پشت دست داغ کردن یک کنایه ادبی از توبه کردن است! معمولا زمانی این مثل را استفاده می‌کنیم که یک کار اشتباهی را انجام داده‌ایم و حالا با عواقب آن روبه‌رو شده‌ایم. این‌جور‌وقت‌ها می‌گوییم «پشت دستم را داغ می‌کنم تا دیگر این کار را تکرار نکنم» این ضرب‌المثل همانند باقی حکایت‌ها ریشه در داستانی دارد که در این مقاله قصد داریم، بیانش کنیم و با معنا و کاربرد آن آشنا شویم. همراه ما باشید.
کاربرد این ضرب المثل چیست؟
این ضرب‌المثل فارسی زمانی به‌کار برده می‌شود که می‌خواهیم عبرت خود را از اشتباهی ابراز کنیم. مثلا اعتماد اشتباه می‌کنیم و بعد می‌گوییم «پشت دستم را داغ می‌کنم که دیگر به فلانی اعتماد نکنم». به کسی خدمت می‌کنیم و قدرناشناسی می‌بینیم، می‌گوییم «پشت دستم را داغ می‌کنم که دیگر به کسی خوش‌خدمتی نکنم». به عبارت بهتر، کاربرد این مثل برای مواقعی است که از انجام کار اشتباهی ضربه خورده‌اند.
معنای این ضرب المثل چیست؟
این مثل یک تعبیر ساده دارد و آن تنبیه و توبه از تکرار یک عمل اشتباه است. عملی که به هر دلیل موجب پشیمانی و عبرت فرد شده و او را دچار ضرر کرده؛ بنابراین نمی‌خواهد دوباره آن عمل را تکرار کند. فرد با بیان این جمله، قول و قراری با خود می‌گذارد مبنی بر آنکه دیگر سراغ عملی که پشیمانی به بار می‌آورد، نرود. پشت کسی حرف نزند، زیر قول خود نزند، راز کسی را فاش نکند، دروغ نگوید و غیره.
ریشه این ضرب المثل از کجاست؟
قدیمی‌ها برای آنکه عمل زشتی را ترک کنند، یا اصلا وقتی از کاری خسته می‌شدند و می‌خواستند به هر دلیل آن را تکرار نکنند، پشت دست خود را با چیزی می‌سوزاندند (اصطلاحا داغ می‌گذاشتند) تا هر بار که خودشان وسوسه شدند آن عمل را انجام دهند یا از جانب کسی دعوت به انجامش می‌شدند، نگاهشان به پشت دست داغ‌شده بیافتد و به یاد قول و قراری که با خود گذاشته‌اند، از انجام آن عمل پشیمان شوند. این مثل امروز بی‌آنکه عمل فیزیکی داغ‌کردن دست اتفاق بیافتد، به همان منظور و معنا مورد استفاده قرار می‌گیرد تا کنایه‌ای از عهدبستن و نرفتن به‌سمت اشتباهات باشد.
حرف آخر
آدم عاقل یک اشتباه را دوباره و چندباره تکرار نمی‌کند! قدیمی‌ها با یک مثل شیرین به ما آموخته‌اند که اگر عملی به پشیمانی ختم شد، به هر شکل ممکن، حتی با سوزاندن پشت دست، خود را تنبیه کنیم و آن اشتباه را دوباره مرتکب نشویم.
شما تابه‌حال از این مثل استفاده کرده‌اید؟ یک مثال از کاربردش را برای ما در بخش نظرات بنویسید یا اگر خاطره‌ای درباره به‌کاربردنش دارید، برای ما و همراهانمان تعریف کنید.
