قدردانی چیزی بیشتر از تشکر کردن است. لحظاتی وجود دارد که فرزند شما ناسپاس به نظر می‌رسد. شما می‌توانید این زمان را با کمک استراتژی‌های قدردانی به لحظات قابل آموزش تبدیل کنید.
در روزگاری که اکثر بچه‌های دبیرستانی گوشی‌های گران‌قیمت و وسایل مصرفی زیادی دارند و داشتن آن را یک امر بدیهی می‌دانند، آموزش قدردانی به آنها می‌تواند همچون یک نبرد دشوار باشد. اما با این حال در دنیایی که برای فراوانی ارزش زیادی قائل است، بچه‌ها با چالش‌های متفاوتی روبه‌رو می‌شوند که وجود احساس قدردانی می‌تواند برای آنها کمک کننده به نظر بیاید. از همین رو نمی‌توان ارزشمند بودن این حس را نادیده گرفت.
احساس قدردانی
تحقیقات انجام شده توسط مجله مطالعات شادی در سال ۲۰۱۹ نشان داده است که قدردانی با شادی در کودکان سنین ۵ سال ارتباط مستقیمی دارد. می‌توان از این تحقیق نتیجه گرفت که آموزش حس قدردانی در کودکانی با سن پایین به آنها کمک می‌کند تا به صورت شادتر رشد کنند.
بر اساس تحقیقاتی که سال ۲۰۰۸ در مجله روانشناسی مدرسه منتشر شد، کودکانی که سپاسگزار هستند خصوصا بچه‌ها در سن ۱۱ تا ۱۳ سال شادتر و خوشبین‌تر زندگی می‌کنند. از طرفی این بچه‌ها حمایت اجتماعی بهتری هم دریافت خواهند کرد. آنها همچنین از مدارس، خانواده‌ها، جوامع و دوستان خود رضایتمندی بیشتری دارند. در واقع باید گفت معمولا بچه‌های قدردان تمایل دارند از دیگران حمایت اجتماعی بیشتری کنند.
دیگر مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۱ برای ارزیابی روان‌شناختی منتشر شد نشان می‌دهد، نوجوانان (۱۴ تا ۱۹ سال) که قدردانی بلدند از زندگی شخصی خود رضایتمندی بیشتری دارند، همچنین آنها می‌توانند از نقاط قوت خود برای بهبود شرایط جامعه استفاده کنند. این بچه‌ها بیشتر وقت خود را به درس و تکالیف مدرسه یا سرگرمی‌های خاص خود اختصاص می‌دهند، به همین دلیل نمرات بهتری کسب خواهند کرد. از دیگر نتایج مطالعات باید به این موضوع اشاره کرد که کودکان سپاسگزار نسبت به دیگر همسالان خود که قدردانی کمتری انجام می‌دهند حس حسادت، افسردگی و مادی‌گرایی پایین‌تری دارند.
معمولا تحقیقات گسترده در حوزه قدردانی بر روی افراد بزرگسال انجام می‌شود. اما این روزها مزایای قدردانی کردن برای افراد بی‌شماری روشن است. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۰ در یک کلینیک روانشناسی انجام شد، قدردانی را به همه چیز مرتبط می‌داند. این ارتباط شامل بهزیستی روان‌شناختی بوده و تا بهبود سلامت جسمانی ادامه خواهد شد. به عنوان مثال افرادی که با احساس قدردانی آشنا هستند، تمایل دارند بهتر بخوابند، بنابراین بیشتر عمر می‌کنند.
مطالعه‌ای با این مضمون در سال ۲۰۱۸ برای مجله روانشناسی مثبت به انتشار درآمد و نشان داد که بزرگسالان سپاسگزار و قدردان زندگی شادتر و امیدوارتری دارند. احساس قدردانی نسبت به پارامترهای دیگری همچون بخشش، صبر و حتی خودکنترلی می‌تواند عامل مهمتری برای ایجاد امید و شادی محسوب شود.
علاوه بر این موارد، مطالعه مذکور ثابت کرده است که اگر افراد نسبت به چیزهایی که در گذشته برایشان اتفاق افتاده است قدردان باشند، در زمان حال احساس خوشبختی بیشتری را تجربه می‌کنند. همچنین این افراد نسبت به آینده خود امیدوارتر خواهند بود. شاید اگر شما برای فرزندتان در کودکی‌اش شرایطی را فراهم کنید که او در سنین بزرگسالی خود قدردان آن سبک زندگی باشد، به آنها کمک کند تا در زندگی کنونی خود به بررسی دلایل قدردانی بپردازند.
راهکارهایی برای آموزش قدردانی به کودکان
با توجه به مطالعات انجام شده و بررسی آنها در بخش قبلی بسیار واضح است که شما باید به کودکان کمک کنید تا آنها بتوانند سپاسگزاری خود را ابراز کنند و در موقعیت‌های مختلف تجربه قدردانی داشته باشند. در ادامه به بررسی چند استراتژی می‌پردازیم که به فرزندان شما کمک می‌کند تا حس قدردانی بیشتری داشته باشند:
به فرزندتان بیاموزید تشکر کند
با تشویق کردن فرزندتان به او یاد دهید تا به طور مداوم از واژه «متشکرم» استفاده کند. به عنوان مثال می‌توانید با ملایمت به او یادآوری کنید که “مادربزرگ به تو شیرینی داد چی باید بهش بگی؟”
ممکن است این طور به نظر برسد که استفاده از واژه «تشکر» از روی اجبار یک قدردانی واقعی نباشد. اما باید بدانید این روش اولین قدم در فرایند آموزش سپاسگزاری خواهد بود. در این صورت کودک شما یاد می‌گیرد زمانی که دیگران چیزی به او داده‌اند، یک چیز ملموس همچون هدیه یا حتی یک چیز ناملموس مثل وقت و زمان، باید از آنها تشکر کند.
یکی دیگر از راهکارهای آموزش قدردانی این است که فرزندتان را تشویق کنید تا در برابر مهربانی دیگران و یا دریافت هدیه برای آنها یک یادداشت «تشکر» بنویسد. مثلا کودک شما می‌تواند برای پدربزرگ و مادربزرگ خود که برایش هدیه خریده‌اند یک نقاشی بکشد. همچنین می‌توانید نوجوانان را تشویق کنید تا برای مربی خاص خود که بر روی زندگی‌شان تاثیر زیادی گذاشته یک نامه جهت «تشکر» آماده کند.
حتما به زمانی که فرزندتان بدون تذکر شما قدردانی کرد، توجه ویژه‌ای کنید. به عنوان مثال می‌توانید بگویید: «من از روشی که امروز برای تشکر از دوستت استفاده کردی بسیار خوشم آمد» یا « کارت بسیار درست بود وقتی معلمت یادآوری کرد که کوله پشتی‌ات را برداری از او تشکر کردی» تحسین شما در برابر قدردانی خودخواسته کودکتان نوعی توجه مثبت محسوب می‌شود. در نتیجه می‌توان به کمک توجه مثبت اهمیت قدردانی کردن را نشان داد و به تقویت آن کمک کرد.
در مورد قدردانی سوالات عمیق‌تری بپرسید
زمانی که فرزند شما دائما از واژه «متشکرم» در جای درست خود استفاده می‌کند بهتر است کمی عمیق‌تر کنکاش کنید. در این صورت مطمئن می‌شوید که صرفا حرکات اجتماعی «متشکرم» را انجام نمی‌دهید. بنابراین با او در مورد معنای قدردانی گفتگو کنید. با این کار می‌توانید درک آنها از قدردانی را با ترکیب اجزای بیشتر سپاسگزاری به سطح جدیدی ارتقا دهید.
پروژه‌ای که موسسه UNC Chapel Hill در مورد کودکان سپاسگزار برگزار کرد، نشان داده است که قدردانی کردن از چهار بخش تشکیل می‌شود:
- توجه داشتن: شناختن چیزهایی که باید بابت آنها قدردان باشید.
- فکر کردن: در مورد این موضوع فکر کنید که چرا این چیزها به شما داده شده است.
- احساس کردن: احساساتی که پس از دادن یک سری چیزها به شما تجربه خواهید کرد.
- انجام دادن: روشی که شما احساس قدردانی خود را ابراز می‌کنید.
با تحقیقات انجام شده محققان متوجه شدند که اکثر والدین بر روی کارهایی که فرزندشان برای نشان دادن قدردانی انجام می‌دادند، تمرکز کافی داشتند. این در حالی است که ۸۵ درصد والدین ادعا می‌کنند باعث ترغیب کودکشان می‌شدند تا از واژه «متشکرم» استفاده کند. اما فقط ۳۹ درصد کودکان مورد تشویق قرار گرفته‌اند تا قدردانی خود را به نوعی فراتر از انجام یک رفتار خوب نشان دهند. علاوه بر این‌ها فقط یک سوم از والدین از فرزند خود پرسیده‌اند که دریافت یک هدیه باعث ایجاد چه حسی در آنها می‌شود. در این بین تنها ۲۲ درصد از پدران و مادران از کودک خود سوال کرده‌اند که فکر می‌کنید چرا یک نفر به شما هدیه داده است.
محققان UNC برای تقویت حس قدردانی عمیق در کودکان به تشویق والدین پرداخته‌اند تا آنها از فرزندان خود سوال بپرسند. در این قسمت چند سوال مطرح می‌شود که می‌تواند به کودکان کمک کند تا هر ۴ مولفه مهم در فرایند قدردانی را تجربه کنند:
- توجه داشتن: در زندگی خودتان چه چیزی دارید که باید بابت داشتنش شکرگزاری کنید؟ آیا چیزهایی فراتر از هدایایی که از افراد مختلف گرفته‌اید وجود دارد که بابت آنها قدردان باشید؟ آیا از افرادی که در زندگی شما هستند سپاسگزاری می‌کنید؟
- فکر کردن: در مورد این هدیه چه نظری دارید؟ آیا فکر می‌کنید باید چیزی را که کسی به شما داده است به او برگردانید؟ آیا تصور می‌کنید هدیه را به دست آورده‌اید؟ آیا فکر می‌کنید آن شخص چون مجبور بود به شما هدیه‌ای داد یا اینکه خودش می‌خواست؟
- احساس کردن: آیا دریافت این هدیه باعث خوشحالی شما شده است؟ در درون خود چه حسی دارید؟ چه چیزی در مورد این هدیه شما را خوشحال می‌کند؟
- انجام دادن: آیا راهی می‌شناسید تا احساسات خود را در مورد این هدیه نشان دهید؟ آیا احساسی که از دریافت این هدیه تجربه کرده‌اید باعث می‌شود تا بخواهید آن حس را با هدیه دادن به شخص دیگری در میان بگذارید؟
زمانی که کودک شما مورد مهربانی دیگران قرار گرفت یا از آنها هدیه فیزیکی دریافت کرد، با او شروع به صحبت کنید تا بتواند احساس قدردانی بیشتری را تجربه کند. در این بین می‌توانید هنگام مکالمه با یکدیگر متوجه شوید که هر یک از شما چگونه فکر می‌کنید، چه احساساتی دارید و نحوه برخوردتان با افراد یا هدایای که وارد زندگی‌تان می‌شود و از وجودشان سپاسگزار هستید، چطور خواهد بود.
کارهای محبت‌آمیز انجام دهید
فرزند شما از طریق کارهای زیادی می‌تواند قدردانی خود از دیگران را نشان دهد. این ممکن است برای جبران یک لطف باشد. به عنوان مثال به یکی از دوستان مهربان خود اسباب بازی قرض می‌دهد، یا می‌تواند یک کار خدماتی باشد. مثل انجام کاری برای یکی از آشنایان در حیاط که پیشتر همراه آنها مشغول بازی بسکتبال بود.
در واقع شما باید برای کودکتان روشن کنید که راه‌های بسیار زیادی وجود دارد که آنها می‌توانند به مردم نشان دهند برای تمام کارهایی که برایشان انجام می‌دهند، قدردان هستند.
کارهای محبت‌آمیز می‌تواند به صورت پروژه خانوادگی انجام شود. مثلا می‌توانید برای پاسخ دهندگان در جامعه بعد از یک بلای طبیعی نامه‌های تشکر و قدردانی بنویسید. در واقع شما باید به کودکتان بیاموزید که نیازی نیست صرفا از افرادی که می‌شناسند تشکر کند، ممکن است در جامعه افراد زیادی وجود داشته باشند که علی‌رغم ناشناس بودن اما نسبت به آنها احساس قدردانی داشته باشید.
بیشتر بخوانید: ۷ راهکار برای داشتن کودکی بخشنده
آشنایی با انواع قدردانی
مطالعاتی که در سال ۲۰۱۶ برای موسسه Applied Developmental Science انجام شد، نشان می‌دهد والدین سپاسگزار به تربیت فرزندانی قدردان تمایل بیشتری دارند. این موضوع را می‌توان یک فرصت خوب در نظر گرفت زیرا بچه‌ها با شنیدن و دیدن قدردانی والدین خود یاد می‌گیرند که سپاسگزار باشند.
در ادامه شما را با چندین راهکار آشنا می‌کنیم که می‌توانید به کمک آنها احساس قدردانی کردن را برای فرزندتان الگوسازی کنید:
- از واژه متشکرم استفاده کنید: شما باید در اغلب موارد از مردم تشکر کنید. این کار می‌تواند قدردانی از یک فروشنده در فروشگاه باشد یا تشکر از فرزندتان به خاطر پاک کردن میز غذا.
- در مورد شکرگزاری صحبت کنید: بهتر است به چیزی که در مورد آن سپاسگزاری می‌کنید اهمیت دهید. حتی اگر روز سختی را پشت سر گذاشته‌اید یا اتفاق بدی برایتان رخ داده است باز هم به این نکته اشاره کنید که هنوز چیزهای زیادی برای سپاسگزار بودن وجود دارد. به عنوان مثال وقتی در یک روز بارانی از بارش شدید باران شکایت می‌کنید، به آبیاری گیاهان فکر کنید و قدردان باشید. در این صورت شما هم به راحتی غذایی برای خوردن خواهید داشت.
- قدردانی خود را ابراز کنید: زمانی که فرزندتان در عمل می‌بیند که شما برای شخصی یادداشت «تشکر» می‌نویسید یا قدردان کسی هستید که کاری برایتان انجام داده است، از شما سپاسگزار بودن را یاد می‌گیرد.
یک پروژه قدردانی خانوادگی به راه بیاندازید
شرکت در پروژه خانوادگی یکی از راه‌های بسیار درست برای کنار هم قرار گرفتن همه اعضای خانواده و بیان احساس قدردانی است.
برای مثال می‌توانید تابلوی اعلانات خانوادگی آماده کنید تا هر یک از اعضای خانواده بتواند یادداشت‌هایی برای چیزهایی که نسبت به آنها سپاسگزار است بر روی تابلو بنویسد. این تابلو می‌تواند به صورتی تهیه شود که یادداشت‌های شما بر روی آن بچسبد یا اینکه از تخته‌های سفید استفاده کنید تا همه افراد با نشانگر مخصوصی بر روی آن بنویسند. انتخاب تابلویی که بتوان صفحات رنگی را بر روی آن چسباند هم خوب است. در هر حال می‌توان گفت این پروژه خانوادگی ایده عالی خواهد بود.
این پروژه قدردانی خانوادگی فرصت بسیار خوبی برای صحبت کردن با یکدیگر ایجاد می‌کند. شما می‌توانید به راحتی در مورد چیزهای خاصی حرف بزنید که یکی از اعضای خانواده بابت وجود آن احساس قدردانی دارد و یا از اینکه تابلو اعلانات به سرعت با یادداشت‌های سپاسگزاری پر شده است با همدیگر گفتگو کنید. زیرا این نشان می‌دهد در زندگی شما چیزهای خوب زیادی وجود دارد.
یکی دیگر از راهکارهای پروژه قدردانی خانوادگی، تهیه ظرفی برای سپاسگزاری است. در این صورت همه اعضای خانواده می‌توانند در آن سهیم باشند. یک ظرف شیشه‌ای را در مکانی همچون آشپزخانه بگذارید که قابل دسترس همه افراد خانه باشد. چندین تکه کاغذ و قلمی برای نوشتن هم در نزدیکی آن بگذارید. اکنون می‌توانید افراد خانواده را تشویق کنید که اگر بابت داشتن چیزی سپاسگزار هستند آن را بر روی کاغذ بنویسند (شاید روزی یک‌بار) و درون شیشه بگذارند. سپس می‌توانید همه اعضای خانواده تکه‌های کاغذ درون شیشه را هفته یا ماهی یک‌بار با یکدیگر بخوانید.
این کار یک روش بسیار عالی برای اهمیت دادن به تمام اتفاقات خوبی است که در زندگی همه افراد رخ می‌دهد. در واقع مهم نیست پروژه قدردانی خانوادگی شما از چه نوعی باشد. در اصل این موضوع اهمیت دارد که آن پروژه را به چیزی تبدیل کنید تا همه اعضای خانواده وادار شوند در مورد قدردانی کردن و سپاسگزار بودن بیشتر فکر کنند و حرف بزنند. زیرا وقتی به چیزهایی که دیگران از آنها سپاسگزار هستند گوش می‌دهید، باعث تشویق خانواده برای قدردانی بیشتر می‌شود.
برای قدردانی کردن تشریفات در نظر بگیرید
بهت است برنامه ابراز قدردانی را به صورت منظم در خانواده برپا کنید تا به یک عادت پسندیده تبدیل شود. در ادامه چند مثال وجود دارد که نشان دهنده آداب و رسوم درست برای این مراسم خواهد بود:
- زمانی که برای صرف شام دور هم جمع شدید، هر کسی می‌تواند موضوعی را که برایش مهم است و باعث سپاسگزاری شده مطرح کند.
- وقتی کودکان برای خواب به اتاق خود می‌روند از آنها بخواهید سه موضوعی که باعث قدردانی آنها شده است را بازگو کنند.
- زمانی که سوار ماشین شده‌اید و در راه رسیدن به مدرسه هستید، همه از فرد دیگری در ماشین بابت چیزی تشکر کنید.
- آخر هفته‌ها وقتی برای صرف ناهار یا شام دور هم جمع شده‌اید از عملکرد خود در طول هفته، نحوه ابراز قدردانی و اینکه از چه کسی سپاسگزار بوده‌اید، با یکدیگر حرف بزنید.
- شنبه هر هفته، صبح خود را با نوشتن یک یادداشت قدردانی برای فرد خاصی شروع کنید.
اگرچه افراد زیادی معتقدند قدردانی باید به صورت خودجوش انجام شود و تکرار آن فایده‌ای ندارد، اما باید بدانید که اگر سپاسگزاری و تشکر را به یک عادت تبدیل کنید، باعث می‌شود بچه‌ها آن را به صورت منظم تمرین کنند. در این صورت می‌توان تضمین کرد که این عادت به طبیعت دوم آنها تبدیل می‌شود.
به دنبال پوشش نقره‌ای باشید
شما باید به فرزندتان کمک کنید تا او بتواند ببیند که امکان دارد از شرایط سخت چیزهای خوبی به دست آید. اگر تاریخ یک بازی فوتبال به دلیل بارش شدید باران تغییر پیدا کرد می‌توانید در مورد جنبه مثبت این اتفاق حرف بزنید. به عنوان مثال بگویید: «خب عزیزم حداقل دیگه لازم نیست تو این سرما بیرون بریم، به‌جاش می‌تونیم باهم بازی‌های رومیزی انجام بدیم که خیلی هم سرگرم کننده است.»
همچنین می‌توانید این نکته را به کودکتان یادآور شوید که چگونه باید برای چیزی که یک زمانی داشت اما دیگر اینجا نیست سپاسگزار باشد. به عنوان مثال این‌گونه بگویید: “دخترم واقعا متاسف شدم ماهی قرمز ما مُرد، اما من متشکرم که توانستی آن را شش ماه نگه داری.” این بدان معنا نیست که شما موضوع را بی‌اهمیت جلوه می‌دهید یا دردناک بودن آن را درک نمی‌کنید. بلکه شما می‌خواهید به صورت واضح در عین احترام به یک باخت هم قدردان و هم غمگین باشید.
بهتر است از فرزند خود سوالاتی بپرسید تا به او کمک کند در شرایط سخت بتواند پوشش نقره‌ای بالقوه را کشف کند. سوال شما می‌تواند این چنین باشد: “چه چیز خوبی می‌تواند از دل چنین شرایط سختی بیرون بیاید؟”
اما یادتان باشد اگر این سوال را در شرایط واقعا سخت خیلی زود بپرسید (مثلا ۱۰ دقیقه پس از رد شدن در یک آزمون) ممکن است باعث بی‌احساس به نظر رسیدن شما شود. بنابراین قبل از اینکه فرزندتان را تشویق کنید تا جنبه‌های مثبت یک اتفاق را ببیند ابتدا به او کمی فرصت دهید. اگر شما به بچه خود کمک کنید تا در اغلب موارد این کار را انجام دهد در واقع به او یاد داده‌اید تا دفعه بعدی خودش شروع کننده این اقدام باشد. در اصل او متوجه می‌شود که در بدترین روزهای زندگی‌اش هم چیزهای زیادی برای قدردانی کردن وجود دارد.
بیشتر بخوانید: ۴۱ راه کار ساده برای پرورش کودکی همدل و مهربان
سخن پایانی
تجربه قدردانی می‌تواند باعث پیدایش احساسات مختلفی از جمله شادی و امید در زندگی خانوادگی شود. در این صورت نه تنها کودکان سود خواهند برد بلکه بزرگسالان جمع خانوادگی سرزنده‌تری را تجربه می‌کنند. راهکارهای مختلفی برای تمرین سپاسگزار بودن وجود دارد که شما باید با آزمایش هر یک از آنها به بهترین شیوه برای اعمال بر روی خانواده خود دست پیدا کنید. از همین رو در این مقاله ما پس از بررسی تحقیقات و شواهد زیادی به معرفی راهکارهایی برای آموزش قدردانی به کودکان پرداختیم. شما هم می‌توانید نظرات و تجربیات خود را در این زمینه با ما به اشتراک بگذارید.
