خجالتی بودن و کمرویی در کودکان یک رفتار عادی محسوب می‌شود ولی زمانی که مانع رشد اجتماعی کودک شود، به عنوان یک معضل باید با آن برخورد کرد.
برخی از کودکان به طور طبیعی خجالتی هستند. به این معنی که آنها در موقعیت‌های اجتماعی احساس خوشایندی ندارند و نسبت به همسالان خود دیرتر گرم می‌شوند. در اغلب موارد این کودکان هنگام تعامل اجتماعی دچار اضطراب شده و در موارد حادتر به دلیل خجالتی بودن زندگی آنها محدود می‌شود.
اگر شما به عنوان والد در موقعیت‌های اجتماعی از فرزندتان حمایت کنید یا رفتار اجتماعی شجاعانه آنها را مورد تشویق قرار دهید، به کودک کم‌روی خود کمک بزرگی کرده‌اید. اما اگر احساس می‌کنید خجالتی بودن و کمرویی برای فرزند شما مشکل ایجاد می‌کند حتما از افراد حرفه‌ای کمک بگیرید.
در ادامه این مقاله شما را با راه کارهایی جهت کمک به کودکان کم‌رو آشنا می‌کنیم و به بررسی نکاتی در خصوص خجالتی بودن از سن نوزادی تا خردسالی می‌پردازیم. همراه ما باشید.
درباره خجالتی بودن و کودکان کم‌رو
رفتار خجالتی در کودکان متداول است. به عنوان مثال کودک ممکن است مدام به والدین خود بچسبد، در موقعیت‌های اجتماعی به گریه بیفتد یا با پنهان کردن سر، حرکت کردن، دور شدن و بستن چشم‌ها از نظر فیزیکی خود را از تعامل اجتماعی به دور نگه دارد.
یک کودک پیش دبستانی ممکن است تمایلی به صحبت کردن با فرد غریبه از خود نشان ندهد. او ممکن است در اغلب موارد پشت یکی از والدین خود پنهان شود یا از شرکت در بازی‌ها خودداری کند.
خجالتی بودن کودکان در سن مدرسه به شکل دیگری نمود پیدا می‌کند. کودک در سن مدرسه ممکن است از پاسخ دادن به سوالات در کلاس درس اجتناب کند. او ترجیح می‌دهد به‌جای اینکه وقت خود را برای دوست پیدا کردن بگذارد، با تماشای بازی دیگران از انجام فعالیت‌های جدید به دور بماند و به آرامی گوشه‌ای بنشیند.
برخی از کودکان خجالتی‌تر از دیگران هستند و این موضوع هیچ ایرادی ندارد.، زیرا خجالتی بودن قسمتی از خلق و خوی آنها به شمار می‌آید. در واقع این رفتار روشی است که بچه‌های کم‌رو به واسطه آن دنیا پاسخ می‌دهند.
کودکانی که خجالتی به نظر می‌رسند، پس از شناختن یک فرد یا موقعیت، گرم شده و راحت‌تر رفتار می‌کنند. بنابراین بهتر است به جای «خجالتی» خطاب کردن آنها از عبارت «دیر گرم شدن» استفاده کنیم. اگر به کودکان خود برچسب خجالتی بزنید باعث می‌شود احساس کنند مشکلی در آنها وجود دارد یا به دلیل کمرویی خود نمی‌توانند کاری انجام دهند.
چگونه به کودکان مبتلا به کمرویی کمک کنیم؟
خجالتی بودن کودکان همیشه با گذشت زمان از بین نمی‌رود، اما آنها می‌توانند یاد بگیرند که در تعامل با دیگران اعتماد به نفس و راحتی بیشتری داشته باشند. در واقع شما می‌توانید یاد بگیرید چگونه به یک کودک خجالتی کمک کنید تا او با افراد جدید، تجربیات نو و موقعیت‌های ناشناخته کنار بیاید. در زیر با نکاتی که به شما کمک می‌کند آشنا می‌شوید:
چند نکته درباره کودکان خردسال
- به کودک خود زمان بدهید تا احساس راحتی کند. آنها را مجبور نکنید مستقیماً به سراغ یک بزرگسال غریبه بروند. در عوض، بزرگسالان را تشویق کنید تا با یک اسباب بازی در نزدیکی کودک شما بازی کرده و از صدایی آرام استفاده کنند.
- در موقعیت‌های اجتماعی همچون گروه‌های بازی یا گروه‌های والدین با تشویق کودکتان در کنارش بمانید و از او بخواهید جست و جو کند. سپس با گذشت زمان هر چه فرزندتان احساس راحتی بیشتری پیدا کرد شما هم می‌توانید کم‌کم برای لحظه های کوتاهی از او دور شوید. به عنوان مثال، در حالی که کودک شما روی زمین بازی می کند، با سایر بزرگسالان روی یک صندلی بنشینید. اگر لازم شد دوباره می‌توانید به نزدیکی فرزندتان بروید.
- اجازه دهید فرزندتان بداند احساساتی که دارد درست و طبیعی است و به او کمک کنید احساساتش را مدیریت کند. به عنوان مثال به او بگویید: « می‌دونم کمی ترسیدی چون نمی‌دونی چه کسی تو مهمانی حضور داره. بیا قبل از اینکه وارد بشیم با هم یواشکی یه نگاه بندازیم و ببینیم کی داخل مهمونیه».
- از دلداری بیش از حد کودک خود بپرهیزید. دلداری بیش از حد این پیام را می فرستد که یک موقعیت ترسناک پیش روی شماست. از طرفی توجه اغراق‌آمیز ممکن است به طور اتفاقی رفتار خجالتی را در کودک شما تشویق کند.
- رفتارهای «شجاعانه» مانند پاسخ دادن به دیگران، برقراری تماس چشمی، آزمودن چیزهای جدید یا نچسبیدن فرزندتان به شما را تحسین کنید. در تعریف و تمجید خود به شکل خاصی عمل کنید. به عنوان مثال، «عزیز دلم، من از نحوه سلام کردن تو به پسری که تو پارک دیدیم خوشم اومد. دقت کردی که وقتی این کار رو انجام دادی چطور لبخند زد؟».
- سعی کنید رفتار اجتماعی با اعتماد به نفس را خودتان انجام دهید تا فرزندتان بتواند شما را تماشا کند و از شما بیاموزد. به عنوان مثال هنگامی که شخصی به شما سلام می کند، همیشه با صدایی رسا جواب سلام بگویید.
چند نکته درباره کودکان مدرسه‌ای
- از گذاشتن قرار بازی در خانه خودتان یا خانه دوستانشان استقبال کنید. اگر فرزندتان به خانه یکی از دوستان خود دعوت شد، او را همراهی کنید زیرا احتمالا این‌گونه احساس راحتی بیشتری خواهد داشت. به تدریج می‌توانید مدت زمانی را که با فرزندتان در خانه دیگران می‌گذرانید کاهش دهید.
- برای شروع موقعیت‌های اجتماعی که یک یا دو کودک در آن هستند، انتخاب کنید. سپس با مرور زمان می‌توانید برای برقراری ارتباط به سراغ گروه‌های اجتماعی بزرگتری از کودکان بروید.
- کنفراس دادن، استندآپ کردن یا ارائه کلاسی را با فرزند خود در منزل تمرین کنید. این کار به کودک شما کمک می‌کند تا هنگامی که نیاز بود جلوی کلاس بایستد، احساس راحتی بیشتری داشته باشد.
- فرزندتان را تشویق کنید تا فعالیت‌های فوق برنامه انجام دهد. سعی کنید انتخاب شما مواردی باشند که تشویق کننده رفتار اجتماعی هستند. به عنوان مثال در یک تیم ورزشی عضو شود یا به گروه حمایت از محیط زیست بپیوندد.
- به کودک خود، قبل از گردهمایی‌های اجتماعی، آموزش‌های لازم را بدهید تا بداند از او چه انتظاری دارید. به عنوان مثال: «مردم امروز می‌خوان با تو صحبت کنن. وقتی معلمت در حال صحبته یادت باشد حتما به چشماش نگاه کنی. اگر این کار رو انجام ندی ممکنه فکر کنه که به حرف‌هاش گوش نمی‌دی».
- تحت هیچ شرایطی فرزند خود را با خواهر، برادر یا دوستان مطمئن و صمیمی‌اش مقایسه منفی نکنید.
- تشویق گام‌های حتی کوچک فرزندتان می‌تواند موجب تقویت عزت نفس او شود و در مسیر کمتر خجالتی بودن، حرکت کند.
اگر دیگران در مورد فرزند شما می‌گویند که او «خجالتی» است، بهتر است در مقابل فرزندتان، حرف آنها را اصلاح کنید. به عنوان مثال می‌توانید بگویید: کمی طول می‌کشه تا گرم بشه و اگر احساس راحتی کنه با خوشحالی بیشتری بازی می‌کنه». با این روش در واقع این پیام را می‌فرستید که شما به عنوان والد احساسات بچه خود را درک کرده‌اید. بنابراین هر زمان که آماده باشد می‌تواند به راحتی با موقعیت جدید کنار بیاید.
بیشتر بخوانید: مواجهه با احساسات در کودکان: چگونه کمک کنیم؟
چه زمانی احساس خجالت کودک می‌تواند مشکل ساز شود؟
رفتار خجالتی فرزند شما اگر به شدت باعث ناراحتی او شود و یا مسیر زندگی‌اش را تحت تاثیر قرار دهد، می‌تواند مشکل‌ساز باشد. مثلا:
- شما یا فرزندتان به دلیل خجالتی بودن نمی‌توانید راحت به هر مکانی بروید.
- کودک شما در موقعیت‌های اجتماعی همچون مدرسه یا مهمانی دارای نشانه‌هایی از اضطراب است.
- فرزند خردسال شما مدام از تنهایی خود گله می‌کند در حالی‌که نمی‌داند چگونه باید با سایر کودکان ارتباط بگیرید.
- بچه مدرسه‌ای شما احساس می‌کند نمی‌تواند در کلاس درس به راحتی سوال بپرسد یا پاسخ دهد.
برخی از کودکانی که نشانه‌هایی از خجالتی بودن دارند، دچار اضطراب می‌شوند. بنابراین اگر رفتار خجالتی فرزندتان به سختی تغییر می‌کند و قابل توجه است، می‌توانید از متخصصین همچون پزشک عمومی، اطفال یا روان‌شناس کمک بگیرید.
خجالتی بودن کودک یا چیز دیگر؟
ممکن است دلیل برخی از رفتارهای کودک، اصلا موضوع کمرویی یا خجالتی بودن او نباشد و موارد دیگری مطرح باشد. صحبت کردن با پزشک یا معلم فرزندتان می‌تواند دلایل اصلی برخی از رفتارهای او را مشخص کند.
- ممکن است کودکی که نشانه‌هایی از تاخیر زبانی یا لکنت دارد، در رفتار خود تلاش‌هایی برای حرف زدن با مردم نشان دهد. مثلا دائما سعی کند با دیگران تماس چشمی برقرار کند یا به دنبال ایجاد ارتباط اجتماعی باشد. اما این کودکان در صورتی که درک نشوند ناامید خواهند شد.
- کودکی که مشکل کم شنوایی دارد، ممکن است نسبت به چیزی که مردم می‌گویند واکنش نشان ندهد، تا حدودی نشنود یا نتواند به درستی از دستورالعمل‌های آنها پیروی کند.
- کودکان اوتیستیک ممکن است در خواندن نشان های اجتماعی دچار مشکل شوند. آنها در اغلب موارد با کودکان بازی نمی‌کند و معمولا به تماس اجتماعی و برقراری ارتباط علاقه‌ای ندارند.
- بچه‌ای که دچار اختلال لالی انتخابی است به دلیل اضطراب بالا نمی‌تواند در مکان‌های خاص، با افراد خاص یا در طول برخی فعالیت‌های اجتماعی حرف بزند.
- کودکی که دچار اضطراب اجتماعی باشد، در ترس‌ها و موقعیت‌هایی که باید با دیگران ارتباط برقرار کند دچار نگرانی می‌شود. مثلا هنگام بازی با دوستان خود، مهمانی‌ها یا بحث‌هایی که در کلاس درس شکل می‌گیرد.
سخن پایانی
خجالتی بودن و کمرویی یک رفتار رایج در خردسالان و کودکان به شمار می‌آید. این رفتار در صورت حمایت والدین و تشویق آنها به انجام فعالیت‌های اجتماعی پس از مدت کوتاهی از بین خواهد رفت. از همین رو در این مقاله شما را با دلایل و راه کارهای از بین رفتن رفتار خجالتی و کمرویی در بچه‌ها آشنا کردیم. شما هم می‌توانید نظرات و تجربیات خود را در این زمینه با ما به اشتراک بگذارید.
بیشتر بخوانید: کودک من چگونه دوست پیدا کند و او را نگه دارد؟
