دانش آموزانی خوش خط

همه‌ی آنچه باید درباره دست‌ خط کودک خود بدانید

هنگامی که یک کودک قلم را در دست می‌گیرد و بر روی کاغذ شروع به نوشتن می‌کند، قدرت تخیل او به طرز معجزه‌آسایی بروز می‌کند. دست خط کودکان، نه تنها روشی است که آن‌ها از ذهن و احساسات برای بیان خود استفاده می‌کنند، بلکه نشان دهنده پرورش و توسعه مهارت‌های حرکتی و شناختی آن‌هاست.

هر دست خط دارای یک شخصیت خاص و منحصربفرد است. این شیوه بیانی که از طریق خطوط و شکل‌ها بروز می‌کند، می‌تواند درباره شخصیت، احساسات، و حالات روحی کودک صحبت کند. در دست خط کودکان، می‌توان روح و روانیت او را بخوانید و جزئیات بی‌کلکی‌ها و خلاقیت‌هایش را کشف کرد.

کودکانی که واضح و روان می‌نویسند بهتر می‌توانند از این مهارت برای ثبت افکار و ایده‌هایشان استفاده کنند. در حقیقت دست‌خط روان باعث جاری شدن ایده‌ها می‌شود.

بچه‌ها همچنین برای بسیاری از درس‌ها و وظایف مدرسه‌ خود نیاز به نوشتن دارند. مهارت‌های دست‌خط به کودکان کمک می‌کند توانایی خواندن و نوشتن خود را ارتقا دهند و به توانایی یادآوری و به خاطر سپردن اطلاعات آن‌ها نیز کمک بزرگی می‌کند.

مطالب مرتبط: بازی‌های شمارشی یا ساخت زیر بنای محاسبات در کودکان

کودکان چگونه دست‌خط را یاد می‌گیرند؟

دست‌خط مهارت پیچیده‌ای است که در طول زمان رشد می‌یابد. برای یادگیری این مهارت کودکان باید توانایی‌های ظریف حرکتی، زبان، حافظه و تمرکز را با هم ترکیب کنند. این کار مستلزم تمرین و پیروی از دستورالعمل‌ها است.

دست‌خط با خط‌خطی کردن و نقاشی شروع شده و در ادامه به شکل دادن حروف و کلمات منتهی می‌شود. با فراهم کردن فرصت نقاشی و نوشتن برای کودکتان می‌توانید نقش مهمی در افزایش مهارت دست‌خط او داشته و او را به این حوزه علاقه‌مند کنید. این کارها کودکتان را برای فراگیری دست‌خط رسمی در مدرسه نیز آماده می‌کند.

اکثر بچه‌ها دست راست را برای نوشتن انتخاب می‌کنند، اما اگر کودکی دست چپ را انتخاب کرد، امری کاملا طبیعی است و نیازی به تعویض دست‌هایش نیست.

ایده‌هایی برای تشویق کودکان نوپا به نقاشی کشیدن، خط خطی کردن و نوشتن

برای کودکان نوپا، نقاشی شروع دست‌خط است. آن‌ها معمولا از حدود ۲ سالگی به نقاشی با مداد شمعی و گچ علاقه‌مند می‌شوند.

• مداد رنگی، کاغذ یا گچ و تخته‌سیاه در دسترس داشته باشید. تکه‌های کوچک گچ یا مداد رنگی کودک شما را تشویق می‌کند که از نوک انگشتانش استفاده کند و این به ارتقا توانایی مداد در دست گرفتن آن‌ها کمک می‌کند.

• فرزندتان را تشویق کنید تا چیزهایی را بکشد که برایش جالب است. مثلا اگر کودک شما حشرات را دوست دارد، می‌توانید یک هزارپا بکشید و کودکتان پاهای زیادی را به آن اضافه کند یا در یک روز بارانی می‌توانید یک ابر بزرگ کشیده و فرزندتان، باران در حال بارش را به آن اضافه کند.

• با کودک خود فعالیت‌هایی شامل فشردن، نیشگون گرفتن اشیا و کلا کارهایی که نیازمند استفاده از سرانگشتان است، انجام دهید. نخ کردن مهره‌های بزرگ، فشردن خمیر بازی، ساخت احجام مختلف و بازی با لگو از جمله این فعالیت‌ها هستند. این کارها به کودک شما کمک می کند تا عضلات مورد نیاز برای استفاده از مداد را تقویت کند.

• سطح نقاشی کودک خود را طوری قرار دهید که زاویه‌دار باشد. می توانید از یک تخته سیاه استفاده کنید. این کار به کودک شما کمک می‌کند تا حرکت‌های رو به پایین انجام دهد؛ مهارتی که بعداً برای نوشتن به آن نیاز دارد.
• از ماژیک و مداد نوک تیز استفاده نکنید. نگه داشتن این مداد و ماژیک‌ها تا زمانی که ماهیچه‌های دست کودک شما، برای گرفتن تقویت نشده‌اند دشوار است.

عوامل موثر در دست خط کودکان

عوامل زیادی بر دست خط کودکان تاثیرگذار است. در ادامه برخی از این عوامل معرفی شده‌اند. آگاهی از این موارد کمک می‌کند تا بتوانید تکنیک مناسبی را برای خوش خط شدن دانش‌آموزان انتخاب و استفاده کنید.

توانایی بینایی -حرکتی

 فرزند شما برای نوشتن کلمات، احتیاج دارد نسبت بین سرعت دست، حرکات، سایر کلمات و خطوط را رعایت کند. مهارت بینایی- حرکتی کمک می‌کند کودکان به درستی نوشته‌های خود را تنظیم کنند. برای تقویت این توانایی باید در مقطع پیش دبستانی اشکال اساسی مانند دایره، مربع، مثلث خطوط مورب و متقاطع را با آن‌ها تمرین کنید. 

مهارت‌ انجام حرکات ظریف

فرآیند نوشتن با انجام حرکات ظریف دست اتفاق می‌افتد. برای تقویت این مهارت فرزند خود را تشویق کنید که به جای گذران وقت با وسایل الکترونیکی، حرکت‌های کوچک و بزرگ متفاوتی را انجام دهد. به نحوی که بتوانند به صورت آزادانه و دقیق با دستان خود کار کنند. همچنین می‌توانید از روش‌هایی مانند خمیر بازی، قیچی کردن و روی هم سوار کردن بلوک‌های لگو استفاده کنید.

هماهنگی چشم و دست

کودک برای هدایت مداد بین خطوط، به هماهنگی چشم و دست نیاز دارد. این توانمندی کمک می‌کند کلمات را جدا از یکدیگر و مرتب بنویسد. برای توسعه این مهارت می‌توانید از بازی با کیسه‌های لوبیا، پرتاب توپ یا سایر فعالیت‌هایی استفاده کنید که در آن‌ها کودک باید نشانه‌گیری کند. همچنین می‌توانید از بازی‌هایی مانند دومینو، خانه سازی یا بستن نخ دور مهره‌ها و ردیابی مسیر استفاده کنید.

ادراک فضایی

تقویت این مهارت در خوش‌خط شدن کودکان بسیار مهم است. زمانی که ادراک فضایی کودک ضعیف باشد، فاصله‌ها را رعایت نمی‌کنند و کلماتی که می‌نویسند نامنظم یا کوچک و بزرگ است. برای تقویت این مهارت می‌توانید از پازل‌های ادراک فضایی (پازل‌هایی با اشکال هندسی، که کودک باید این اشکال را در قالب خودشان قرار دهد) یا کتاب‌های رنگ‌آمیزی استفاده کنید. 

مهارت مستقیم و معکوس نوشتن

دانش‌آموز در قدم اول باید یاد بگیرد که از راست به چپ بنویسد. اگر کودک شما از سمت اشتباه صفحه شروع به نوشتن می‌کند، احتمالاً در جهت‌یابی و شناسایی دست چپ و راست خود مشکل دارد. برای تقویت این مهارت به او سمت‌های مختلف مانند جلو و عقب، بالا و پایین، چپ و راست و زیر و رو را آموزش دهید. از همه مهم‌تر نحوه تشخیص دست چپ و راست را تمرین کنید. 

بازخورد حسی

کودک باید نسبت به عمق، حرکت‌ها و چیزی که لمس می‌کند آگاهی خوبی داشته باشد. مفاصل نقش مهمی در این توانمندی دارند. کودکانی که بازخورد حسی ضعیفی دارند، معمولاً مداد را خیلی محکم یا خیلی شل می‌گیرند. برای تقویت این مهارت باید بر حس لامسه آنها تمرکز کنید. 

اسباب بازی‌هایی با جنس مختلف به کودک بدهید و از او بخواهید آنها را لمس کند و تشخیص دهد که جنسشان چیست؟ خمیر بازی نیز در افزایش بازخورد حسی بسیار موثر خواهد بود. 

مهارت املا

مغز ما هنگام نوشتن ابتدا به یاد می‌آورد که یک کلمه چه شکلی است. کودکانی که املای ضعیفی دارند معمولاً فراموش می‌کنند کلمات چه شکلی هستند. آن‌ها معمولا هنگام املا از باقی همکلاسی‌های خود عقب می‌افتند. همین امر موجب می‌شود که تند و تند بنویسند و دست خطشان آشفته شود.  

برای تقویت این مهارت بهتر است حروف مختلف را از سنین پایین به کودک آموزش دهید و به طور مداوم با آن‌ها املا تمرین کنید. کتاب خواندن نیز در تقویت این مهارت موثر است. 

مهارت ادراک بصری

ادراک بصری به کودکان امکان می‌دهد که آنچه را که دیده‌اند درک کنند. کودکی که تشخیص بصری ضعیفی دارد ممکن است تشخیص ندهد حرفی که در مقابل او قرار دارد دقیقا چیست. درک بصری ضعیف باعث می‌شود که کودکان نقطه‌ها و دندانه‌ها را از هم تشخیص ندهند. 

برای تقویت این مهارت می‌توانید از کتاب‌های مصور استفاده کنید یا اینکه آن‌ها را تشویق کنید به طور روزانه هر چیزی که در اطراف خود می‌بینند، بخوانند. مثلاً از آن‌ها بخواهید به آگهی‌های خرید، روزنامه‌ها یا زیرنویس‌های تلویزیون دقت کنند.

مهارت برنامه‌ریزی حرکت دست

این مهارت در واقع به نحوه نگه داشتن مداد و قرار دادن آن بر کاغذ اشاره دارد. همچنین به برنامه‌ریزی برای چیدمان نوشتار در صفحه بازمی‌گردد. به بیان خلاصه مهارت برنامه‌ریزی حرکتی توانمندی روی کاغذ آوردن چیزی است که کودکان در ذهن خود دارند. می‌توانید این مهارت را با کار کردن با وسایل تحریر مختلف مانند خط‌کش، شابلون و قیچی تقویت کنید.

راهکارهایی برای خوش‌خطی دانش‌آموزان

راهکارهای کاربردی و در عین حال ساده‌ای وجود دارد که می‌توانید با استفاده از آن‌ها به خوش‌خط شدن دانش‌آموزان کمک کنید. با این حال بهتر است در قدم اول دلیل بدخطی کودک خود را شناسایی کرده و روش مناسب را انتخاب کنید. در ادامه برخی از راهکارهای موثر معرفی شده است.

تمرین با مداد و خودکار

با توجه به توسعه دسترسی کودکان به دستگاه‌های دیجیتال مانند گوشی موبایل و تبلت، اغلب آن‌ها مانند گذشته با خودکار و مداد بزرگ نمی‌شوند. بنابراین اولین قدم برای بهبود دست خط کودکان این است که  به آنها بیاموزید مانند یک کودک خردسال مداد در دست بگیرند، نقاشی کنند و بنویسند.

استفاده از کاغذهای خاص

می‌توانید از کاغذهای مشبک و خط‌‌دار استفاده کنید. این کاغذها به خصوص برای دانش‌آموزانی مفید هستند که در رعایت اندازه حروف مشکل دارند. نیازی نیست که دفترهای متعدد را برای فرزند خود خریداری کنید. می‌‌توانید کاغذهای آماده را از اینترنت دانلود کنید و از آنها کپی بگیرید.

استفاده از برچسب یا نقطه‌گذاری

اگر بدخطی کودک شما به این دلیل است که بیش از حد کلمات را به هم می‌چسباند، می‌توانید روی دفتر او برچسب‌های کوچکی را بچسبانید یا با نقطه‌گذاری بر خطوط از او بخواهید که بین فواصل مشخص شده کلمات را بنویسد. کودکان از این طریق با مفهوم فاصله گذاری بین کلمات آشنا می‌شوند و به مرور آن را رعایت می‌کنند.

استفاده از مداد نوک تیز 

گاهی اوقات کودکان از مدادهایی استفاده می‌کنند که نوک آن‌ها به اندازه‌ای پهن است که حتی نمی‌توانند روی حروف نقطه بگذارند. از همین رو نوشته‌های آن‌ها نامرتب و شلخته می‌شود. برای رفع این مشکل می‌توانید از مداد نوکی یا مدادهایی با نوک تیز و سخت استفاده کنید. 

به کار بردن سرمدادی 

در برخی مواقع بد خط بودن کودکان به علت نگهداری ناصحیح مداد در دست است. برای رفع این مشکل می‌توانید از سرمدادی‌هایی استفاده کنید که جای صحیح دست کودک را مشخص می‌کنند.