آموزش ریاضی به کودکان اوتیسم، در اغلب اوقات فرایندی چالش‌برانگیز و در عین حال موفقیت‌آمیز است. فقط کافی است یک رویکرد صحیح را انتخاب کنید و با به کارگیری روش مناسب به نتیجه مطلوب خود برسید. زیرا می‌توان تحت شرایط ویژه‌ای، درک ریاضی در کودکان اوتیستیک را توسعه داد و آن‌ها را به سمت سطوح پیشرفته در این علم هدایت کرد.
در واقع با در نظر گرفتن تفاوت توان ذهنی کودکان اوتیسم هنگام آموزش ریاضی، می‌توان کلاس درس را به یک جلسه سرگرم‌کننده تبدیل کرد. کلاسی که در عین لذت‌بخش بودن، همراه با یادگیری هم باشد. در این مقاله قصد داریم به نحوه آموزش ریاضی به کودکان اوتیسم بپردازیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.
ویژگی‌های اوتیسم که روی یادگیری تاثیر می‌گذارند
پیش از شروع آموزش ریاضیات به کودکان اوتیسم، باید نیازهای آن‌ها را درک کنیم. اغلب این افراد در برقراری ارتباط با دیگران، تعاملات روزمره و پردازش حسی مشکل دارند. همچنین ممکن است در نحوه عملکرد، سازماندهی افکار و برنامه‌ریزی‌های خود با چالش مواجه شوند.
برخی از تحقیقات نشان داده که ۱۰ درصد از افراد مبتلا به اوتیسم توانایی‌های خاصی در مهارت‌های پیشرفته دارند. محققان دریافته‌اند که بخش‌های خاصی از مغز این کودکان هنگام حل مسائل ریاضی به نحو موثری فعال می‌شوند. به شکلی که می‌توان گفت آن‌ها در مقایسه با دیگر هم سن و سالانشان از رویکردهای متفاوتی در حل مسائل ریاضی استفاده می‌کنند.
با این حال اصلی‌ترین مشکل کودکان اوتیسم به ضعف در تفکر انتزاعی و حل مسائل بازمی‌گردد. برای جلب نظر آن‌ها باید حتما از مثالهای عینی و ملموس استفاده کرد. برخی از آن‌ها نیز در عملکرد اجرایی مشکل دارند، یعنی با وجود یادگیری ریاضیات ممکن است در کاربرد آن ناتوان باشند.
همچنین باید اشاره کنیم که درک استعاره‌ها و زبان پیچیده برای کودکان اوتیسم دشوار است. از سوی دیگر کودکان اوتیسم در فرایند یادگیری‌شان بارها دچار وقفه می‌شوند و همین موضوع باعث خستگی، گیج شدن، کلافگی و احساس خشم آن‌ها می‌شود.
از طرف دیگر کار کردن به صورت متوالی برایشان سنگین است؛ بنابراین نمی‌توان برای کودکان مبتلا به اوتیسم از روش‌های سنتی تدریس ریاضیات استفاده کرد و توقع داشت که یکی دو ساعت را به طور متوالی صرف یادگیری کنند.
برخی از این کودکان ممکن است در تشخیص الگوها، کار با اعداد یا به خاطر سپردن فرمول‌ها دچار مشکل باشند. در این شرایط فهم مباحث مربوط به هندسه و حتی تحلیل‌های ساده برایشان بسیار سخت خواهد بود. به خصوص که این کودکان در مقطع پیش‌دبستانی به کمک بیشتری احتیاج دارند.
نکات مهم در آموزش ریاضی به کودکان اوتیسم
- یکی از نکات مهم در خصوص آموزش ریاضی به این افراد، ایجاد یک محیط منظم و قابل پیش‌بینی است. زیرا اغلب در شرایط به هم ریخته به شدت مضطرب و بی‌قرار می‌شوند. باید شرایطی را ایجاد کنید که کودک در آن احساس راحتی و امنیت داشته باشد.
- ممکن است استفاده از اصطلاحات تخصصی و انتزاعی که در کتاب‌های درسی بچه‌های معمولی آمده، برای این کودکان گیج‌کننده باشد. بهتر است با آن‌ها با لحنی کودکانه صحبت کنید. همچنین باید به صورت واضح و مختصر درس بدهید و از صحبت‌های طولانی پرهیز کنید. قطعا تدریس ریاضی با شعر، قصه و سرگرمی درس را برای آن‌ها جالب‌تر خواهد کرد.
- برای آموزش ریاضی به کودکان اوتیسم باید صبر، خلاقیت و انعطاف بسیار بالایی داشته باشید. زیرا این کار یک فرایند بسیار زمان‌بر است. آن‌ها ممکن است برای پردازش اطلاعات یا تکمیل تکالیف کلاسی خود به زمان بیشتری احتیاج داشته باشند؛ بنابراین سرعت عمل هر دانش‌آموز را در نظر بگیرید و به هیچ عنوان او را مجبور به سریع‌تر کار کردن نکنید. کودک باید احساس کند که در فرایند یادگیریِ فعال حضور دارد.
- کلید اصلی کار شما تطبیق نیازهای فردی هر دانش‌آموز با نحوه آموزش او است. در حال حاضر طیف اوتیسم بسیار گسترده است و هر یک از این افراد منحصر به فرد هستند. از این رو ممکن است نقاط قوت و ضعف متفاوتی هم داشته باشند.
- نکته مهم دیگر تقویت و تحسین مثبت است. با توجه به اینکه بیشتر این افراد مشکل عزت نفس دارند، یادگیری آن‌ها با ایجاد یک محیط حمایتی و آرام بهتر می‌شود. مطالعات بسیاری نشان داده‌اند که تشویق کودکان اوتیسم نقش بسیار مهمی در پیشرفت درسی آن‌ها داشته است.
- محیط یادگیری برای کودکان اوتیسم باید جذاب و تعاملی باشد تا آن‌ها بتوانند تمرکز و انگیزه خود را حفظ کنند. در واقع اول باید انگیزه کافی پیدا کنند تا بتوانند به درس گوش بدهند و اطلاعات را پردازش کنند. استفاده از فلش کارت‌ها و کتاب‌هایی با تصاویر رنگارنگ، کلاس را برایشان به یک محیط پویا تبدیل خواهد کرد.
نحوه آموزش ریاضی به کودک اوتیسم
در واقع هیچ روش برتر یا ثابت شده‌ای وجود ندارد که برای کودکان طیف اوتیسم کاربرد داشته باشد. با این حال برخی از رویکردها نسبت به سایر روش‌ها موفق‌تر عمل کرده‌اند. در ادامه برخی از این شیوه‌های آموزشی مؤثر را معرفی می‌کنیم.
استفاده از ابزار بصری
نه تنها برای ریاضیات، بلکه برای آموزش سایر علوم نیز بهتر است از ابزارهای بصری استفاده کنید. وسایلی مانند چرتکه، بلوک‌ها و اسباب‌بازی‌های متنوع فضای درس را به یک محیط شاد و به دور از خشکی و یکنواختی تبدیل می‌کنند.
استفاده از مهره‌ها، عکس‌ها، فیلم‌های کارتونی و تصاویر متحرک برای فهم مفاهیم هندسی مانند اشکال و زوایا مؤثر خواهد بود. همچنین ساختن مدل یا کشیدن اشکال بر تخته سفید نیز بسیار مفید است. زیرا استفاده از این ابزارها به کودکان مبتلا به اوتیسم کمک می‌کند تا نمادهای ریاضی را بهتر درک کنند.
آموزش انفرادی
یکی از بهترین راهبردها برای آموزش ریاضی به کودکان اوتیسم، آموزش انفرادی است. زیرا همان گونه که ذکر کردیم، هرکدام از این افراد توانمندی‌ها و ضعف‌های خاص خود را دارند. یک معلم خصوصی می‌تواند ضمن تطبیق روند آموزش خود با نیازهای کودک، زمینه پیشرفت و اعتماد به نفس او را نیز ایجاد کند.
از سوی دیگر، گرفتن معلم خصوصی می‌تواند موجب کاهش چالش‌ها با سایر همسالان و کاستن نگرانی معلم بابت سرعت یادگیری دانش‌آموز شود. در این شرایط فرد می‌تواند با صبر و حوصله بیشتری برای آموزش مفاهیم ریاضی به کودک وقت بگذارد.
استفاده از رویکرد چند حسی
برخی از کودکان اوتیسم در پردازش داده‌های حسی دچار مشکل هستند. برخی از آن‌ها ممکن است در کار کردن با مواد لمسی مانند ماسه، یا خاک رس راحت‌تر باشند و برخی دیگر بهتر با وسایلی مانند تبلت و رایانه کار کنند. ترکیب روش‌های مختلف برای کاربرد تمامی حس‌های کودکان به عمیق شدن یادگیری آن‌ها منجر خواهد شد.
استفاده از مثالهای واقعی
بهتر است برای آموزش ریاضی به کودکان اوتیسم از مثالهای واقعی استفاده کنید. به عنوان مثال آموزش کسرها با مثالی از آشپزی یا پخت نان بسیار راحت‌تر است تا زمانی که فقط با نوشتن نمادها و اعداد بر تخته درس بدهید.
استفاده از مثالهای دنیای واقعی از جهت دیگری هم مؤثر واقع می‌شود. کودکان اوتیسم می‌توانند از این طریق با دنیای اطراف خود بهتر ارتباط برقرار کنند و به شکلی معنادار دانش خود را به کار گیرند. همچنین این مثال‌ها کمک می‌کنند که کودکان اوتیسم غرق در یادگیری ریاضی شوند و اهمیت آن را در همه وجوه زندگی‌شان درک کنند.
ترکیب آموزش کلامی و غیرکلامی
می‌توان با استفاده از ابزارهای آموزش چندرسانه‌ای و ترکیب دستورالعمل‌های آموزش شفاهی و غیرکلامی، یک سیستم درسی کامل‌تر را برای آموزش این کودکان طراحی کرد.
استفاده از تمرینات عملی
کاربرد ریاضیات بیش از فهم کلیات آن می‌تواند برای این کودکان دشوار باشد. از این رو حتما باید به صورت عملی هم با کودک تمرین داشته باشید. مثلاً وقتی به فروشگاه می‌روید، اجازه بدهید که او قیمت اقلام را حساب و کتاب کند یا اینکه در خانه کیکی را برش بدهید و اجازه دهید که کودک این کیک را در میان اعضا تقسیم کند.
آموزش مستمر و آرام
تغییرات در محتوای دروس را به آرامی و به تدریج به کودک آموزش دهید. ممکن است برای کودک اوتیسم سخت باشد که به یکباره با یک مفهوم جدید ریاضی آشنا شود. برای این کار می‌توانید قبل از جلسه اصطلاحات درس جدید را تکرار کنید تا گوش او نسبت به کلمات جدید آشنایی پیدا کند. این گونه در زمان شنیدن کلمات جدید سردرگم نمی‌شوند.
کلام آخر
آموزش ریاضی به کودکان اوتیسم آن چنان هم پیچیده نیست. این کودکان می‌توانند ریاضیات را یاد بگیرند و حتی در بسیاری از مواقع یک استعداد طبیعی را از خود نشان دهند. برخی روش‌های آموزشی که در این مقاله توضیح دادیم، بسیار نتیجه‌بخش هستند. تمامی این رویکردها توسط دانشمندان بررسی شده‌اند و اثرگذاری آنان ثابت شده است.
شما می‌توانید با در نظر گرفتن نیازهای کودک بهترین روش را برای او انتخاب کنید. برای کمک به موفقیت کودک مبتلا به اوتیسم بهتر است توجه او را به هر نحوی به موضوع کلاس جلب کنید. زیرا آن‌ها به راحتی از کلاس خسته و مضطرب می‌شوند و حوصله‌شان سر می‌رود. در این راستا می‌توانید از ابزارهای بازی؛ مانند پازل استفاده کنید یا با داستان‌سرایی مفاهیم را به او آموزش دهید. با به کارگیری رویکرد درست و در نظر گرفتن توانایی‌های کودک می‌توانید یادگیری را برای آنان شیرین کنید.
