اختلال «کم توجهی – بیش فعالی» یا «ADHD» یک بیماری در حوزه سلامت روان است که اغلب در کودکان تشخیص داده می‌شود. ADHD می‌تواند تمرکز روی تکالیف مدرسه یا سایر عملکردها همچون توجه کردن و ساکت نشستن را برای کودکان بسیار سخت کند. کودک مبتلا به ADHD نسبت به سایر کودکان همسن خود، سخت‌تر می‌تواند خود را کنترل کند و این موضوع می‌تواند منجر به بروز چالش‌هایی در مدرسه و خانه شود.
اختلال «کم توجهی – بیش فعالی» شامل ۲ نوع رفتار می‌شود:
- رفتارهای بی‌توجهانه، که در آن کودک در توجه کردن مشکل دارد.
- رفتارهای تکانشی، که در آن کودک انرژی بیش از اندازه‌ای دارد و نمی‌تواند برانگیختگی خود را کنترل کند.
بعضی از کودکان مبتلا به ADHD فقط نشانه‌های بی‌توجهی نشان می‌دهند و برخی فقط رفتارهای تکانشی دارند؛ اما بیشتر افراد ترکیبی از هر دو ویژگی را بروز می‌دهند.
علائم ADHD چیست؟
اولین نشانه‌های ADHD اغلب رفتارهای بیش فعالی یا تکانشی است. این رفتارها معمولا در کودکان بین ۳ تا ۶ سال ظاهر می‌شوند. رفتارهای بیش فعالی یا تکانشی عبارتند از:
- داشتن انرژی زیاد و تقلا برای یک جا نشستن
- بی‌قراری مدام
- بازیگوشی و بالا رفتن از در و دیوار
- صحبت کردن مداوم یا قطع کردن حرف دیگران
- بی حوصلگی
مطالب مرتبط: اختلال «کم‌توجهی – بیش‌فعالی» یا «ADHD» در کودکان پیش دبستانی
علائم دیگر ADHD رفتارهای بی‌توجهانه است. این علائم معمولا همزمان با سن شروع مدرسه در کودکان ظاهر می‌شوند. این رفتارها شامل موارد زیر است:
- افکار افراد مبتلا به سادگی منحرف می‌شود
- بر اثر بی دقتی مرتکب اشتباه می‌شوند
- در پیروی از دستورالعمل‌ها دچار مشکل هستند
- اغلب چیزها را فراموش می‌کنند
- نمی‌توانند منظم باشند
- وقتی کسی با آنها صحبت می‌کند، به نظر می‌رسد گوش نمی‌کنند
- از چیزهایی که نیاز به تلاش یا تفکر زیاد دارد، اجتناب می‌کنند
- به نظر می‌رسد از آنچه که در اطرافشان می‌گذرد، بی خبرند
پسران تقریبا دو برابر دختران به ADHD مبتلا می‌شوند. دختران ممکن است علائم متفاوتی نشان دهند.
ADHD چطور تشخیص داده می‌شود؟
در صورت داشتن شرایط زیر یک کودک مبتلا به ADHD تشخیص داده می‌شود:
- تا قبل از ۱۲ سالگی چندین و چند رفتار تکانشی یا یا بی‌توجهی از خود نشان دهد
- چالش‌های رفتاری آنها بیش از آن حدی است که برای سنشان عادی باشد
- علائم را در مدت زمانی طولانی نشان دهد
- به واسطه رفتار خود در مکان‌های گوناگونی چون خانه و مدرسه دچار چالش باشد
- رفتار او مانع از انجام کارهای مدرسه یا زندگی اجتماعیش باشد
مطالب مرتبط: عادات غذایی سالم برای کودکان
برای تشخیص این نقص، یک متخصص سلامت روان با والدین، معلمان و سایر بزرگسالانی که در زندگی کودک حضور دارند، صحبت می‌کند. آنها همچنین ضمن معاینه کودک، چند آزمایش روی او انجام می‌دهند. نتایج این آزمایش‌ها به فرد متخصص کمک می‌کند تا تصمیم بگیرد آیا کودک به ADHD مبتلاست یا اختلال دیگری با علائم مشابه دارد.
ADHD چطور درمان می‌شود؟
ADHD معمولا با ترکیبی از رفتار درمانی و دارو درمانی بهبود می‌یابد.
درمان
انواع مختلفی از درمان وجود دارد که می‌تواند به کودکان مبتلا به ADHD کمک کند:
- درمان تعاملی والدین-کودک: درمانی برای والدین و کودکان به صورت توام با یکدیگر. والدین یاد می‌گیرند که چگونه رفتار درست را تشویق کنند.
- آموزش والدین: والدین مهارت‌های مورد نیاز برای مواجهه با علائم کودک را یاد می‌گیرند.
- درمان شناختی – رفتاری «CBT»: درمانگر به کودک می‌آموزد رفتارهای خود را کنترل کند. آنها در این باره صحبت می‌کنند که چطور افکار و احساسات کودک به رفتار او مرتبط است و روش‌هایی را برای بهبود خود کنترلی تمرین می‌کنند. این کار در کودکان بزرگتر، بهتر عمل می کند.
- آموزش مهارت‌های اجتماعی: درمانگر به کودک کمک می‌کند تا یاد بگیرد چگونه در کنار کودکان دیگر رفتار کند.
- خانواده درمانی: والدین و خواهر و برادر می‌آموزند چگونه با استرس زندگی در کنار کودک مبتلا به ADHD کنار بیایند.
درمانگران همچنین می‌توانند از نزدیک با معلمان کودک کار کنند.
درمان دارویی
برای کودکان مبتلا به ADHD اغلب دارویی در دسته «محرک‌ها – Stimulants» تجویز می‌شود. این دارو به آنها کمک می‌کند تا آرام باشند، تمرکز کنند و تکانه‌های خود را تحت کنترل داشته باشند.
مطالب مرتبط: انواع اختلال و سختی های یادگیری در کودکان و نوجوانان
این داروها می‌توانند عوارض جانبی جدی مانند سردرد، عدم احساس گرسنگی یا مشکل در خواب داشته باشند. اگر کودکی این عوارض را نشان دهد، ممکن است به جای داروهای قبلی، داروهای غیر محرک برای او تجویز شود.
برای بسیاری از این کودکان، علائم ADHD پس از رسیدن به سن بلوغ کاهش یافته یا از بین می‌رود. برخی از بزرگسالان هنوز با علائم ADHD، به ویژه بی‌توجهی و کنترل تکانه‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند.
خطر ابتلا به سایر اختلالات
در کودکان مبتلا به ADHD اغلب اختلالاتی چون «نافرمانی مقابله جویانه»، «اضطراب» یا «افسردگی» نیز تشخیص داده می‌شود. برخی از این کودکان ممکن است به «سندرم تورت – Tourette syndrome» مبتلا باشند. این سندروم عارضه‌ای عصبی است که به وسیله ترکیبی از حرکات و صداهایِ ناخواسته که به آنها «تیک – Tic» می‌گویند، شناخته می‌شود.
درمان‌های ADHD زمانی موثرتر هستند که سایر اختلالات سلامت روانی نیز به صورت همزمان، تحت درمان قرار گیرند.
