مهارت‌های حرکتی به گروه مهمی از مهارت‌ها گفته می‌شود که کودکان از سنین خردسالی شروع به یادگیری آن می‌کنند. راه رفتن به عنوان نقطه عطفی در تقویت مهارت‌های حرکتی کودکان به شمار می‌رود اما مهارت‌های دیگری هم وجود دارد.
مهارت‌های حرکتی در کودکان نقطه شروع بسیاری از ورزش‌ها و فعالیت‌های تفریحی، از فوتبال گرفته تا والیبال و غیره هستند. در ادامه قصد داریم شما را با این مهارت‌های حرکتی و روش‌های تقویت آن در کودکان آشنا کنیم. همراه ما باشید.
مهارت‌های حرکتی کودکان چیست؟
تعریف دقیقی از مهارت‌های حرکتی وجود ندارد اما می‌توان از آن به عنوان عامل اصلی حرکت و ایجاد هماهنگی در عضلات کودکان تعریف کرد که پایه‌ای برای سلامت جسمانی آن‌هاست.
مهارت‌های حرکتی به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ مهارت‌های حرکتی درشت و مهارت‌های حرکتی ظریف. مهارت‌های حرکتی درشت به آن دسته مهارت‌هایی گفته می‌شود که روی ایجاد تعادل روی عضلات، پاها و استخوآن‌های کودکان تاکید دارد.
مهارت‌های حرکتی ظریف مربوط به تقویت عضلات کوچک بدن مانند انگشتان می‌شود که برای نوشتن، باز کردن درب قوطی و … مورد استفاده قرار می‌گیرد.
منظور از مهارت‌های حرکتی در این مقاله مهارت‌های حرکتی درشت است که پس از یک سالگی در کودکان شروع به رشد می کند. راه رفتن اولین مهارت حرکتی است که در یک نوزاد ایجاد می شود و به مرور زمان سایر مهارت‌های حرکتی هم در کودک رشد پیدا می‌کند.
به بیان ساده‌تر هدف از مهارت‌های حرکتی در کودکان ایجاد تعادل بین عصب و عضله آن‌هاست تا بتوانند راحت‌تر کارهای مربوط به خود را انجام داده و در فعالیت‌های حرکتی آسیب نبینند.
انواع مهارت‌های حرکتی در کودکان
انواع مهارت‌های حرکتی که کودکان به مرور به آن‌ها دست پیدا می‌کنند عبارت است از:
۱. راه رفتن
نوزادان تا حدود ۱۰ ماهگی تلاش می‌کنند با تکیه‌گاه قرار دادن دست خود و گرفتن میز یا صندلی، روی پای خود بایستند و راه بروند. اینکه آن‌ها بتوانند بدون کمک گرفتن از دیگران و به طور مستقل راه بروند به زمان بیشتری نیاز دارد.
۲. پریدن
کودکان عاشق پریدن هستند. این مهارت چیزی‌ست که آن‌ها به طور غریزی یاد می‌گیرند و نیازی به آموزش ندارد. کودکان با افزایش سن به مرور یاد می‌گیرند که چطور با ریتم خاصی بپرند و به این شکل شادی خود را نشان می‌دهند.
۳. جهیدن روی یک پا
در سن ۴ سالگی اکثر کودکان جهیدن روی یک پا را یاد می‌گیرند و عضلات آن‌ها به گونه‌ای رشد می‌کند که می‌توانند تعادل خود را در حین جهیدن حفظ کنند. اکثر کودکان پس از اینکه پریدن روی دو پا را یاد می‌گیرند، تلاش می‌کنند جهیدن روی یک پا را هم یاد بگیرند.
۴. دویدن
کودکان در سن ۱۸ تا ۲۴ ماهگی، دویدن را یاد می‌گیرند. در ابتدای یادگیری مهارت دویدن ممکن است کودک شما تعادل خود را از دست بدهد و به جلو یا پهلو بیفتد. اما پس از چندبار تلاش و تمرین به راحتی می‌تواند وزن خود را در حین دویدن تحمل کند.
کودکان دویدن را یک فعالیت لذت بخش می‌دانند. با این حال، توصیه می‌کنیم از شیوه صحیح دویدن فرزند خود اطمینان حاصل کنید تا او با یک روش اشتباه، به اندام‌های خود آسیب وارد نکند.
۵. به سرعت دویدن
به سرعت دویدن یا به تاخت دویدن از آن دست مهارت‌های حرکتی در کودکان است که پس از یادگیری مهارت‌های جهیدن و دویدن به دست می‌آید. کودکان به سرعت دویدن را دوست دارند و باید بتوانند عضلات خود را به گونه‌ای هماهنگ کنند که با سرعت بالا قادر به حرکت درست باشد.
۶. جهش کردن
تفاوت پریدن و جهش کردن در این است که کودک باید روی یک یا دو پای خود جهش کند و بتواند فاصله مشخصی را از روی زمین جهش کرده و سپس روی پاهای خود فرود بیاید.
مهارت حرکتی جهش کردن به آموزش نیاز دارد چون در انجام آن عضلات، استخوان‌ها و تاندون‌های زیادی درگیر می‌شود و باید به شیوه صحیح این مهارت آموزش داده شود. بهتر است در ابتدا جهش کردن روی یک تشک نرم یا تخت خواب را با کودک خود امتحان کنید.
۷. جست و خیز کردن
پریدن‌های متناوب که اغلب در حین طناب زدن شاهد آن هستیم به هماهنگی بین چشم، عضلات و عصب‌های کودک ارتباط دارد. کودکان باید مهارت حرکتی جست و خیز کردن را به درستی یاد بگیرند.
بیشتر بخوانید: اهمیت بازی‌‌های کودکان و نقش آن در رشد تخیل کودکان خردسال
۷. دویدن به پهلو
دویدن کودکان اگر به سمت جلو یا عقب نباشد به آن دویدن کشویی یا دویدن به پهلو گفته می‌شود. سرسره‌هایی که در پارک‌ها وجود دارند یکی از بهترین وسایل برای تقویت این مهارت در کودکان است.
مزایای توسعه مهارت‌های حرکتی در کودکان چیست؟
اصلا چرا باید مهارت‌های حرکتی کودکان را تقویت کرد؟ برای پاسخ به این سوال به چند موضوع اشاره می‌کنیم.
۱. آگاهی فضایی
اولین مزیت تقویت مهارت‌های حرکتی کودکان، افزایش آگاهی فضایی در آن‌هاست. شاید عبارت «آگاهی فضایی» کمی گنگ باشد اما به آگاهی هر فرد نسبت به محل قرار گرفتن بدن خود در یک فضا، آگاهی فضایی گفته می‌شود.
در واقع افرادی که آگاهی فضایی بالاتری دارند می‌دانند که مثلا با برداشتن دو قدم دیگر به لبه پله خواهند رسید. یا می‌دانند اگر با سرعت مشخصی از خیابان عبور کنند ماشین با آن‌ها برخورد نخواهد کرد.
۲. پرورش حافظه ماهیچه‌ها
هرچقدر یک حرکت را بیشتر تکرار کنید، مغز شما این حرکات را در نورون‌های خود ذخیره کرده و به مرور زمان انجام آن حرکت برای شما راحت‌تر خواهد شد.
بنابراین هر چه کودکان بیشتر درگیر فعالیت‌های حرکتی باشند، زحمت کمتری برای انجام آن حرکت متحمل می‌شوند تا جایی که دیگر نیازی به فکر کردن به آن حرکت نخواهند داشت.
۳. هماهنگی بیشتر اندام‌های بزرگ بدن
با تقویت مهارت‌های حرکتی در کودکان اندام‌های بزرگ آن‌ها مانند بازوها و پاها قوی‌تر شده و برای انجام کارهای ساده دیگر مشکلی نخواهند داشت. بخش بزرگی از مشکلات افراد در سنین میانسالی، عدم پرورش اندام‌های بزرگ در دوران کودکی بوده که به آسیب دیدگی‌ها و ناتوانی‌هایی منجر می‌شود.
۴. تناسب اندام قلب و عروق
یکی از مهم‌ترین مزیت‌های توسعه مهارت‌های حرکتی کودکان، تقویت اندام‌های مهمی مانند قلب است. با تمرین و انجام حرکات ورزشی، ضربان قلب افزایش پیدا می‌کند و این موضوع به تقویت ماهیچه‌های قلب کمک فراوانی خواهد کرد.
مهارت‌های حرکتی کودک چه زمانی توسعه پیدا می‌کند؟
هر کدام از مهارت‌های حرکتی که به آن‌ها اشاره کرده در سنین خاصی توسعه پیدا می‌کند. بنابراین والدین نباید عجله کنند و کافیست به مرور هر کدام از مهارت‌های کودک خود را رصد کرده و زیر نظر داشته باشند.
اکثر کودکان در ۱ سالگی مهارت راه رفتن را یاد می‌گیرند. تا ۲ سالگی مهارت‌های دیگری مانند دویدن، پریدن و جهش روی یک پا را می‌آموزند. مهارت‌های پیچیده‌تر به مرور تا ۳ سالگی توسط کودکان آموخته می‌شود.
توجه داشته باشید که برخی از کودکان برای توسعه مهارت‌های حرکتی خود به آموزش نیاز دارند تا این مهارت‌ها را به طور صحیح بیاموزند. کودکان نوپا و پیش دبستانی به فرصت بیشتری برای تمرین این مهارت‌ها نیاز دارند پس والدین باید جلسات تمرینی بیشتری برای آن‌ها مهیا کنند.
کودکان از این جلسات تمرینی لذت می‌برند و به آن به چشم بازی و سرگرمی نگاه می‌کنند. به این نکته هم توجه کنید که مهدکودک و پیش دبستانی‌ها باید فضاهایی برای تمرین و توسعه مهارت‌های حرکتی کودکان داشته باشند.
روش‌های توسعه مهارت‌های حرکتی در کودکان
اگر در مورد رشد مهارت‌های حرکتی کودک خود نگران هستید، می‌توانید از روش‌هایی که در زیر به آن‌ها اشاره می‌کنیم، این مهارت‌ها را تقویت کنید.
تقویت مهارت دویدن
بازی‌هایی که به دویدن نیاز دارند را در خانه انجام دهید؛ بازی‌هایی مانند فوتبال، قایم باشک یا توپ بازی می‌تواند مهارت دویدن در کودک را تقویت کند.
از کودک خود بخواهید به سمت هدف خاصی بدود؛ به عنوان مثال عروسک خود را از لبه فرش که مثلا رودخانه خروشانی است نجات دهد.
تقویت مهارت پریدن
اجازه دهید کودک شما از جایی که قبلا مجاز نبود، بپرد؛ مثلا به او اجازه دهید از لبه تخت خواب در آغوش شما بپرد. پله‌ها بهترین مکآن‌ها برای پریدن کودکان هستند. می‌توانید پله‌های ایمن در پارک یا محیط خانه را انتخاب کنید و از کودک خود بخواهید از روی پله به روی زمین بپرد.
برای اینکه به کودک خود انگیزه بیشتری دهید، می‌توانید محلی که پریده را علامت گذاری کنید و از او بخواهید تا دفعات بعد بلندتر بپرد.
تقویت مهارت جست و خیز کردن
برای کمک به ایجاد تعادل در کودک از او بخواهید وقتی از کنار دیواری عبور می‌کند، پس از دست زدن به دیوار یکبار بپرد. سعی کنید هنگام جست و خیز کودکتان آواز بخوانید تا او با ضرباهنگ شعری که می‌خوانید جست و خیز کند.
تقویت مهارت جهیدن روی یک پا
از حلقه هولاهوپ برای تقویت مهارت جهیدن روی یک پا استفاده کنید. شما به عنوان والدین داخل حلقه شوید و از کودک خود بخواهید بیرون حلقه بایستد و حلقه را با دستانش بگیرد. حالا حرکت کنید و از کودک خود بخواهید مانند یک سوارکار، افسار را نگه دارد.
این بازی هم سرگرم‌کننده است و هم به تقویت مهارت‌های حرکتی و جهیدن روی یک پا کمک فراوانی می‌کند.
تقویت مهارت راه رفتن
روی فرش یا سرامیک خانه نوارهایی را بچسبانید و از کودک خود بخواهید دقیقا روی آن‌ها راه برود. این یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای تقویت مهارت راه رفتن و ایجاد تعادل در اندام کودک است.
می‌توانید با نوارهای کاغذی یا خوردنی‌هایی که روی زمین قرار می‌دهید انجام این بازی را برای کودکان جذاب‌تر کنید. مهم این است که کودک ترغیب شود تا این فعالیت را تا انتها انجام دهد.
سخن پایانی
در این مقاله انواع مهارت‌های حرکتی کودکان را معرفی کردیم. این مهارت‌های حرکتی به کودکان در ایجاد تعادل، تقویت اندام‌های بدن و در نهایت سالم زندگی کردن کمک فراوانی می‌کند. کودکان تا ۵ سالگی باید بیشتر این مهارت‌ها را بیاموزند بنابراین دقت کنید که کودک شما تا قبل از این سن در انجام این فعالیت‌ها مشکلی نداشته باشد. علاوه بر مهارت‌های حرکتی باید به مهارت‌های اجتماعی کودک نیز توجه فرمایید. همچنین می‌توانید نظرات و پیشنهادات خود را در بخش دیدگاه‌ها با ما در میان بگذارید.
