اولین روزهایی که کودک پیش دبستانی با نوشتن آشنا می‌شود، حتی کار ساده‌ای مثل مداد دست گرفتن برایش دشوار و پرزحمت است. به‌خصوص بچه‌های پنج و شش ساله که چپ و راست خود را هم نمی‌شناسند. برای آنکه کودکتان قبل از ورود به مدرسه با مدل درست نگه‌داشتن مداد آشنا شود و در مدرسه به مسئله‌ای برنخورد، بهتر است قبل از دوران پیش دبستانی دست به کار شوید و آموزش گرفتن مداد را از خانه شروع کنید. در این ادامه درباره سن مناسب برای آموزش این مهارت و روش‌های آموزش آن صحبت خواهیم کرد.
بهترین سن برای آموزش مداد دست گرفتن
قبل از آنکه وارد بحث آموزش شویم، باید بدانید انتخاب بهترین سن برای آموزش این مهارت از اهمیت فوق‌العاده زیادی برخوردار است. کودک باید به‌لحاظ جسمی و ذهنی آمادگی انجام این کار را داشته باشد.
بیشتر بچه‌ها بعد از یک سالی این قدرت را دارند تا مداد رنگی یا مداد معمولی را (هرچند نادرست) بگیرند و روی کاغذ بکوبند. این توانایی به‌مرور زمان و با مشاهده طریقه نگه‌داشتن مداد توسط خواهر و برادر بزرگ‌تر تقویت می‌شود. تا قبل از چهار سالگی نمی‌توان از کودک انتظار داشت قدرت و مهارت حرکتی کافی برای نوشتن با مداد را داشته باشد، اما از سنین سه سالگی به بعد می‌توان آموزش مداد دست گرفتن را با خطوط افقی و عمودی شروع کرد.
به‌طور کلی به‌محض آنکه سن کودک به پنج یا شش سالگی می‌رسد، بهترین موقع برای آموزش نحوه دست گرفتن مداد است. چراکه در این سن ماهیچه‌های دست قدرت کافی برای نگه‌داشتن این جسم را دارند و می‌توانند فشار مناسب برای نوشتن را اعمال کنند.
چرا درست مداد گرفتن اینهمه مهم است؟
درست مداد گرفتن تاثیر قابل‌توجهی بر سرعت نوشتن دارد. اکثر کودکانی که روش صحیح مداد گرفتن را نمی‌دانند، بعدها در مدرسه هنگام نوشتن از کودکان دیگر عقب می‌مانند و تا دوران بزرگسالی با این ضعف دست‌و‌پنجه نرم میکنند. اما کودکی که قبل از مدرسه و در دوران پیش دبستانی نحوه درست مداد گرفتن را آموخته باشد، سرعت مناسبی دارد و نوشتن متون درسی برای او خسته‌کننده نیست.
از سوی دیگر کودکانی که بعد از آموزش گرفتن مداد در خانه، به روش اصولی مداد گرفتن عادت میکنند، کمتر از سایر بچه‌ها با درد مفاصل انگشت و مچ دست مواجه می‌شوند. باور کنید یا نه، اشتباه گرفتن مداد می‌تواند آسیب جسمی به دست کودک وارد کند.
کودکان به چند روش مداد دست می‌گیرند؟
روش‌های مختلفی برای دست گرفتن مداد وجود دارد. کودک در سنین پایین از روش‌های ساده‌تر شروع می‌کند و به‌مرور زمان نگه‌داشتن صحیح و اصولی را یاد می‌گیرد. برای مثال کودکان ۱۲ تا ۱۸ ماهه برای نگه‌داشتن مداد از تمام انگشتان خود استفاده میکنند؛ به‌طوری که بدنه مداد از کف دست کودک می‌گذرد و با حرکت بازو روی برگه تکان می‌خورد. کمی که بزرگ‌تر می‌شود، بین سنین ۲ تا ۳ سالگی، کودک آرام آرام با شکل درست و کاربردی مداد گیری آشنا می‌شود و یاد می‌گیرد مداد معمولی یا مداد شمعی را با سه انگشت اشاره، شست و وسط نگه دارد.
این شکل مداد گیری در سال‌های بعد تکمیل و به کاربردی‌ترین الگوی ممکن تبدیل می‌شود. بین ۳ تا ۴ سالگی الگوی سه انگشتی کماکان برقرار است، با این حال حرکت مداد روی برگه با حرکات مچ و ساعد دست امکان‌پذیر است. در نهایت در سن ۵ تا ۶ سالگی این الگو با حرکت انگشتان دست تکمیل می‌شود.
آموزش گرفتن مداد به کودک
بهترین، مناسب‌ترین و اصولی‌ترین روشی که می‌توانید برای مداد دست گرفتن به کودک خود بیاموزید، روش سه انگشتی است. همان روشی که بسیاری از ما بزرگ‌سالان مداد دست می‌گیریم؛ بین انگشت شست، اشاره و انگشت وسط. در این روش دو انگشت آخر جمع می‌شوند و سه انگشت اول نقش تکیه‌گاه را ایفا میکنند. فشاری که از جانب هریک از این سه انگشت اعمال می‌شود باید یکی بوده و مداد باید در امتداد انگشت‌ها (بدون ذره‌ای خمیدگی انگشت) قرار گیرد. دقت کنید که نوک انگشت‌ها باید روی بدنه مداد باشد تا کودک با کمترین میزان فشار به نوشتن مسلط باشد.
در جایگاه پدر و مادر، هر زمان پروسه آموزش نگه‌داشتن مداد به کودک دلبند خود را آغاز کردید، به خاطر بسپارید کسب این مهارت مستلزم زمان، صبر، حوصله، توجه و تشویق شماست. گاهی اوقات کودکان با مشکلاتی در سبک نوشتن روبه‌رو می‌شوند که حل‌کردن آنها بدون صبر و شکیبایی والدین امکان‌پذیر نیست.
فعالیت‌های متفرقه برای کمک به مداد گیری
برای تقویت ماهیچه‌های دست کودک می‌توانید از فعالیت‌های متفرقه برای آموزش درست مداد دست گرفتن مثل نقاشی کشیدن، بستن بند کفش، باز و بسته‌کردن زیپ، بازی لگو، خمیربازی، برداشتن اشیا با انبر و … استفاده کنید. بعضی از بازی‌ها مثل بازی نخ و مهره، بازی با کش، پرتاب توپ‌های کوچک یا حتی پرتاب هواپیمای کاغذی، نگه‌داشتن مشتی آب و حرکت الاکلنگی مداد بین دو انگشت اشاره و میانی به حرکت بهتر مچ دست، انگشتان و قوس کف دست کمک میکنند و می‌توان به کمک آنها زمینه آموزش طرز صحیح قلم گرفتن را فراهم کرد.
فشار دست کودک هنگام مداد گرفتن
بزرگ‌ترین معضل والدین در آموزش مداد گرفتن به کودک، تنظیم فشار دست اوست. بعضی از بچه‌ها تحت فشار و استرس والدین مداد را محکم دست می‌گیرند و این باعث می‌شود بیشتر از چند دقیقه قادر به کشیدن یا نوشتن نباشند. شل نگه داشتن مداد هم از طرفی موجب کمرنگی نوشته‌ها روی کاغذ می‌شود. این امر مهم را به‌تدریج و با حوصله به کودک بیاموزید و مطمئن شوید در مراحل آموزش، هیچ فشار ذهنی و استرسی روی کودک نباشد. این موضوع را از کجا بفهمیم؟ از تغییر رنگ انگشتانی که مداد را با قدرت نگه داشته‌اند!
اگر کودک مداد را طوری نگه دارد که مفاصل او تحت فشار باشند، رنگ مفاصل به سفید یا قرمز تغییر می‌کند و با یک نگاه قابل تشخیص است. بازی‌های مختلف از جمله خمیر بازی فشار انگشتان کودک را به‌طرز چشمگیری متعادل میکنند.
اختلالات نوشتن و روش درمان آنها
گاهی اوقات تمام مشکلی که کودک با مداد دست گرفتن دارد با رعایت یک سری نکات مهم قابل اصلاح است. در ادامه برخی از انواع رایج اختلالات نوشتن و روش‌های درمان آنها را بیان کرده‌ایم.
- اگر کودک فشار زیادی به مداد وارد می‌کند، تمرین نوشتن را با مقوا شروع کنید و از او بخواهید طوری بنویسد که مقوا سوراخ نشود. اگر فشار دست او کم است، یک کاغذ سمباده زیر برگه بگذارید.
- اگر دست کودک دلبندتان هنگام نوشتن می‌لرزد، مداد را با اتصال چند مهره کمی سنگین‌تر کنید.
- اگر کودکتان عضلات ضعیفی دارد، مدادهای سبک‌تر برای او بخرید.
- اگر دست گرفتن مدادهای ریز برای کودک سخت است، دنبال مدادهایی با قطر بیشتر بروید یا برای ضخیم‌کردن مدادهای معمولی، دور آنها پارچه بپیچید.
سخن پایانی
یادتان باشد اگر کودکتان مداد دست گرفتن را اشتباه بیاموزد، تغییر آن به راحتی امکان‌پذیر نیست. کودک یک عمر مداد را اشتباه دست می‌گیرد و زمانی که متوجه تفاوت خود و دیگر همسالان در طرز نگه‌داشتن مداد می‌شود، ممکن است دچار اضطراب، ناامیدی و ضعف اعتماد به نفس شود. مشکلاتی که اگر به‌موقع برطرف نشوند، می‌توانند بر عملکرد تحصیلی کودک در مدرسه تاثیر بگذارند. راهکارهای ساده و موثری که در این مقاله معرفی کردیم، بهترین روش‌هایی هستند که می‌توانید برای آموزش صحیح گرفتن قلم به کودکان پیش دبستانی و دانش آموزان امتحان کنید.
اگر شما روش‌های دیگری می‌شناسید یا تجربه بیشتری در این زمینه دارید، حتما نظرات‌تان را در بخش دیدگاه‌ها با ما و همراهان ما به اشتراک بگذارید.
