نه گفتن را بیاموزیم

تکنیک‌های کاربردی برای آموزش مهارت نه گفتن به کودکان

یکی از مهم‌ترین شیوه‌های محافظت از کودک در برابر سوء استفاده، تمرین نه گفتن است. بسیاری از کودکان به دلیل نداشتن قدرت کافی برای نه گفتن دچار مشکلاتی می‌شوند که در برخی موارد غیرقابل‌جبران هستند. در نتیجه بزرگ‌ترها باید این مهارت را در کودکان پرورش دهند. از طرفی هم ممکن است بزرگ‌ترها فکر کنند با چنین آموزشی کنترل خود را بر کودک از دست می‌دهند. همچنین ممکن است نگران باشند که این آموزش روی تربیت و نحوه احترام گذاشتن کودک به دیگران تأثیر بگذارد. به همین دلیل شیوه صحیح این کار بسیار مهم است. در این مقاله قصد داریم تکنیک‌های کاربردی برای آموزش مهارت نه گفتن به کودکان را آموزش دهیم با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.

اهمیت و مزایای آموزش مهارت نه گفتن به کودکان

آموزش این مهارت می‌تواند مزایای زیادی داشته باشد. در ابتدا اهمیت این مسئله و مزایای آن را بررسی می‌کنیم.

تعیین حد و مرزها

آموزش نه گفتن به کودکان کمک می‌کند تا فضای شخصی، محدودیت‌ها و ترجیحات خود را درک کنند و در عین حال نیازهای خود را به وضوح و قاطعانه بیان کنند و روابط بین‌فردی سالمی داشته باشند.

ایجاد اعتماد به نفس

وقتی که کودک می‌تواند نه بگوید، احساس قدرت می‌کند و در نتیجه اعتماد به نفس او افزایش پیدا می‌کند. آن‌ها یاد می‌گیرند که به غرایز خود اعتماد کنند، انتخاب‌هایی مطابق با ارزش‌های خود انجام دهند و موقعیت‌های اجتماعی را با اطمینان بیشتری پیش ببرند.

توسعه مهارت‌های تصمیم‌گیری

آموزش نه گفتن به کودکان تفکر انتقادی و تصمیم‌گیری را در آن‌ها تقویت می‌کند. آن‌ها یاد می‌گیرند با در نظر گرفتن گزینه‌ها و پیامدهای مختلف، موقعیت‌ها را به طور مستقل ارزیابی کنند و انتخاب‌های آگاهانه داشته باشند.

ارتقای ایمنی شخصی

با آموزش این مهارت کودکان یاد می‌گیرند از خود در برابر موقعیت‌های خطرناک و آسیب‌زا محافظت کنند.

نحوه آموزش مهارت نه گفتن به کودکان

حال که با مزایا و اهمیت این توانایی آشنا شدید، باید با روش‌های آموزش این مهارت آشنا شوید. در این بخش راهکارهای کاربردی برای آموزش این مهارت به کودکان را بررسی می‌کنیم.

گفتگو در مورد مسئله رضایت داشتن

به کودکان یاد بدهید «رضایت» یک خیابان دو طرفه است. نه تنها آن‌ها اجازه دارند در مورد بدن، احساسات یا فضای شخصی خود «نه» بگویند، بلکه دیگران نیز می‌توانند همین کار را انجام دهند. کودکان باید یاد بگیرند که وقتی کسی به آن‌ها نه می‌گوید، باید به نظر او احترام بگذارند. در نتیجه وقتی کودک هم نه می‌گوید، اشخاص دیگر باید به خواسته او احترام بگذارند.

نقش بازی کردن

یکی از بهترین تکنیک‌های آموزش مهارت نه گفتن به کودکان و کاربرد آن در زندگی واقعی، اجرای چند سناریو است. این گونه کودک یاد می‌گیرد که نه گفتن‌های مختلفی وجود دارد. با این روش می‌توانید به آن‌ها آموزش دهید که چه زمانی بدون هیچ توضیحی باید نه بگویند و چه زمانی ممکن است نیاز باشد برای نه گفتن توضیحی ارائه دهند. در ادامه چند سناریو ساده را می‌آوریم.

• اگر در زمان بازی در پارک یک فرد بزرگسال و غریبه از شما می‌خواهد که برای عکس گرفتن ژست بگیرید، می‌توانید به او نه بگویید.
• اگر یک فرد بزرگسال می‌خواهد که شما را در آغوش بگیرد و از این بابت احساس ناراحتی می‌کنید یا نمی‌خواهید به آغوش فرد بروید، به راحتی می‌توانید به او نه بگویید.
• زمانی که یک فرد بزرگسال به قسمت‌های خصوصی شما می‌خواهد دست بزند باید همیشه به او نه بگویید و اجازه این کار را ندهید. باید فوراً به سمت والدین یا فردی آشنا بروید و موضوع را با او در میان بگذارید. مهم نیست که بقیه در این مورد چه می‌گویند، شما با نه گفتن به مشکل بر نمی‌خورید، پس نگران نباشید.

آموزش پیروی از شهود و غرایز

مسلما آموزش چنین چیزی با یک بار گفتگو ایجاد نمی‌شود. اجازه دهید فرزندتان به افراد، فعالیت‌ها یا موقعیت‌هایی که باعث ناراحتی او می‌شود، نه بگوید. هرچه بیشتر به آن‌ها اجازه داده شود که از غرایز خود پیروی کنند، احتمالا در شرایط سخت بهتر می‌توانند به آن‌ها گوش دهند.

تمرین‌هایی برای آموزش مهارت نه گفتن به کودکان

با آموزش نه گفتن به کودکان، آنان را برای زندگی در دنیای بیرونی آماده می‌کنید. این آموزش‌ها نه تنها برای محافظت از کودک مهم هستند، بلکه باعث ایجاد اعتماد به نفس در کودکان می‌شوند. علاوه بر این، دیگر نیازی نیست خواسته‌های کودک را حدس بزنید. بلکه می‌توانید با سؤال و پرسش متوجه نیازهای او شوید.

• تمرین اول

این بازی را با کودکان نوپا و خردسال می‌توانید انجام دهید. برای این تمرین به چند اسباب‌بازی نیاز دارید. به عنوان مثال دو ماشین بردارید و با یکدیگر بازی کنید. در طول بازی کردن با کودک خود حرف بزنید و به او بگویید که این ماشین را دوست دارید. به رنگ ماشین اشاره کنید و گفتگو در رابطه با آن را ادامه دهید. سپس بازی کردن با ماشین را متوقف کنید و آن را کنار بگذارید. اگر کودک شما به ماشین اشاره می‌کند، به جای آن اسباب‌بازی دیگری را بردارید.

از او بپرسید که آیا عروسک می‌خواهد؟ اگر کودک همچنان به ماشین اشاره دارد، به او آموزش دهید که خواسته خود را بیان کند و بگوید: نه، ماشین. اگر از واژه نه استفاده نمی‌کند و صرفاً کلمه ماشین را به کار می‌برد، سؤال خود را دوباره تکرار کنید تا در نهایت او واژه نه را بیان کند. اگر به نتیجه نرسیدید، به او آموزش دهید که در چنین شرایطی باید از واژه نه استفاده کند و سپس به آنچه که می‌خواهد اشاره کند.

• تمرین دوم

اجرای این کار نیز بسیار ساده است. چند اسباب‌بازی بردارید و با هم در جایی بنشینید. حال عروسک خرسی را بردارید و از او بپرسید آیا این ماشین است؟ اگر فرزند شما گفت عروسک، او را تشویق کنید که جمله را کامل به کار ببرد و بگوید نه ماشین است. این کار را با اسباب‌بازی‌های دیگر هم اجرا کنید تا فرزند شما بتواند به سادگی واژه نه را به کار ببرد.

• تمرین سوم

این تمرین بیشتر مناسب کودکان سنین بالاتر است که می‌توانند بخوانند و به راحتی صحبت کنند. یک مقوا بردارید و روی آن سؤالاتی بنویسید که پاسخ آن‌ها منفی است. سپس این سؤالات را با کودک مرور کنید و به او یاد بدهید که در پاسخ از واژه نه استفاده کند و سپس جواب صحیح را بگوید. به عنوان مثال آیا آسمان سبز است؟ آیا زمین مربع است؟

• تمرین چهارم

این تمرین را با کودکان خردسال می‌توانید انجام دهید. چند کاسه بردارید. درون یک کاسه پیازی قرار دهید. درون کاسه دیگر چند آب‌نبات میوه‌ای بگذارید. حال از او بخواهید کاسه پیاز را بو کند و بپرسید آیا بوی شیرینی می‌دهد؟ او را تشویق کنید که در پاسخ از کلمه نه استفاده کند. سپس از او بخواهید کاسه آب‌نبات‌ها را بو کند و از او بپرسید آیا بوی بدی می‌دهد؟ این کار را با لوازم مختلفی می‌توانید انجام دهید.

• تمرین پنجم

تمرین پنجم مختص کودکانی است که توانایی حرف زدن ندارند. به کودک یاد دهید که اشاره شست به سمت بالا به معنی بله و اشاره شست به سمت پایین به معنی نه است. حال از فرزند خود بخواهید به یک شی اشاره کند. به جای وسیله مدنظر او چیز دیگری را بردارید. اگر کودک گریه کرد یا با ناراحتی وسیله را رد کرد، به او یاد بدهید که وسیله را با اشاره دست رد کند. این تمرین را در طول روز و فعالیت‌های روزانه اجرا کنید تا کودکان شما به حرکات اشاره عادت کند.

نکاتی در مورد آموزش مهارت نه گفتن به کودکان

فرزندپروری کاری سخت و طاقت‌فرسا است. مسلما شما نمی‌خواهید کودکی سرکش تربیت کنید که همه چیز را رد می‌کند. به همین دلیل آموزش نه گفتن و توضیح شرایط مختلف کودکان اهمیت بسیار زیادی پیدا می‌کند. منظور این نیست که شما قرار است با این کار کنترل کامل را به دست فرزندان خود دهید. آموزش این مهارت از آن جهت مهم است که کودک یاد می‌گیرد به خواسته‌های خود احترام بگذارد و در عین حال نظر دیگران نیز برای وی محترم باشد. همین امر باعث می‌شود تا وی بتواند از خود محافظت کند.

در زمان آموزش این مهارت باید به نکاتی توجه کنید تا کودک برداشت اشتباهی از آموزش شما دریافت نکند؛ زیرا ممکن است متوجه شوید که او هر چیزی را رد می‌کند و گاهی این شرایط به سمت بی‌احترامی پیش می‌رود. در چنین شرایطی شما نباید به گونه‌ای رفتار کنید که وی از نه گفتن در آینده بترسد و مورد سوءاستفاده قرار بگیرد. در نتیجه در چنین شرایطی مکث کنید، یک نفس عمیق بکشید و علت را از او بپرسید. با کودک خود گفتگو کنید و بی‌جهت عصبانی نشوید؛ زیرا ما می‌خواهیم او قدرت نه گفتن داشته باشد اما بتواند از آن به درستی استفاده کند. در ادامه راهکارهایی را می‌آوریم که به شما کمک می‌کند این آموزش را به بهترین نحو ممکن اجرا کنید.

پاسخ به نیازهای کودک

هیچ چیز بهتر از توجه ما به نیازهای فرزندانمان نمی‌تواند به آن‌ها آموزش دهد که به خواسته‌های خود احترام بگذارند. با پاسخ دادن به نیازهای آن‌ها این پیام را منتقل می‌کنیم که نیازهای شما مهم و شایسته برآورده شدن هستند. اگر این باور در آن‌ها شکل بگیرد، تا آخر عمر آن را حفظ خواهند کرد و همین امر نقش زیادی در اعتماد به نفس و موفقیت آن‌ها خواهد داشت.

عدم نگرانی در مورد رفتار کودکان

بسیاری از والدین به دلیل نگرانی در مورد رفتار کودکان برخی از آموزش‌ها را نادیده می‌گیرند. نگران رفتار کودکان نباشید و آن‌ها را تشویق کنید که خودشان باشند. نوزادان و کودکان به طور طبیعی اجتماعی هستند. از لبخند زدن کودک ۶ هفته‌ای گرفته تا کودک نوپایی که وقتی با او ارتباط برقرار می‌کنید به سمت شما کشیده می‌شود، همگی قصد جلب رضایت دیگری را دارند. آن‌ها به طور طبیعی تمایل دارند که خواسته‌های خود را فدا کنند. در همین حین نیز از ما تقلید می‌کنند. گاهی حتی نیازی نیست که بسیاری از چیزها را به طور مستقیم به کودکان آموزش دهیم؛ زیرا آنان از رفتار ما الگوبرداری می‌کنند و همان را تکرار می‌کنند.

این فقط والدین نیستند که روی رفتار کودکان تأثیر می‌گذارند؛ بلکه جامعه، از پدربزرگ و مادربزرگ گرفته تا معلمان، همگی به گونه‌ای روی رفتار آن‌ها اثر می‌گذارند. در نتیجه اگر نگران رفتار ناشایست از کودکان هستیم، باید رفتار خود را اصلاح کنیم.

داشتن توقعات مناسب سن

از دیگر نکاتی که والدین باید به آن‌ها توجه کنند، آگاهی بر رفتارهای عادی در هر سن است. در واقع نباید از کودک خود انتظار داشته باشید که بزرگ‌تر از سن خود رفتار کند؛ زیرا قرار نیست کودکی را از آن‌ها بگیریم.

تشویق کردن کودکان به نه گفتن

به کودکان نشان دهید که نه پاسخ قابل‌قبولی است و این پاسخ تأثیری روی علاقه شما نسبت به آن‌ها نمی‌گذارد. البته منظور ما این نیست که هر کاری که کودکان می‌خواهند انجام دهید. شما باید حد و مرزها را مشخص کنید، مسائل ایمنی را در نظر بگیرید و در عین حال با کودک خود همدلی کنید و به او اجازه دهید که کنترل برخی امور مهم زندگی را در دست بگیرد. به عنوان مثال اگر کودک شما تمایلی به خوردن غذای بیشتر ندارد، مدام به او اصرار نکنید و از دستش عصبانی نشوید. ممکن است این مسئله بسیار ساده به نظر برسد؛ اما باید قبول کنیم که همین ماجرا مسئله مهمی در زندگی یک کودک دو سه‌ساله است.

کلام آخر

در این مقاله به بررسی نکات و راه‌کارهای کاربردی برای آموزش مهارت نه گفتن به کودکان پرداختیم. با آموزش صحیح این توانایی می‌توانید کودکانی مؤدب و در عین حال با اعتماد به نفس تربیت کنید که با وجود احترام گذاشتن به دیگران، به خواسته‌های خود توجه می‌کنند و در موقعیت‌های آسیب‌زا از خود محافظت می‌کنند.