یک تکنیک و چند ایده

چگونه رفتارهای بد فرزندم را متوقف کنم

دلایل زیادی وجود دارد که می‌تواند باعث عصبانیت، طغیان‌های عاطفی یا به طور کلی رفتار بد و غیر منتظره یک کودک شود. از دلایل بروز این رفتار‌ها می‌توان به مسائل بیولوژیک همچون گرسنگی یا خستگی بیش از حد، اختلالات و چالش‌های مرتبط با یادگیری و دلایل عاطفی مانند ناتوانی در کنار آمدن یا توصیف احساسات خود نام برد. ناگفته نماند که محیط کودکان نیز می‌تواند بر رفتار آن‌ها تاثیر بگذارد.

مطالب مرتبط:

آموزش پایه سوم

آموزش پایه چهارم

آموزش پایه پنجم

چه رفتاری برای کودک، طبیعی محسوب می‌شود؟

رفتار طبیعی در کودکان به سن، شخصیت و رشد جسمی و عاطفی کودک بستگی دارد. اگر رفتار کودک با انتظارات خانواده مطابقت نداشته یا مخل آرامش باشد، ممکن است مشکل ساز شود. رفتار طبیعی یا «خوب» معمولاً بر اساس مناسب بودن آن از نظر اجتماعی، فرهنگی و رشدی تعیین می‌شود. دانستن اینکه در هر سنی باید از کودک خود چه انتظاری داشته باشید به شما کمک می‌کند تا متوجه طبیعی بودن یا نبودن رفتار او شوید.

به خاطر داشته باشید که رفتار هیچ کودکی «کامل» نیست. پزشک، پیش دبستانی و مدرسه فرزند شما در تعیین انتظارات وابسته به سن و رشد کودک به شما کمک خواهند کرد.

چه کارهایی می‌توان برای تغییر رفتار کودک انجام داد؟

کودکان تمایل به ادامه‌‌‌ی رفتاری دارند که بابت آن پاداش گرفته‌اند و زمانی که رفتار آن‌ها نادیده گرفته می‌شود آن را متوقف می‌کنند. ثابت بودن برخورد شما بسیار مهم است زیرا پاداش دادن و تنبیه کردن در برخورد با یک رفتار مشابه در زمان‌های مختلف کودک شما را گیج می‌کند. زمانی که فکر می‌کنید رفتار فرزندتان ممکن است مشکل‌ساز شود، سه انتخاب پیش رو دارید:

• تصمیم بگیرید که این رفتار کودک مشکلی ندارد و با سن و مرحله رشد او همخوانی دارد.
• سعی کنید رفتار او را متوقف کنید، چه با نادیده گرفتن چه با تنبیه کردن.
• رفتار جدیدی معرفی کرده و با پاداش دادن به فرزندتان آن را تقویت کنید.

مطالب آموزشی:

آموزش فارسی پایه اول

آموزش علوم پایه اول

آموزش ریاضی پایه اول

مسیری به سوی آسایش

بهترین راه برای جلوگیری از رفتارهای ناخواسته، نادیده گرفتن آن است. این روش در یک دوره زمانی به بهترین وجه عمل می‌کند. هنگامی که می‌خواهید رفتاری فورا متوقف شود، می توانید از روش «تایم-اوت یا وقفه» استفاده کنید.

چگونه از روش «وقفه» استفاده کنم؟

از قبل تصمیم بگیرید که کدامیک از رفتارهای کودکتان نیاز به وقفه دارند. احوالاتی همچون عصبانیت، رفتارهای پرخاشگرانه یا انجام کارهای خطرناک. مکانی را که برای کودک ترسناک نباشد و عوامل حواس‌پرتی و مزاحمت هم در آن وجود نداشته باشند را برای استراحت او انتخاب کنید. مانند یک صندلی، گوشه اتاق یا تخت نرده‌دار. اگر بیرون از خانه هستید، ماشین یا نیمکتی نزدیک به خودتان را به عنوان محل استراحت در نظر بگیرید.

هنگامی که از جانب کودک، رفتار غیر قابل قبولی سر زد، به کودک بگویید این رفتارش پذیرفته نیست و به او هشدار دهید که اگر آن را ادامه دهد، مجبور به «وقفه» خواهد شد. آرامش خود را حفظ کنید و سعی کنید عصبانی نشان داده نشوید. اگر فرزندتان به بدرفتاری خود ادامه داد، با آرامش او را به محل استراحت مد نظر ببرید.

حواستان به مدت زمانی که کودک را در استراحت اجباری قرار می‌دهید، باشد. یک تایمر تنظیم کنید تا فرزندتان هم متوجه شود وقفه چه زمانی به پایان می‌رسد. زمان استراحت باید کوتاه باشد – به طور کلی ۱ دقیقه برای هر سال سن – و باید بلافاصله پس از رفتار بد یا پس از آرام شدن کودک شروع شود.

نزدیک کودک بمانید تا بتواند شما را ببیند و صدای شما را بشنود، اما با او صحبت نکنید. اگر کودک محل استراحت را ترک کرد، به آرامی او را به آن محل برگردانید و تایمر را مجددا تنظیم کنید. وقتی زمان استراحت تمام شد، به کودک اجازه دهید محل استراحت را ترک کند. در مورد رفتار بد او دیگر صحبت نکنید، بلکه به دنبال راه‌هایی برای پاداش‌دهی و تقویت رفتار خوب باشید.

بیشتر بخوانید: بدخلقی در کودکان، دلایل و راه کارها

چگونه کودک را به رفتاری مطلوب و جدید تشویق کنم؟

یکی از راه‌های تشویق به رفتار خوب، استفاده از سیستم پاداش است. کودکان در نهایت یاد می‌گیرند که رفتار بد غیرقابل قبول است و رفتار خوب پاداش می‌گیرد. این روش در کودکان بزرگتر از ۲ سال بهترین اثربخشی را دارد. البته این شیوه ممکن است تا ۲ ماه هم طول بکشد تا موثر واقع شود. یادداشت روزمره رفتار‌های کودک و صبوری، یار شما در این راه هستند.

یک یا دو رفتاری که دوست دارید تغییر دهید را انتخاب کنید. مثلاً عادات قبل از خواب، مسواک زدن یا جمع کردن وسایل شخصی. جایزه‌ای را انتخاب کنید که فرزندتان از آن لذت ببرد. نمونه‌هایی از جوایز خوب عبارتند از یک داستان اضافی قبل از خواب، نیم ساعت به تاخیر انداختن زمان خواب، یک میان وعده هیجان‌انگیز و برای کودکان بزرگتر، برچسب‌های رنگی یا کسب امتیاز برای یک اسباب بازی خاص.

رفتار مورد نظرتان و پاداشش را برای کودک توضیح دهید. به عنوان مثال به کودک بگویید: «اگر قبل از تموم شدن کارتون، لباس خوابت رو بپوشی و مسواک بزنی، میتونی نیم ساعت بیشتر بیدار بمونی». فقط یک بار این رفتار را از کودک درخواست کنید. اگر کودک خواسته شما را انجام داد، جایزه را بدهید. در صورت لزوم، می‌توانید در انجام کارها به فرزندتان کمک کنید، اما خودتان را زیاد درگیر نکنید. از آن‌جایی که هرگونه توجه والدین، حتی توجه منفی، برای کودکان ارزشمند است، ممکن است در ابتدا ترجیح دهند به جای دریافت پاداش، فقط توجه شما را جلب کنند. گفتن جملاتی که خبر از تغییر وضعیت می‌دهند همچون: «۵ دقیقه دیگه زمان بازی تمام می‌شه» در مواقعی که می‌خواهید رفتار جدیدی را آموزش دهید بسیار مفید است.

این سیستم به شما کمک می‌کند تا از جنگ قدرت با فرزند خود جلوگیری کنید. با این حال، اگر فرزندتان تصمیم گرفت آن‌طور که شما می‌خواهید رفتار نکند، او را تنبیه نکنید. او صرفا پاداش تعیین شده را دریافت نخواهد کرد.

بهترین روش‌های پاداش‌دهی به کودک چیست؟

از زمان جلو بزن: بهترین روش برای کودکانی که اتلاف وقت زیادی دارند

مسئولیتی را به کودک بسپارید و زمانی را روی تایمر تنظیم کنید. اگر کودک مسئولیتش را قبل از اتمام زمان به پایان رساند، از شما جایزه می‌گیرد. برای تعیین وقتی که باید به کودک بدهید، مدت زمانی که فرزندتان می‌تواند آن کار را درست و بدون اتلاف وقت انجام دهد را مشخص کرده و ۵ دقیقه به آن اضافه کنید.

بازی رفتار خوب‌: روشی مناسب برای آموزش یک رفتار جدید

فهرست کوتاهی از رفتارهای خوب را در جدولی یادداشت کنید و هر بار که رفتار متناسبی دیدید، جلوی آن را با کشیدن ستاره علامت بزنید. بعد از اینکه فرزندتان تعداد کمی ستاره – بسته به سن کودک -به دست آورد، به او جایزه بدهید.

امتیازات خوب و بد: بهترین روش برای کودکان بیش فعال و دشوار

در مدت زمان کوتاهی – حدود یک ساعت – هر بار که او را در حال انجام یک رفتار خوب می‌بینید، روی یک جدول یا دست او علامت بگذارید. برای مثال، اگر می‌بینید فرزندتان آرام بازی می‌کند، بدون دعوا مشکلی را حل می‌کند، اسباب‌بازی‌هایش را جمع می‌کند یا کتاب می‌خواند، جدول خوب‌ها را علامت بزنید. پس از تعداد مشخصی علامت، به فرزندتان جایزه بدهید. همچنین می‌توانید هر بار که رفتار بدی رخ می‌دهد، امتیاز منفی بگذارید. اگر امتیازات منفی به جدول اضافه شد، فقط در صورتی به فرزندتان جایزه بدهید که نمرات مثبت آن بیشتر از نمرات منفی باشد.

افزایش زمان‌ سکوت: روشی خوب برای زمان‌ آماده‌سازی غذا

از فرزندتان بخواهید که برای مدت کوتاهی، مثلا ۳۰ دقیقه به تنهایی یا با خواهر و برادرش آرام بازی کند. به طور مکرر به کودک سر بزنید – هر ۲ تا ۵ دقیقه، بسته به سن کودک- و به ازای هر چند دقیقه‌ای که ساکت بود یا خوب بازی می‌کرد، یک جایزه کوچک یا یک امتیاز بدهید. به تدریج زمان‌ها را افزایش دهید. ۲ تا ۵ دقیقه بررسی رفتار را به ۳۰ دقیقه یکبار برسانید اما جایزه دادن بابت آرام بودن کودک را متوقف نکنید.

اگر رفتار ناشایست کودک ناشی از یک اختلال باشد، چه باید کرد؟

اگر کودک شما دارای مشکلات حسی – که گاهی اوقات اختلال «پردازش حسی یا SPD» نامیده می شود – یا اختلال «کم توجهی – بیش فعالی یا ADHD» دارد، ممکن است نتواند آرام بنشیند. کودکان مبتلا به SPD یا ADHD ممکن است خودکنترلی بسیار محدودی داشته باشند. این مشکل، می‌تواند فرزندپروری را چالش برانگیزتر کند. کودکانی که اختلالاتی از این دست دارند اغلب به تنبیه یا پاداش واکنش نشان نمی‌دهند.

در اغلب موارد، تربیت کودک مبتلا به ADHD و SPD مستلزم این است که ابتدا با احساسات و در مرحله بعد با رفتار آنها مقابله کنید. راه‌های زیادی برای آموزش مقابله با احساسات در کودک مبتلا به ADHD یا SPD وجود دارد. این راه‌ها شامل تمرینات تنفسی، استفاده از نمودار سطوح احساسی و استفاده از فشار عمیق به عنوان راهی برای آرام کردن آنها است.

پس از اینکه کودک آرام شد، می‌توانید برای او توضیح دهید که چرا رفتار او نامناسب یا غیرمنتظره بوده است. با گذشت زمان، شاید کودک شروع به یادگیری خودتنظیمی احساسات کند و در نهایت این مهارت، به بهبود رفتار او کمک می‌کند.

چه کارهای دیگری می‌توان برای کمک به بهبود رفتار کودک انجام داد؟

فهرست کوتاهی از قوانین مهم تهیه کنید و آنها را با فرزندتان مرور کنید. قوانین باید به ایمنی، سلامتی و نحوه رفتار با دیگران مربوط باشد. هر چه تعداد قوانین کمتر باشد، با رفتارهای قانون‌شکنانه کمتری برخورد خواهید کرد. از جنگ قدرت، موقعیت‌‌های فاقد برد و افراطی پرهیز کنید. هنگامی که متوجه شدید بیش از حد واکنش نشان داده‌اید، از عقل سلیم برای حل مشکل استفاده کنید، حتی اگر با سیستم پاداش یا تنبیه‌تان ناسازگار باشد. اما از انجام مکرر این کار خودداری کنید زیرا ممکن است کودک شما را گیج کند.

شخصیت اصلی فرزندتان را بپذیرید، خواه خجالتی، اجتماعی، پرحرف یا فعال باشد. شخصیت اصلی کودک، قابلیت تغییر چندان زیادی ندارد. سعی کنید از موقعیت‌هایی که باعث بدخلقی کودک شما می‌شود، همچون شرایطی که او را تحریک، خسته یا بی‌حوصله می‌کند، اجتناب کنید. از فرزندتان در حضور دیگران انتقاد نکنید. شما می‌توانید رفتار فرزندتان را بد توصیف کنید، اما به شخص او برچسب بد بودن نزنید. زمانی که فرزندتان سزاوار آن است، او را تحسین کنید. به کودک محبت کنید و او را لمس کنید. کودکان خواهان و نیازمند توجه والدین خود هستند.

آداب و رسوم مخصوص به خود ایجاد کنید، به خصوص در زمان خواب و زمان صرف غذا. پیش‌زمینه‌ای از تغییر وضعیت را اعلام کنید: «۵ دقیقه دیگر شام می‌خوریم». در صورت امکان به فرزندتان اجازه انتخاب بدهید: «امشب لباس خواب قرمزه رو دوست داری بپوشی یا آبیه رو ؟» یا «میخوای ببرمت رو تخت یا میخوای خودت بری؟» یا «کدوم کتاب رو دوست داری بخونی؟».

همانطور که کودکان بزرگتر می‌شوند، ممکن است از مشارکت در قوانین خانه نیز لذت ببرند. وقتی فرزندتان بدرفتاری می‌کند درباره قوانین با او بحث نکنید. از فرزند خود دعوت کنید تا در زمان دیگری در قانون‌گذاری شرکت کند.

مواردی که باید در نظر بگیرید

والدین ممکن است از تنبیه بدنی (مانند کتک زدن) برای جلوگیری از رفتار نامطلوب استفاده کنند. بزرگترین اشکال این روش این است که اگرچه تنبیه، رفتار بد را برای مدتی متوقف می‌کند، اما جایگزینی رفتاری دیگر را به کودک آموزش نمی‌دهد. تربیت کودک در واقع فقط در آموزش «انتخاب رفتارهای خوب» تعریف می‌شود.

اگر کودک شما یک رفتار خوب را نشناسد، احتمالابه رفتار بد باز می‌گردد. تنبیه بدنی با گذشت زمان اثرش را از دست می‌دهد و می‌تواند باعث بروز رفتار پرخاشگرانه در کودک شود. همچنین ممکن است تبدیل به کودک آزاری شود. پس روش‌های دیگر تنبیه ارجحیت دارند و بهتر است از آن‌ها استفاده شود.

بیشتر بخوانید: ۱۰ اشتباهی که باعث بدتر شدن رفتار کودکان می شود