داشتن برنامه‌ریزی در هر کاری می‌تواند به شما اطمینان دهد که مسئله مورد نظر در زمان مناسب و با بالاترین کیفیت انجام می‌شود و بهترین نتایج ممکن را به دنبال خواهد داشت. برنامه‌ریزی برای مطالعه، یکی از مواردی است که می‌تواند شما را از سایر همکلاسی‌ها و دوستان‌تان چند قدم جلوتر بیاندازد. به دلیل اهمیت برنامه ریزی و تأکید کارشناسان بر این امر، تکنیک‌های برنامه ریزی مختلفی ایجاد شده‌اند که شاید با برخی از آنها آشنایی داشته باشید. در مطلب امروز به دلایل برنامه ریزی برای مطالعه می‌پردازیم و توضیح می‌دهیم که چگونه می‌توانید یک برنامه مطالعه برای خودتان تهیه کنید.
چرا برنامه‌ریزی در مطالعه مهم است؟
برنامه‌ریزی برای مطالعه راهی موثر برای کمک به شما در مراحل مختلف تحصیلی است. اهمیت برنامه‌ریزی، از این جهت است که مدیریت زمان می‌تواند چالش برانگیز باشد. شما علاوه بر کلاس‌های خود ممکن است مسئولیت‌های دیگری مانند فعالیت‌های فوق برنامه، کار و مشارکت‌های اجتماعی نیز داشته باشید. ایجاد یک برنامه مطالعه به شما این امکان را می‌دهد که ببینید وقت خود را چگونه می‌گذرانید و تضمین می‌کند که زمان کافی را در خارج از کلاس برای تکمیل تکالیف، مطالعه برای آزمون‌ها و مرور و حفظ اطلاعاتی که در حال یادگیری هستید اختصاص می‌دهید. برنامه‌های تحصیلی به ویژه برای دانش‌آموزان و دانشجویان آنلاین اهمیت بیشتری دارد زیرا در اینصورت شما به نظم و انضباط و عزم راسخی نیاز دارید تا تحصیلات خود را بدون یادآوری مداوم یک معلم یا استاد به پایان برسانید.
چگونه یک برنامه مطالعه تهیه کنیم؟
درک این نکته مهم است که هیچ راه ثابتی برای تهیه یک برنامه مطالعه وجود ندارد. برنامه مطالعه شما بر اساس نیازهای خاص، کلاس‌ها و سبک یادگیری‌تان شخصی‌سازی می‌شود. برای تهیه یک برنامه مطالعه لازم است به موارد زیر توجه کنید.
تعیین اهداف
اولین گام در برنامه‌ریزی برای مطالعه، تعیین هدف یا اهداف شما از مطالعه است. مطمئنا در ذهن‌تان می‌دانید که چه اهدافی از مطالعه دارید اما مکتوب کردن اهداف‌تان باعث می‌شود انگیزه و جدیت بیشتری برای دنبال کردن آنها داشته باشید. اهداف‌تان را در دو دسته کوتاه مدت و بلند مدت قرار دهید و آنها را بر حسب درجه اهمیت مرتب کنید؛ به طوریکه به هدف اصلی، توجه بیشتری داشته باشید.
برنامه‌ریزی زمان
یکی از دلایل برنامه‌ریزی برای مطالعه، مدیریت زمان و استفاده حداکثری از زمانی است که می‌توانید به مطالعه اختصاص دهید. زمان‌های آزاد خود را در طول روز و هفته مشخص کنید و ببیند که در کدام یک از این زمان‌ها آمادگی بیشتری برای مطالعه دارید. برخی از افراد مطالعه در اول صبح را ترجیح می‌دهند در حالیکه بعضی دیگر ممکن است در وسط روز و یا آخر شب، تمرکز و آمادگی بیشتری برای مطالعه داشته باشند. برنامه‌ریزی زمان مطالعه باید بر حسب سایر مسئولیت‌های شما و همچنین خلق و خوی شخصی‌تان انجام شود. اگر دوست‌تان یک فرد سحرخیز است که در اول صبح سرشار از انرژی است، لزومی ندارد که شما هم برنامه زمانی مطالعه خود را به صبح موکول کنید. آنچه اهمیت دارد احساس راحتی، آمادگی و استمرار شما در مطالعه است بنابراین در تعیین زمان مناسب فقط به شخص خودتان توجه کنید.
ایجاد محیط مطالعه مناسب
تعجب کرده‌اید که محیط مطالعه چه ارتباطی به برنامه ریزی برای مطالعه دارد؟ خب شما به منظور پایبندی به برنامه ریزی برای مطالعه باید در هنگام مطالعه کاملا تمرکز داشته باشید، احساس راحتی کنید، بتوانید برای مدت مشخصی به مطالعه بپردازید و استرس و اضطراب نداشته باشید. مطالعه در یک مکان مشخص و آرام که در صورت امکان کسی در آنجا تردد نداشته باشد، باعث کاهش حواس پرتی شما می‌شود.
سایر ویژگی‌های یک محیط مطالعه مناسب شامل موارد زیر هستند:
- متعادل بودن درجه حرارت محیط
- تهویه مناسب
- داشتن پنجره و نورگیر
- خلوت بودن اتاق و خصوصا میز مطالعه
- استاندارد بودن میز و صندلی مطالعه
- عدم وجود وسایلی که باعث حواس پرتی در حین مطالعه می‌شوند (مانند گوشی و تبلت)
- استفاده از رنگ‌های خنثی و روشن در دیوارها
- مجزا بودن محل مطالعه شما از فرد دیگر
استفاده از تکنیک‌های یادگیری موثر
استفاده از تکنیک‌های یادگیری موثر در برنامه مطالعه شما می‌تواند آن را پربارتر و موثرتر سازد. تکنیک‌های یادگیری متعددی وجود دارد که با توجه به موضوع مطالعه و اهداف‌تان می‌توانید آنها را به کار ببرید.
موثرترین تکنیک‌های یادگیری که ممکن است برای شما مفید باشند، عبارتند از:
- خلاصه نویسی
- تندخوانی
- گوش دادن به موسیقی‌های موج آلفا
- تدریس مطلب مطالعه شده به فرد دیگر
- هایلایت کردن
- تصویرسازی
- پیدا کردن کلمات کلیدی
- دوباره خوانی
ترکیب مطالعه با استراحت مناسب
شما در هنگام برنامه‌ریزی برای مطالعه باید زمان مشخص و ثابتی برای استراحت‌تان تعیین کنید. اگر خیلی زود خسته می‌شوید، به ازای ۳۰ دقیقه مطالعه ۵ دقیقه به خودتان استراحت بدهید. در غیر اینصورت می‌توانید به ازای هر یک ساعت مطالعه، ۱۰ دقیقه زمان استراحت در نظر بگیرید. ترکیب مطالعه با استراحت مناسب (مانند نوشیدن یک فنجان چای، بستن چشم‌ها برای چند دقیقه، رفتن کنار پنجره و …) می‌تواند کیفیت مطالعه شما را افزایش دهد و تکنیک‌های برنامه‌ریزی شما را موثرتر سازد.
تعیین مدت زمان مطالعه
در هنگام برنامه‌ریزی برای مطالعه باید دقیقا مشخص کنید که روزی چند ساعت قرار است مطالعه کنید. سرعت مطالعه افراد و قدرت یادگیری آنها متفاوت است. علاوه بر این، موضوع مطالعه نیز بر میزان زمان مورد نیاز برای مطالعه تأثیر خواهد گذاشت. با در نظر گرفتن این فاکتورها و همچنین تعداد روزها یا ماه‌های باقی مانده تا زمان امتحان یا تحویل پروژه و … می‌توانید مدت زمان مطالعه خود را به طور کلی تخمین بزنید و آن را بین روزهایی که در اختیار دارید، تقسیم کنید. با توجه به مدت زمان مطالعه روزانه‌تان می‌توانید آن را در یک یا چند نوبت برنامه ریزی کنید که به حجم مطالعه و آمادگی جسمی و روحی خودتان بستگی خواهد داشت.
پیگیری و ارزیابی پیشرفت
یکی از دلایل برنامه‌ریزی برای مطالعه، آن است که می‌توانید میزان پیشرفت‌تان را پیگیری و ارزیابی کنید. برای این کار می‌توانید یک جدول شامل مباحث و سرفصل‌هایی که برای مطالعه‌شان برنامه‌ریزی کرده‌اید، آماده کنید و پس از اتمام مطالعه هر یک، آنها را تیک بزنید. در پایان هر هفته چک کنید که آیا از برنامه خود عقب مانده‌اید و یا کاملا طبق برنامه ریزی پیش می‌روید. بدین ترتیب از آنجایی که میزان پیشرفت خود را دائما رصد می‌کنید، در صورت عقب ماندن احتمالی راحت‌تر قادر خواهید بود آن را جبران نمایید.
تعیین اولویت‌ها در برنامه ریزی
یکی از مواردی که در تمام تکنیک‌های برنامه‌ریزی به چشم می‌خورد، تعیین اولویت‌های فرد است. تعیین اولویت‌ها در برنامه‌ریزی برای مطالعه بدین معناست که مشخص کنید مطالعه و یادگیری کدام مباحث برای شما در اولویت هستند و به توجه و وقت بیشتری نیاز دارند. به عنوان مثال ممکن است شما در درس شیمی ضعیف باشید اما زبان انگلیسی نقطه قوت‌تان باشد. در اینصورت مطالعه شیمی برای شما در اولویت خواهد بود و باید در برنامه‌ریزی برای مطالعه، زمان بیشتری به آن اختصاص دهید. از آنجایی که وضعیت تحصیلی و نقاط ضعف و قوت هر فرد با دیگری متفاوت است، برنامه‌ریزی برای مطالعه باید به صورت شخصی و متناسب با نیازهای هر دانشجو یا دانش آموز انجام شود.
نکات مهم در مراحل اجرای برنامه‌ریزی
تا اینجا به اهمیت برنامه‌ریزی و دلایل برنامه‌ریزی برای مطالعه پرداختیم و توضیح دادیم که چگونه می‌توانید یک برنامه مطالعه تهیه کنید. اما برای آنکه برنامه ریزی شما از همه نظر کامل و بی نقص باشد، لازم است در مراحل اجرای برنامه‌ریزی به یکسری نکات توجه نمایید.
انگیزه بخشی و پاداش‌ها
خیلی از افراد در اوایل برنامه‌ریزی برای مطالعه، انگیزه و شوق زیادی دارند اما پس از چند روز یا چند هفته از برنامه خود عقب می‌افتند و یا آن را از روی اجبار دنبال می‌کنند. مهم است که تا به پایان رسیدن برنامه مطالعه به خودتان انگیزه و پاداش دهید. پس از برنامه‌ریزی مشخص کنید که سپری کردن کدام مراحل برنامه برای شما اهمیت بیشتری دارد. چند پاداش و جایزه در نظر بگیرید و پس از انجام موفقیت آمیز آنها به خودتان اختصاص دهید. این کار باعث حفظ انگیزه شما در طول پیروی از برنامه مطالعه خواهد شد.
مدیریت استراحت و زمان تفریح
علاوه بر در نظر گرفتن زمان استراحت در برنامه مطالعه لازم است مدت زمان دقیق آن به همراه فعالیت‌هایی که به عنوان استراحت در نظر می‌گیرید، مشخص کنید. با توجه به مدت استراحت می‌توانید به موسیقی گوش دهید، چند حرکت کششی انجام دهید، کمی قدم بزنید، دوش بگیرید، چیزی بخورید و …
روش‌های مقابله با مشکلات و نواقص
تکنیک‌های برنامه ریزی بسیار کارآمد هستند اما ممکن است بعضی از افراد در اجرای آنها به مشکل برخورد کنند. همچنین ممکن است مسائلی پیش بیاید که شما را از برنامه مطالعه‌تان عقب بیندازد؛ به عنوان مثال بیماری، مهمان سرزده، خراب شدن کامپیوتر و … شما باید از قبل برای مقابله با این مشکلات و نواقص آماده باشید. به عنوان مثال در برنامه هفتگی‌تان، چند ساعت را خالی بگذارید تا در صورت عقب ماندن از برنامه بتوانید آن را جبران کنید.
حرف آخر
برنامه ریزی برای مطالعه به مدیریت بهتر زمان و انرژی شما کمک خواهد کرد. برای ایجاد یک برنامه مطالعه موثر و کارآمد لازم است گام‌هایی را دنبال کنید که در بالا به آنها پرداختیم. امیدواریم با درک دلایل برنامه ریزی برای مطالعه و پی بردن به اهمیت برنامه ریزی بتوانید راحت‌تر و سریع‌تر به اهداف مد نظرتان دست پیدا کنید.
