ هستند تا از خود دفاع کنند نیز ادامه پیدا می‌کند.

فرزندان وسطی اما معمولاً تحت حمایت والدین قرار نمی‌گیرند. آن‌ها به ندرت مورد علاقه خانواده هستند، مگر اینکه واقعا دستاوردی برجسته داشته باشند. سندرم کودک میانی، همانطور که از نامش پیداست، یک پدیده واقعی است که امروزه برخی از روانشناسان در حال مطالعه روی تأثیرات منفی آن هستند.

• تبعیض بر اساس جنسیت

تبعیض بر اساس جنسیت نیز یکی از رایج‌ترین انواع تبعیض بین کودکان است. جالب است بدانید که این تبعیض اغلب به نسبت فرزندان پسر به فرزندان دختر در یک خانواده بستگی دارد. برای مثال اگر خانواده‌ای دو دختر و یک پسر داشته باشد، معمولاً فرزند پسر مورد علاقه والدین خواهد بود! البته تبعیض بر اساس جنسیت در نتیجه تفکرات سنتی و مردسالاری، بیشتر معطوف به فرزندان پسر می‌شود. در چنین خانواده‌هایی حتی اگر یک پسر و چند دختر باشند، پسر لقب وارث خانواده را کسب می‌کند. والدینش معتقد هستند که او مهم‌تر از خواهرانش است و ممکن است از آن‌ها انتظار داشته باشند که از او اطاعت یا مراقبت کنند.

• تبعیض بر اساس شخصیت

گاهی اوقات، یکی از بچه‌ها بامزه‌تر، خوش صحبت‌تر، یا با استعدادتر از بقیه است و این موضوع به‌طور خودکار باعث تبعیض بین فرزندان یک خانواده می‌شود. در برخی موارد نیز کودک ممکن است علایق متفاوتی نسبت به والدین خود داشته باشد و مورد تبعیض قرار بگیرد. چراکه برخی والدین تمایل دارند از کودکی که بیشتر شبیه خودشان به نظر می‌رسد یا رفتار می‌کند، حمایت بیشتری کنند.

• تبعیض بر اساس ناتوانی

اگر یکی از کودکان ناتوانی یادگیری یا اختلالی (مانند اوتیسم یا ADHD) داشته باشد، می‌تواند باعث تبعیض بین فرزندان شود. کودک معلول یا به طور کامل نادیده گرفته می‌شود و یا به شدت و بیش از حد مورد حمایت و توجه والدین قرار می‌گیرد.

• تبعیض بر اساس ژنتیک

طیف گسترده‌ای از فرزند خوانده‌ها دچار تبعیض بین فرزندان می‌شوند. برخی از آن‌ها به اندازه فرزندان بیولوژیکی والدین مورد محبت قرار می‌گیرند و برخی دیگر هیچ وقت شانس دریافت حمایت و توجه کافی از سرپرستان خود را ندارند.

• تبعیض بر اساس توانایی

اگر والدین استعداد، مهارت، مسیر شغلی خاصی داشته باشند، ممکن است به دنبال آرزوهایشان در فرزندانشان بگردند. در این صورت فرزندانی که علائم این توانایی‌ها یا علاقه به آن‌ها نشان می‌دهند مورد حمایت بیشتری قرار می‌گیرند. متأسفانه این نوع تبعیض بین فرزندان بسیار شایع است و تأثیرات منفی زیادی در روحیه و روان کودک می‌گذارد.

عواقب تبعیض بین فرزندان

متأسفانه بسیاری از والدین از سر ناآگاهی در چرخه تبعیض بین فرزندان قرار گرفته و صدمات روحی و روانی زیادی به فرزندان خود وارد می‌کنند. این والدین معمولاً از عواقب تبعیض بین فرزندان آگاه نیستند. یکی از این عواقب و تأثیرات منفی تبعیض در کودکان، کاهش عزت نفس کودک است. میزان عزت نفس کودک با آسیب رفتاری او رابطه مستقیم دارد. کودکی که از سنین پایین در معرض تبعیض در خانواده قرار گرفته، زمانی که وارد سنین نوجوانی می‌شود، احتمال بیشتری دارد که دچار آسیب رفتاری شود.

از سوی دیگر نابرابری در سطوح تشویق و حمایت بین فرزندان یک خانواده باعث می‌شود که کودکانی که مورد تبعیض قرار گرفته‌اند، به توانایی‌های خود شک کرده و نتوانند به پتانسیل کامل خود دست یابند. عواقب تبعیض بین فرزندان در دوران کودکی، از طریق پرخاشگری و رفتارهای نامناسب بروز کرده و در نوجوانی و اوایل بزرگسالی خود را به شکل علائم افسردگی نشان می‌دهد. به علاوه فقدان تأیید والدین ممکن است خلأ در زندگی فرد ایجاد کند که به راحتی پر نمی‌شود. این امر به‌ویژه در فرهنگ‌های مردسالارانه که طرفداری صرفاً مبتنی بر جنسیت است، صدق کرده و باعث می‌شود دخترها را در دستیابی به حقوق اساسی خود مانند آموزش، آزادی مالی و آزادی بیان محدود ‌کند. فراموش نکنید عواقب انواع تبعیض بین فرزندان می‌تواند برای آینده فرزندانتان مضر باشد.

راه‌کارهایی برای جلوگیری از عدم تبعیض در خانواده

شما به عنوان والدین، نقش مهمی در سازگاری یا چالش فرزندتان با چنین هنجارهای جنسیتی بازی می‌کنید. برای کمک به جلوگیری از تعصب و تبعیض جنسیتی در خانه، به این نکات توجه کنید.

تربیت برابر داشته باشید

از همان روز اول، دختر و پسر باید به طور یکسان تربیت و دوست داشته شوند و از آن‌ها مراقبت شود. رابطه شما با فرزندتان اساس رشد اوست. کودکان ممکن است با سرعت‌های متفاوتی رشد کنند، اما نقاط عطف رشد برای پسران و دختران یکسان است. بازی کردن، کتاب خواندن، غذا خوردن با یکدیگر و دیگر فعالیت‌هایی از این قبیل به کودک شما کمک می‌کند تا بدون توجه به جنسیت، یاد بگیرد و رشد کند. زمان حضور در مدرسه، بازی یا انجام کارهای خانه، برای دختران و پسران باید به میزان مساوی باشد.

به هر کدام فضایی برای بازی اختصاص دهید

اطمینان حاصل کنید که فرزندان خود را به طور یکسان درگیر بازی می‌کنید. به دنبال اسباب‌بازی‌ها، کتاب‌ها و بازی‌هایی باشید که فرزندتان را توانمندتر کرده و باعث رشد مهارت‌های اجتماعی و شناختی او می‌شود. اسباب‌بازی‌هایی که سبب رشد خلاقیت فرزند شما می‌شود یا کتاب‌هایی که قهرمانان زن و مرد را در نقش‌های غیرکلیشه‌ای و غیرسنتی به تصویر می‌کشند، انتخاب‌های خوبی هستند.

اسباب ‌بازی‌ها را با دقت انتخاب کنید

فرزندان خود را تشویق کنید تا با انواع اسباب‌بازی‌ها سرگرم شود و بازی کند.  هم دختران و هم پسران می‌توانند با عروسک‌ها و اسباب بازی‌های آشپزی بازی کنند و همچنین می‌توانند در بازی‌هایی با فعالیت بدنی بیشتر شرکت کنند. سعی کنید از بازی‌ها و اسباب بازی‌هایی که عمدا کلیشه‌های جنسیتی را تقویت می‌کنند، مانند بسته‌بندی صورتی برای دختران و آبی برای پسران، اجتناب کنید. فرزندان خود را از بازی با اسلحه‌های اسباب بازی و بازی‌های دیجیتالی خشونت‌آمیز یا جنسی منع کنید و در عوض آن‌ها را تشویق کنید تا به سمت ورزش یا بازی‌هایی با فعالیت بدنی بیشتر بروند.

الگوی مناسبی برای کودکان خود باشید

به یاد داشته باشید که فرزندان اغلب والدین خود را الگو قرار می‌دهند. کلیشه‌های جنسیتی را به چالش کشیده و یک الگوی مناسب برای فرزند خود باشید. به عنوان مثال، پدران می‌توانند در آشپزی و نظافت شرکت کنند یا مادران بازی‌هایی در فضای باز با کودک خود انجام دهند. پدر و مادر، هر یک باید نقشی برابر در پرورش و پیوند با فرزند خود و مراقبت از او داشته باشد. گذراندن وقت با هم به عنوان یک خانواده مهم است، پس زمانی را به بودن کنار یکدیگر اختصاص دهید. این کار به عزت نفس فرزند شما و پیوند بین والدین کمک می‌کند.

از کلمات و جملات مناسب استفاده کنید

از بیان لطیفه‌ها یا عباراتی که کلیشه‌های جنسیتی را تقویت می‌کنند، خودداری کنید به عنوان مثال هرگز نگویید که گریه کردن کار دخترهاست. از نظر عاطفی با فرزند خود، بدون در نظر گرفتن جنسیت او، باز و پذیرا باشید و او را تشویق کنید تا احساسات خود را بیان کند.

مهمترین کار این است که از تخصیص و تثبیت هویت جنسی کلیشه‌ای به فرزند خود خودداری کنید. درعوض، کودک خود را تشویق کنید تا احساس هویت و عاملیت خود را در یک محیط پرورش‌دهنده و پذیرنده ایجاد کند.

بیشتر بخوانید: مواجهه با احساسات در کودکان چگونه است؟