شبکه‌های اجتماعی نیز مانند هر نوع فناوری، جنبه‌های مثبت و منفی دارند. زمانی که صحبت از تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر نوجوانان می‌شود باید تمام جوانب خوب و بد آن را در نظر گرفت.
طبق آمارها بیش از ۷۵ درصد از نوجوانان در کشوری مانند آمریکا حساب کاربری در شبکه‌های اجتماعی دارند و این یعنی باید به طور جدی به تاثیرات این رسانه بر نوجوانان پرداخته شود.
حضور در شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام، توییتر و تلگرام به یک عادت روزمره در نوجوانان امروزی تبدیل شده است. این عادت ممکن است باعث رشد جنبه‌های شخصیتی نوجوانان شود اما در عین حال آسیب‌هایی هم دارد.
در این مقاله به بررسی تاثیرات مثبت و منفی شبکه‌های اجتماعی روی نوجوانان می‌پردازیم. اگر شما هم فرزندی دارید که در سنین نوجوانی به سر می‌برد، پیشنهاد می‌کنیم ادامه این مقاله را از دست ندهید.
تاثیرات منفی شبکه‌های اجتماعی بر نوجوانان
طبق مطالعات انجام شده در سایت Common Sense از هر ۴ نوجوان، ۱ نفر کاربر حرفه‌ای و دائمی شبکه‌های اجتماعی است و هر روز حداقل از دو نوع شبکه اجتماعی استفاده می‌کند.
این سایت گزارش داده که ۵۱ درصد از نوجوانان به طور روزانه از شبکه‌های اجتماعی بازدید می‌کنند و بیش از یک سوم آن‌ها در یک روز چندین بار به شبکه اجتماعی سر می‌زنند.
همه این آمارها لزوم توجه به تاثیرات شبکه‌های اجتماعی بر نوجوانان را بارزتر می‌کند. در ادامه برخی از مهم‌ترین تاثیرات منفی شبکه‌های اجتماعی روی نوجوانان را بررسی کرده‌ایم.
تاثیر بر مغز نوجوانان
احتمالا این جمله را شنیده‌اید که شبکه‌های اجتماعی برای نوجوانان می‌تواند اعتیادآور باشد. در مطالعه‌ای که توسط محققان مرکز عکسبرداری از مغز UCLA انجام شده، آن‌ها دریافتند که بخش‌هایی از مغز نوجوانان نسبت به لایک (Like) شدن در شبکه‌های اجتماعی واکنش نشان می‌دهد.
در این مطالعه، محققان روی واکنش‌های مغز ۳۲ نوجوان تمرکز کردند و به آن‌ها تصاویری از شبکه‌های اجتماعی آن‌ها نشان دادند.
اسکن‌های مغز این ۳۲ نوجوان نشان داد که بخشی از مدار پاداش مغز آن‌ها، به ویژه هنگامی که تعداد زیادی لایک در عکس‌های خود مشاهده می‌کردند، فعال می‌شد.
به گفته محققان این ناحیه از مغز، دقیقا همان بخشی‌ست که با دیدن عکس افرادی که دوستشان داریم یا پول بدست می‌آوریم فعال می‌شود.
محققان معتقدند این بخش از مغز در دوران نوجوانی بسیار فعال است. دلیل اینکه نوجوانان علاقه بیشتری به شبکه‌های اجتماعی دارند می‌تواند فعال بودن این بخش از مغز در آن‌ها باشد.
ایجاد افسردگی
اگرچه هنوز به طور دقیق رابطه علت و معلولی بین شبکه‌های اجتماعی و افسردگی در نوجوانان کشف نشده اما محققان دریافته‌اند که استفاده از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند با تشدید علائم افسردگی مانند کاهش فعالیت‌های اجتماعی و تنهایی همراه باشد.
به عنوان مثال، یک مطالعه منتشر شده در Computers in Human Behavior نشان داد که افسردگی در افرادی که از چند شبکه اجتماعی استفاده می‌کنند بیشتر از افرادی‌ست که زمان زیادی در یک شبکه اجتماعی هستند.
طبق این مطالعه، افرادی که از بیش از ۷ پلتفرم رسانه اجتماعی استفاده می‌کنند، بیش از ۳ برابر بیشتر از افرادی که از ۲ یا کمتر از ۲ سایت استفاده می‌کنند، در معرض خطر افسردگی قرار دارند.
چندین مطالعه دیگر نشان داده‌اند که استفاده طولانی مدت از شبکه‌های اجتماعی ممکن است با علائم و نشانه‌های افسردگی، اضطراب و عزت نفس پایین، به ویژه در کودکان مرتبط باشد.
ایجاد اضطراب
نوجوانان اغلب برای اینکه به نیازهای عاطفی خود پاسخ دهند روی حساب کاربری شبکه‌های اجتماعی خود سرمایه‌گذاری می‌کنند.
نوجوانان پس از حضور در شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام از جهات مختلفی تحت فشار هستند؛ آن‌ها باید عکس‌های عالی با نوشته‌های زیبا و بی‌نقص پست کنند و همین موضوع باعث می‌شود اضطراب آن‌ها بیشتر شود.
در واقع، برخی از مطالعات نشان داده‌اند که هر چه دایره اجتماعی نوجوانان آنلاین بزرگ‌تر باشد، اضطراب بیشتری در ارتباط با همه چیز دارند.
علاوه بر این، اگر نوجوانان در چنین شبکه‌هایی سهوا اشتباهی انجام دهند، همین موضوع می‌تواند منبع تشدید اضطراب در آن‌ها شود.
بسیاری از نوجوانان، به ویژه دختران، در شبکه‌های اجتماعی نگران این هستند که دیگران درباره آن‌ها چه فکری می‌کنند. این فکرها منجر به ایجاد اضطراب دائمی در آن‌ها خواهد شد.
بیشتر بخوانید: اختلال خود زشت‌انگاری در نوجوانان
اختلال در خواب
یکی از بدترین تاثیرات حضور دائم نوجوانان در شبکه‌های اجتماعی، ایجاد اختلال در خواب آن‌هاست. نوجوانان در هر شبانه‌روز به حدود ۸ تا ۱۰ ساعت خواب نیاز دارند. خواب نامنظم می‌تواند سیستم ایمنی بدن آن‌ها را ضعیف ضعیف کند.
بی‌خوابی یا کم‌خوابی باعث بروز رفتارهایی مانند بدخلقی، پرخوری، کاهش نمرات، عدم فعالیت بدنی و همچنین مشکلاتی مانند اضطراب و اختلال کمبود توجه خواهد شد.
تحقیقاتی روی ۹۰۰ نوجوان ۱۲ تا ۱۵ سال انجام شد تا تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر خواب آن‌ها بررسی شود. نتایج نشان داد که یک پنجم از نوجوانان گفتند تقریبا همیشه در طول شب از خواب بیدار می‌شوند و شبکه‌های اجتماعی را چک می‌کنند.
این مطالعه همچنین نشان داد که دختران به طور قابل توجهی بیشتر از پسرها از خواب بیدار می‌شوند و شبکه‌های اجتماعی را از طریق موبایل چک می‌کنند.
ایجاد روابط ناسالم
درست است که شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و توییتر یک راه عالی برای حفظ ارتباط با دوستان و خانواده است اما به‌هیچ‌وجه جای ارتباط چهره‌به‌چهره را نمی‌گیرد.
یک نوجوان نمی‌تواند حالات چهره یا لحن او را به صورت آنلاین متوجه شود. در نتیجه، بروز سوء تفاهم خیلی راحت می‌شود مخصوصا وقتی که افراد سعی می‌کنند کنایه‌آمیز یا با خنده صحبت کنند.
زمانی که شبکه‌های اجتماعی در مرکز زندگی یک فرد قرار گیرد، دوستی‌ها و روابط او آسیب‌پذیرتر می‌شود. بنابراین نوجوان احتمال بیشتری دارد که وارد روابط ناسالم شود.
مقایسه و حسادت
در شبکه‌های اجتماعی همه سعی می‌کنند بهترین لحظات زندگی خود را با بالاترین کیفیت به اشتراک بگذارند. همین موضوع می‌تواند زمینه ایجاد حسادت در افراد را فراهم کند.
مقایسه و حسادت باعث می‌شود نوجوان احساس کمبود عاطفی، افسردگی، تنهایی و عصبانیت داشته باشد. علاوه بر این اگر حس حسادت نوجوانان کنترل نشود ممکن است منجر به بروز رفتارهایی مانند قلدری شود.
همچنین برخی از نوجوانان، به ویژه آن‌هایی که نسبت به خود احساس بدی دارند، دیگران را هدف توهین و آزار و اذیت خود قرار می‌دهند؛ چون به لباس، بدن، روابط، موفقیت‌ها یا هر چیز دیگر آن‌ها حسادت می‌کنند.
تاثیرات مثبت شبکه‌های اجتماعی بر نوجوانان
در کنار تاثیرات منفی شبکه‌های اجتماعی که تقریبا همه مردم درباره آن می‌دانند، این فناوری نقاط مثبتی هم دارد. در ادامه برخی از تاثیرات خوب شبکه‌های اجتماعی بر نوجوانان را معرفی کرده‌ایم.
آگاه نگه داشتن نوجوان
یکی از مهم‌ترین مزایای شبکه‌های اجتماعی برای نوجوانان آگاه نگه داشتن آن‌ها از اتفاقات روز جهان اطراف است.
نوجوانان نسبت به بزرگترها کمتر به تماشای اخبار از تلویزیون علاقه نشان می‌دهند. اما به دلیل حضور در شبکه‌های اجتماعی آخرین اخبار را توسط دوستان و دنبال کنندگان خود مشاهده می‌کنند.
توجه به این نکته ضروری است که رسانه‌های خبری ممکن است همه آنچه در واقعیت اتفاق می‌افتد را مخابره نکنند و به دلیل نگاه‌های جناحی و سیاسی بخشی از آن را منتشر کنند.
بنابراین باید بدانید که نوجوان شما اخبار را از چه کانال‌هایی دریافت می‌کند. رسانه‌های خبری می‌توانند به سیستم فکری و جهان‌بینی نوجوان جهت بدهند.
افزایش عزت نفس
به اشتراک گذاشتن موفقیت‌ها در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند زمینه‌ای برای افزایش عزت نفس در نوجوانان شود.
رسانه‌های اجتماعی برای نوجوانان این بستر را فراهم می‌کنند که آزادانه احساسات و عقاید خود را بیان کنند. این موضوع به آن‌ها استقلال می‌دهد تا افکار خود را بدون سانسور بیان کنند و نگران قضاوت شدن نباشند.
نکته بسیار مهم اینجاست که اگر نوجوانان در شبکه‌های اجتماعی و دنیای مجازی بتوانند عزت خود را پرورش دهند این موضوع به دنیای واقعی و روابط آن‌ها هم وارد می‌شود و برای آن‌ها بسیار سودمند است.
کمک به نوجوانان با ناتوانی‌های جسمی
شبکه‌های اجتماعی برای نوجوانان دارای معلولیت یک موهبت و فرصت است. چنین نوجوانانی می‌توانند از طریق شبکه‌های اجتماعی با دیگران در ارتباط بوده و با آن‌ها در زمینه‌های مختلف تعامل داشته باشند.
شبکه‌های اجتماعی به نوجوانان دارای ناتوانی‌های جسمی کمک می‌کند تا حضور فعال‌تری در جامعه داشته باشند و خود را از جامعه جدا ندانند.
سهولت در یادگیری
در کنار تمام نگرانی‌های مربوط به حضور نوجوانان در شبکه‌های اجتماعی، باید گفت که این فناوری یکی از بهترین ابزارها برای یادگیری نوجوانان است.
نوجوانان در شبکه‌های اجتماعی می‌توانند سوالات درسی را از همسالان خود بپرسند یا سوالاتی که در ذهن دارند را با دیگران به اشتراک بگذارند.
همچنین بسیاری از نوجوانان برای انجام کارهای تحقیقاتی مدرسه صفحاتی با همسالان خود به اشتراک می‌گذارند. این تعامل‌های مجازی باعث می‌شود مفاهیم درسی را به روش خود یاد بگیرند.
سخن پایانی
از آنجا که در دوره نوجوانی رشد مغز با سرعت بیشتری اتفاق می‌افتد، مهم است والدین تاثیری که استفاده از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند بر فرزندشان بگذارد را درک کنند.
به همین دلیل وضع قوانین و محدودیت‌هایی برای استفاده نوجوان از شبکه‌های اجتماعی ضروری است. کنترل کردن رفتار نوجوانان در حین استفاده از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند تاثیرات منفی این فناوری را کاهش دهد.
به طور کلی باید بدانید که شبکه‌های اجتماعی مانند هر فناوری دیگری مزایا و معایب خود را دارد. با درک درست از آن می‌تواند تاثیرات منفی آن را کاهش داده و از مزایای آن برای رشد توانایی‌های نوجوانان استفاده کنید.
