آموزش ابتدایی یکی از مهمترین مراحل زندگی هر فرد است. در این دوران هویت کودکان رشد می‌کند، خواندن و نوشتن را یاد می‌گیرند و بسیاری از یادگیری‌های اولیه در این زمان اتفاق می‌افتد. با این حال بسیاری از دانش‌آموزان در مقطع ابتدایی مشکلات متعددی را تجربه می‌کنند که گاهی با افت تحصیلی و ترک مدرسه همراه است.
چالش‌های پیش روی دانش‌آموزان، تنها به کسب نمره پایین محدود نمی‌شود. آنها گاهی با اختلالات یادگیری، رفتاری و ارتباطی دست و پنجه نرم می‌کنند که نیاز به مداخلات جدی دارد. از این رو در مطلب پیش رو رایج‌ترین مشکلات دانش‌آموزان ابتدایی را مورد بحث قرار می‌دهیم و راه حل‌هایی را نیز برای رفع آنها ارائه می‌کنیم.
مشکلات یادگیری دانش‌آموزان ابتدایی
ممکن است برخی از دانش‌آموزان به دلایل مختلف مشکلات تحصیلی را تجربه کنند. این مسائل منجر به افزایش استرس آنها و دلسردی‌شان نسبت به آینده می‌شود. اگر متوجه شدید که کودک به اندازه کافی تلاش می‌کند، اما نتیجه مد نظر خود را نمی‌یابد، به احتمال زیاد او با یکی از اختلالات یادگیری درگیر است.
به عنوان مثال برخی از کودکان انشاهای عالی می‌نویسند، اما به سختی می‌توانند تکالیف پایه ریاضی را انجام دهند. عده‌ای از آنها در تمرکز مشکل دارند و برخی نیز علی رغم قوی بودن در حل مسائل ریاضی، در املا مشکل دارند. یک سری از دانش‌آموزان نیز با مشکلات حافظه کوتاه مدت دست و پنجه نرم می‌کنند و در به خاطر سپردن و پردازش اطلاعات با مشکل مواجه هستند.
سایر نشانه‌های ناتوانی در یادگیری مانند مشکل در تمرکز، انجام ندادن تکالیف یا ناتوانی در پیروی از دستورالعمل‌ها، نشانه‌های بیش‌فعالی هستند که نیاز به تمرین و ممارست بیشتری دارد. گاهی ممکن است که به اشتباه به دانش‌آموز برچسب تنبل بزنند و او را بی‌نظم و بی‌مسئولیت بخوانند. اگر فرزند شما با اختلال یادگیری مواجه است، می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:
- سعی کنید تا حد ممکن در انجام تکالیف به او کمک کنید. فضای مطالعه مناسبی را برای دانش‌آموزان فراهم آورید و تا حد ممکن عوامل حواس پرتی مانند تلویزیون و گوشی همراه را از دسترس خارج کنید.
- زمانی که فرزند شما کارهای مدرسه را انجام می‌دهد، یا خود را برای یک امتحان آماده می‌کند، در دسترس او باشید. به موقع به سوال‌های او پاسخ بدهید و کودک را راهنمایی کنید.
- سعی کنید به فرزند خود مهارت‌های مطالعه را بیاموزید. مطالعه برای شرکت در یک آزمون برای کودکان بسیار ترسناک است. با معرفی تکنیک‌ها و شکل‌دهی عادات یادگیری تا حد زیادی به او کمک خواهید کرد.
- حتماً از برنامه‌ریزی آزمون‌های فرزندتان آگاه باشید، تا مطالب را قبل از فرارسیدن زمان امتحان به خوبی مرور کند و شب امتحانی نباشد. از فرزند خود بخواهید یادداشت‌ها و راهنمای مطالعه‌ای را که معلم در اختیار او قرار داده، حتماً به شما نشان دهد.
مشکلات دانش‌آموزان ابتدایی درباره تکالیف
اگر فرزند شما در انجام تکالیف خود با مشکل مواجه است، اول باید دلایل آن را شناسایی کنید. البته در نظر داشته باشید که هر بچه‌ای ممکن است هر چند وقت یکبار در انجام تکالیف خود با مشکل مواجه شود؛ اما زمانی که این اتفاق مرتب تکرار می‌شود، باید نسبت به این مقوله توجه ویژه‌ای داشته باشید.
برخی از کودکان احساس می‌کنند کارهایشان نادرست است یا به اندازه کافی خوب نیستند و به این دلیل تکالیف خود را تحویل نمی‌دهند. از سوی دیگر برخی از کودکان در حافظه و سازماندهی امور با مشکل مواجه هستند و به راحتی فراموش می‌کنند که باید تکالیفی را انجام بدهند.
واقعیت این است که بسیاری از دانش‌آموزان در مدیریت زمان مشکل دارند. اگر مشاهده کردید که انجام تکالیف کودک‌تان خیلی زمان می‌برد یا او نوشتن مشق‌هایش را تا شب به تعویق می‌اندازد، بندانید که اهمیت زمان‌بندی را درک نمی‌کند. همچنین اگر فرزند شما به طور مداوم خواب می‌ماند و سرویس مدرسه را از دست می‌دهد، باید برنامه‌ریزی و عمل کردن به آن را یاد بگیرد.
برای رفع مشکل مدیریت زمان، از کودک خود بخواهید که کارهایش را به قسمت‌های مختلف تقسیم کند و برای هر کدام، یک دوره انجام کار و یک دوره استراحت در نظر بگیرد. همچنین می‌توانید برای رفع این مشکل از روش‌های مختلف مانند نوشتن روی تخته وایت‌برد یا دفترچه یادداشت استفاده کنید.
از یاد نبرید که دانش‌آموزان ابتدایی برای پیگیری تکالیف و پروژه‌های درسی اغلب به امکانات مختلفی نیاز دارند. بنابراین به عنوان والدین باید همواره حواستان باشد که این وسایل را فراهم کنید. در صورت امکان می‌توانید با معلم و مربی فرزند خود نیز برای آگاهی از این ملزومات مشورت کنید.
اگر فرزند شما مبتلا به بیش فعالی است و کمبود توجه دارد، بهتر است برای انجام تکالیف وقت بیشتری بگذارید و با اتخاذ یک رویکرد حمایتی، مراحل انجام تکالیف را به گونه‌ای تقسیم و اولویت بندی کنید که کودک راحت‌تر بر آنها تمرکز کند.
مشکلات رفتاری دانش‌آموزان ابتدایی
یکی از مهمترین چالش‌های پیش روی دانش‌آموزان، مسائل رفتاری مدرسه است. این مشکلات می‌تواند شامل رفتار مخرب یا خشونت آمیز باشد که نه تنها بر خود دانش‌آموز، بلکه بر همکلاسی‌هایش نیز تاثیر منفی می‌گذارد.
چنین مسائلی منجر به اتلاف وقت معلم می‌شود و حتی ممکن است با واکنش‌های جدی از سوی مدیران مدرسه همراه باشد. در ادامه راهکارهایی را ارائه می‌کنیم که در رفع مشکلات رفتاری کودکان و نوجوانان در محیط مدرسه بسیار اثرگذار هستند.
- متاسفانه بسیاری از دانش‌آموزان مدارس ابتدایی، قلدری از سوی همکلاسی‌ها را تجربه می‌کنند که عواقب جدی مانند کاهش اعتماد به نفس و حتی افسردگی را به دنبال دارد. از این رو بهتر است کاملا نسبت به تغییر رفتار ناگهانی کودک، استرس‌های او و ترس‌هایش آگاه باشید.
اگر کودک شما دچار این تجربه شده و می‌خواهید به او کمک کنید، مقاله: قلدری در مدارس: نحوه کمک به کودک آسیب دیده از مجله فیلیمو مدرسه را مطالعه کنید.
- معمولا توصیه می‌شود در صورت مشاهده مشکلات رفتاری، از روش‌های جایگزین مانند تدریس خصوصی، آموزش تکمیلی یا برنامه‌های خاص استفاده شود. علاوه بر این معلمان باید روش‌های تدریس خود را طوری تنظیم کنند که با ویژگی‌های همه دانش‌آموزان تطابق داشته باشد.
- قبل از شروع سال تحصیلی بهتر است دانش‌آموز را با دستورالعمل‌های مدرسه به طور واضح آشنا کنید. آنها باید یاد بگیرند که از دستورات معلم به خوبی پیروی کنند و قوانین مدرسه را رعایت کنند. هرگز نباید احساسات منفی خود را به کودک انتقال دهید. بلکه باید به صورت دلسوزانه و در صورت امکان با کمک یک مشاور حرفه‌ای به کودک کمک کنید.
- والدین می‌توانند نقشی حیاتی در آموزش فرزند خود ایفا کنند. بنابراین بهتر است مدارس جلسات اطلاعاتی متعددی برای آموزش والدین تدارک ببینند و در خصوص مسائل به وجود آمده در جلسات انجمن‌های اولیا و مربیان صحبت کنند.
- برخی کودکان با احساس شرم، خجالت و عزت نفس پایین دست و پنجه نرم می‌کنند. این کودکان معمولاً از خود ناراحت هستند یا افسرده و ناامید به نظر می‌رسند. بنابراین باید نسبت به انزوای کودک خود در مدرسه توجه داشته باشید.
- برخی از دانش‌آموزان مضطرب، زمانی که تحت فشار قرار می‌گیرند به یکباره طغیان می‌کنند، غمگین می‌شوند یا اشک می‌ریزند. آنها معمولا احساسات خود را با کلمات بیان نمی‌کنند و مثلاً فقط اشارات کلی می‌کنند که اوضاع خوب پیش نمی‌رود بنابراین به عنوان والدین یا مربی کودک باید به نسبت علائم اولیه کاملاً گوش به زنگ باشید تا درک واضحی از مشکلات تحصیلی فرزند خود به دست آورید.
مشکلات ارتباطی دانش‌آموزان ابتدایی
برخی از دانش‌آموزان ابتدایی خجالتی به نظر می‌رسند. در کلاس صحبت نمی‌کنند یا در ردیف عقب می‌نشینند. برخی دیگر ممکن است به دنبال جلب توجه یا تظاهر به مشکلات باشند و مثلاً خود را به بیماری بزنند. در هر صورت باید چرایی این رفتارها به صورت زمینه‌ای بررسی و حل شود. از این رو در ادامه راهکارهایی را برای رفع مشکلات ارتباطی دانش‌آموزان ابتدایی ارائه کرده‌ایم.
آموزش درخواست کردن به کمک
به کودک خود آموزش دهید که کمک بخواهند. به آنها توضیح بدهید که می‌توانند هنگام مواجهه با مشکل از عبارات «من متوجه نشدم»، «می‌توانید دوباره این موضوع را تکرار کنید»، «من در یادگیری این مسئله مشکل دارم» یا «من به کمک احتیاج دارم» استفاده کنند.
کمک به دوستیابی
به فرزندان خود در دوستیابی کمک کنید. بچه‌ها در دوران مدرسه به شدت بر مهارت‌های زبانی خود تکیه دارند. به فرزند خود آموزش بدهید که با کاربرد یک سری عبارات مانند «اسم تو چیست؟»، «می‌توانم با تو بازی کنم؟»، «آیا تو هم مثل من این بازی یا این کتاب را دوست داری؟» یک مکالمه را آغاز کند.
شرکت در کلاس‌های فوق برنامه
سعی کنید کودک خود را در فعالیت‌های فوق برنامه ثبت نام کنید. شرکت در گروه تئاتر گروه ورزش یا حتی گروه بازی می‌تواند بسیار مفید باشد.
همدلی با کودک
سعی کنید با فرزند خود ارتباط صمیمانه داشته باشید. به کودک خود توضیح دهید که مسائلی که با آن دست و پنجه نرم می‌کند چیزی از ارزش او کم نخواهند کرد. با آنها به طور مداوم صحبت کنید تا مشکلاتشان را برایتان بازگو کنند.
تشویق مثبت
سعی کنید تا حد ممکن او را تشویق کنید و به جای تاکید بر نقاط ضعف بر نقاط قوت او تمرکز داشته باشید. دانش‌آموزان باید در این دوران فرایندهای خود تنظیمی و مدیریت و پردازش احساسات را یاد بگیرند.
سخن پایانی
بسیاری از دانش‌آموزان برای حفظ عزت نفس خود ضعف‌های خود را بازگو نمی‌کنند و سعی می‌کنند مسائل را پنهان کنند. گاهی آنها خود را کم هوش می‌دانند و گاهی نیز دست از تلاش برمی‌دارند. در بسیاری از مواقع تشخیص مشکلات کودکان ساده است. اما گاهی دیدن علائم سخت‌تر است و معلم و والدین باید نسبت به نشانه‌های مهم کاملاً آگاه باشند.
در این مقاله توضیح دادیم که نشانه‌های مشکلات غالب دانش‌آموزان در دوران ابتدایی چیست و چگونه می‌توان به آنها کمک کرد تا دوران مدرسه را به خوبی سپری کنند. زیرا هر دانش‌آموزی شخصیت، اهداف، کمبودها و ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارد. زمانی که فرزند شما با مشکلی در مدرسه دست و پنجه نرم می‌کند، باید تمام تلاش خود را به کار ببرید که به او کمک کنید تا با آنها مواجه شود و رفعشان کند. نظر شما در این باره چیست؟ لطفا نظرات، پیشنهادات و تجربیات خود را در بخش دیدگاه با ما در میان بگذارید.
