از شروع مدرسه تا آخرین روز دوران تحصیل، دروس حفظی پابه‌پای دروس مفهومی در تمام پایه‌ها تدریس می‌شوند و یادگیری آن‌ها مستلزم بهخاطرسپردن حجم زیادی از اطلاعات است. بعضی از دانش‌آموزان به‌قدری در مطالعه دروس حفظی ضعیف عمل می‌کنند که ذهنشان ضعف حافظه را می‌پذیرد و به‌اشتباه و گاها با خنده، خود را «آلزایمری» می‌دانند. در حالی که دروس حفظی روش خاص مطالعه خود را دارند و همه آدم‌ها می‌توانند روش درست مطالعه را یاد بگیرند و مفاهیم درسی را سال‌ها به خاطر بسپارند. در ادامه این مقاله همراه ما باشید تا شما را با روش مطالعه دروس حفظی آشنا کنیم.
انواع حافظه
قبل از پرداختن به روش خواندن دروس حفظی، اجازه دهید درمورد انواع حافظه و کارکرد هرکدام صحبت کنیم. به‌طور کلی حافظه انسان را می‌توان دست‌کم به چهار نوع تقسیم کرد:
- حافظه بلند مدت: حافظه بلندمدت موظف ذخیره و بازیابی اطلاعات بین چند روز تا چند دهه گذشته است. اطلاعات از حافظه حسی یا کوتاه‌مدت به حافظه بلندمدت منتقل می‌شوند و سالیان سال آنجا می‌مانند.
- حافظه کوتاه مدت: ظرفیت نگهداری اطلاعات در حافظه کوتاه‌مدت بین چند ثانیه تا نهایتا چند روز است و بعد از آن یا وارد حافظه بلند مدت می‌شود، یا برای همیشه فراموش می‌شود.
- حافظه کاری: حافظه کاری یا فعال مسئول پردازش افکار، برنامه‌ها و اجرای ایده‌ها است و در محاسبات و تصمیم‌گیری‌ها به شما کمک می‌کند.
- حافظه حسی: این حافظه حدود ۳ ثانیه از احساس تجربه‌شده یا چیزی که اخیرا دیده یا شنیده‌ایم را در خود نگه می‌دارد. حافظه شنوایی، بویایی و لمسی زیرمجموعه این دسته قرار می‌گیرند.
درمورد درس خواندن، اگرچه دو حافظه کاری و حسی هم می‌توانند به یادآوری بهتر مطالب کمک کنند، ما بیشتر با دو نوع حافظه بلندمدت و کوتاه‌مدت سروکار داریم.
روش‌های مطالعه دروس حفظی
در ادامه این بخش برخی از رایج‌ترین اصول و روش مطالعه دروس حفظی را بررسی می‌کنیم. روش‌هایی که کمک می‌کنند اطلاعات آموخته‌شده مدت‌زمان طولانی‌تری در حافظه بلندمدت ذخیره گردد.
۱. پیش خوانی کردن درس‌ها
پیش‌خوانی مطالعه بدون اجبار دانش‌آموز قبل از تدریس معلم است. مغز انسان بعد از یک بار مطالعه اجمالی و روزنامه‌وار، آمادگی بیشتری برای یادگیری دارد. در نتیجه زمانی که مفاهیم درسی از زبان معلم تدریس می‌شوند، سریع‌تر تبدیل به «آموخته» در حافظه ذخیره می‌شوند. از طرفی انگیزه دانش‌آموزان برای یادگیری در همان کلاس درس، حتی برای دروس حفظی، بیشتر خواهد شد. کافی است هرشب دروسی که در کلاس‌های روز بعد تدریس می‌شود را روزنامه‌وار بخوانید و اگر فرصت داشتید از آن‌ها چند سوال طرح کنید. قبل از آنکه طوطی‌وار شروع به حفظ جزئیات دروس حفظی کنید، مطمئن شوید کلیت موضوع درس را به طور کامل درک کرده‌اید.
۲. روش مطالعه با تمرکز
در بحث یادگیری هیچ‌چیز جای مطالعه عمیق و متمرکز را نمی‌گیرد. بنابراین باید و باید برای مطالعه دروس حفظی به‌شکل موثر وقت و انرژی کافی بگذارید. یک فضای ساکت و آرام بیابید، هایلایتر را بردارید و نکته به نکته درس را با‌دقت بخوانید. هرجا که به نکته مهمی رسیدید، زیر آن خط بکشید یا با هایلایتر روشن کنید. پیشنهاد می‌کنیم حتما خلاصه‌نویسی را در این بخش از مطالعه بگنجانید و سعی کنید به‌دنبال پاسخ سوالاتی بگردید که در مرحله پیش‌خوانی در ذهنتان ایجاد شده بود. آنقدر خوب و عمیق مطالب را بخوانید که مطمئن شوید درس را به طور کامل فرا گرفته‌اید و این علم در حافظه بلندمدت‌تان ذخیره شده است.
۳. استفاده از روش‌های چند حسی
یک روش عالی برای به‌کارگیری قسمت‌های مختلف مغز حین یادگیری، استفاده از روش چند حسی است. در این روش برای یادگیری هر موضوع از حواس پنجگانه استفاده می‌کنید، هم لمس می‌کنید، هم می‌بینید، هم با صدای بلند تکرار می‌کنید. این آموخته توسط بخش‌های مختلفی از مغز دریافت می‌شود و ارتباط آن‌ها میان یکدیگر، یادآوری مطلب را ساده‌تر می‌کند. حتی اگر چنین شرایطی ندارید، در ذهن خود تصور کنید که موضوع مورد مطالعه را در دست دارید و لمسش می‌کنید، همزمان یک نفر نامش را بلند می‌گوید و شما می‌شنوید.
۴. استفاده از نمودارها و شکل‌ها
بصری‌سازی و تجزیه‌و‌تحلیل دیداری اطلاعات یک روش مطالعه دروس حفظی عالی است. استفاده از انواع نمودارهای میله‌ای و ستونی در کنار تصاویر و شکل‌ها، اطلاعات کلیدی و مهم را در کسری از ثانیه در ذهن دانش‌آموز می‌نشاند، جمله‌بندی‌های پیچیده را به شکلی قابل هضم تبدیل می‌کند و از آنجا که به حافظه دیداری پیوند خورده، یادآوری را آسان‌تر و کم‌زحمت‌تر می‌کند. این شکل یادگیری بالطبع جایگزین توصیف متنی نخواهد بود. بااین‌حال می‌توان به‌چشم یک روش خواندن دروس حفظی حتی برای درس‌هایی مثل تاریخ، جغرافیا، علوم اجتماعی و زیست‌شناسی از آن استفاده کرد.
۵. استفاده از فلش کارت‌ها
سال‌هاست که استفاده از فلش‌کارت‌ها یکی از محبوب‌ترین روش‌های مطالعه بین دانش‌آموزان است. این کارت‌های جیبی همه جا در دسترس‌اند، پشت‌و‌روی آن‌ها حاوی اطلاعات کلیدی است و یک بار نگاه‌کردن به آن‌ها کل مطالب آموخته‌شده را در ذهن تداعی می‌کند. بنابراین از زمان معرفی یک پای ثابت یادگیری مفید و موثر بودند.
این فلش‌کارت‌ها را می‌توانید از فروشگاه‌های لوازم تحریر به‌صورت آماده تهیه کرده و یا خودتان وقت بگذارید و آن‌ها را در سه دسته آسان، متوسط و سخت طراحی کنید. هر دو روز یک بار کارت‌های آسان را بخوانید. اما برای یادگیری بهتر موارد سخت، ۱۰ دقیقه بعد از مطالعه درس کارت‌ها را مرور کنید. آنقدر ادامه دهید تا مطالب در ذهنتان بنشینند.
۶. توجه به سلامت جسمانی و روانی
محال است با مشکلاتی مثل استرس، افسردگی و ناراحتی دست‌و‌پنجه نرم کنید و در عین حال یادگیری خوب و موثری داشته باشید. در کنار انتخاب بهترین روش مطالعه دروس حفظی، باید از سلامت جسمانی و روانی خود اطمینان حاصل کنید تا ذهن پریشانتان زمینه ضعف در تمرکز را فراهم نکند. خوردن غذای خوب و سالم، وضعیت جسمی عالی و روان آرام شرط اصلی یادگیری دروس حفظی و بهخاطرسپردن اطلاعات درسی برای طولانی‌مدت است.
۷. تدریس به دیگران
نه فقط در ارتباط با دروس مفهومی مثل ریاضی و فیزیک، که حتی در ارتباط با دروس حفظی مثل تاریخ و جغرافیا، همچنان یکی از بهترین روش‌های مطالعه تدریس آموخته‌ها به دیگران است. می‌توانید یکی از اعضای خانواده را انتخاب کنید یا هر‌آنچه آموخته‌اید را به هم‌کلاسی‌های خود بیاموزید. با این کار تمام اطلاعاتی که ساعت‌ها صرف مطالعه‌شان کرده‌اید، بارها و بارها در ذهن تداعی می‌شوند تا بالاخره در حافظه بلندمدت ثبت گردند. حتی اگر کسی را ندارید که مطالب درسی را به او یاد دهید، جلوی آینه بایستید و آموخته‌های خود را به خودتان یاد بدهید!
۸. پرسش از خود درباره موضوع درسی
بعد از مطالعه درس‌های حفظی نوبت بازگوکردن آن‌ها و پرسش‌و‌پاسخ است. ابتدا سعی کنید ربط موضوعات جدید را با مطالب قبلی که در حافظه دارید پیدا کنید تا چیدمان اطلاعات در حافظه درست و اصولی باشد. حالا چند سوال طرح کنید و جواب آن‌ها را در متن درس بیابید. فلان کلمه به چه معناست؟ این درس درباره چه حرف می‌زند؟ اگر پاسخ سوالی را به خاطر نیاوردید، به عقب بازگردید و یک بار دیگر متن درس را مطالعه کنید. این کار کمک می‌کنند بعدها یادآوری اطلاعات حفظی به‌مراتب ساده‌تر باشد.
۹. بحث با دیگران درباره دروس
سعی کنید درباره دروس حفظی با دیگران صحبت و گفت‌و‌گوی طولانی داشته باشید. هربار که از مطالب آموخته‌شده در مکالمات خود استفاده می‌کنید و می‌شنوید که اعضای خانواده یا هم‌کلاسی‌های شما این کار را می‌کنند، این دانش یک بار دیگر در ذهن تکرار می‌شود تا جایی که به‌طور کامل در حافظه بلندمدت تثبیت گردد. این روش مطالعه دروس حفظی جدا از یادگیری بهتر مطالب درسی، مهارت‌های ارتباطی دانش‌آموز را نیز تقویت می‌کند.
جمع‌بندی
در این مقاله برخی از بهترین اصول و روش خواندن دروس حفظی را مرور کردیم. صبور باشید و به‌طور مداوم آن‌ها را در برنامه درسی خود بگنجانید تا نتیجه باب‌میل خود را بگیرید. طبیعتا هرچه بیشتر تمرین کنید، قدرت حافظه برای نگهداری اطلاعات بیشتر و فرایند یادگیری ساده‌تر خواهد بود. به خاطر بسپارید که اجرای همزمان تمام موارد این فهرست الزامی نیست. ابتدا چند مورد را انتخاب کنید و در برنامه مطالعه خود بگنجانید. سپس آرام‌آرام موارد دیگر را اضافه کنید و دایره یادگیری را بسط دهید.
شما چه روشی برای مطالعه دروس حفظی بلدید؟ خواهشمندیم نظرات‌تان را با ما و همراهان ما در میان بگذارید.
