مدیریت یک رفتار ناپسند

چرا بچه ها دروغ می‌گویند و چاره چیست؟

وقتی متوجه می‌شوید فرزندتان به شما دروغ گفته، طبیعی‌ست که ناراحت، عصبانی و ناامید شوید، اما حقیقت اینجاست که دروغگویی در کودکان یک مشکل عادی است! البته این مشکل به توجه ویژه نیاز دارد و به نقص شخصیتی فرزند شما مرتبط نیست. در واقع، کودکان از این روش خام و ناکارآمد برای حل یک مشکل استفاده می‌کنند و بجای رفع مشکل، دروغ می‌گویند.

دروغ گفتن در کودکان روشی برای جلوگیری از بروز ناراحتی پدر و مادر است و بچه‌ها جای مواجهه با عواقب اشتباهی که رخ داده، به آن متوسل می‌شوند. به عقیده متخصصان، برخی از کودکان از دروغ گفتن به عنوان مهارت معیوب حل مسئله استفاده می‌کنند. وظیفه‌ی والدین در مواجهه با چنین رفتارهایی این است که ریشه‌ی اصلی این عمل را شناسایی کرده و با آن به شیوه‌ی درست برخورد کنند. در ادامه به بررسی دلایل دروغ گفتن در کودکان و روش‌های مواجهه با آن می‌پردازیم. همراه ما باشید.

چرا کودکان دروغ می‌گویند؟

اکثر والدین فکر می‌کنند کودکان برای اینکه با عواقب اشتباهات خود مواجه نشوند دروغ می‌گویند. این یکی از ساده‌ترین دلایل دروغ گفتن کودکان است. دلایل دیگری هم وجود دارد که آنها حقیقت را به شما نمی‌گویند یا حداقل تمام حقیقت را نمی‌گویند. در ادامه این دلایل را بیان می‌کنیم.

برای کشف بهتر یک رفتار جدید

دکتر متئو روس (Matthew Rouse) روانشناس بالینی می‌گوید: «یکی از دلایلی که کودکان دروغ می‌گویند این است که می‌خواهند این رفتار جدید را بهتر درک کنند. آنها می‌خواهند بدانند پس از انجام دادن این رفتار چه اتفاقی می‌افتد». کودکان به این فکر می‌کنند که با دروغ گفتن چه چیزی به آنها می‌رسد و کشف این موضوع برای آنها جالب است.

برای افزایش عزت نفس و دریافت تایید

کودکانی که مشکل اعتماد به نفس دارند با دروغ گفتن ضعف‌های خود را می‌پوشانند و سعی می‌کنند خاص‌تر و با استعدادتر به نظر برسند تا عزت نفس آنها افزایش پیدا کند. جلب توجه اطرافیان موضوع بسیار مهمی برای کودکان است و امکان دارد برای دریافت تایید و جلب توجه، اقدام به هر کاری کنند.

دور کردن توجه‌ها از خود

دکتر روس یکی دیگر از دلایل دروغ گفتن در کودکان را دور کردن توجه‌ها از روی خود می‌داند. او معتقد است کودکانی که به اختلال اضطراب یا افسردگی دچار هستند برای اینکه توجه‌ها را از روی خود بردارند اقدام به دروغگویی می‌کنند. چنین کودکانی ممکن است مشکلات خود را به دیگران نگویند یا در گفتن آنها حداقل‌ها را به زبان آورند زیرا نمی‌خواهند دیگران نگران آنها باشند.

صحبت قبل از فکر کردن

دکتر کارول برادی (Carol Brady) روانشناس بالینی می‌گوید یکی از دلایلی که برخی از کودکان دروغ می‌گویند این است که قبل از فکر کردن به صحبت‌های خود، حرف می‌زنند و این موضوع احتمال دروغگویی در آنها را بیشتر می‌کند. دکتر برادی می‌گوید: «گاهی اوقات کودکان واقعا دروغ خود را باور می‌کنند. مثلا درمورد انجام ندادن تکالیف فکر می‌کنند آن را انجام داده‌اند و یکی از دلایل دروغ گفتن آنها این است که به موضوع به دقت فکر نکرده‌اند».

دروغ مصلحتی

یکی دیگر از دلایلی که کودکان دروغ می‌گویند، یاد گرفتن مهارت اجتماعی دروغ سفید یا مصلحتی است. برخی از والدین در موقعیت‌های خاص کودک خود را تشویق می‌کنند دروغ مصلحتی بگویند تا از عواقب در امان بمانند. کودکان این رفتار را یاد می‌گیرند و در موقعیت‌های نامناسب از آن سواستفاده می‌کنند.

با دروغ گفتن کودکان چطور برخورد کنیم؟

دکتر روس و برادی هر دو معتقدند که برای برخورد درست با دروغگویی در کودکان باید در گام اول کارکرد دروغ را بشناسیم. دروغ‌ها در کودکان به ۳ شکل ظاهر می‌شوند که شیوه‌ی برخورد با هرکدام متفاوت است. در ادامه این سطوح دروغگویی را معرفی و شیوه برخورد با آن را بیان می‌کنیم.

دروغگویی سطح اول

در این سطح، کودکان بیشتر برای جلب توجه یا برعکس دروغ می‌گویند. دکتر روس می‌گوید این سطح از دروغگویی در کودکان را بهتر است تا حدود زیادی نادیده بگیرید. به جای اینکه ناگهان مچ‌گیری کنید و به کودک بگویید: «این دروغ است» بهتر است رویکرد ملایم‌تری را اتخاذ کنید.

دروغ‌های در این سطح بیشتر به دلیل استرس، اضطراب و اعتماد به نفس پایین گفته می‌شود. بنابراین اگر کودک شما در خانه را باز کرد و گفت امروز سر تمرین فوتبال ۱۰ گل به ثمر رسانده و شما مطمئنید که این کار را نکرده است، نیازی نیست مچ او را بگیرید و سوالات دنباله‌دار بپرسید تا دروغ او مشخص شود.

 در برخورد با این مدل دروغ‌ها که واقعا به کسی هم آسیبی وارد نمی‌کند اما رفتار خوبی نیست، نادیده گرفتن و هدایت‌کردن به چیزی که می‌دانید واقعی‌تر است، بهترین رفتاری‌ست که والدین می‌توانند انجام دهند.

دروغگویی سطح دوم

اگر دروغ گویی در کودکان به سطحی رسیده که با نادیده گرفتن، این رفتار غلط اصلاح نمی‌شود شاید بهتر باشد با یک توبیخ ملایم واکنش خود را به کودک نشان دهند.

دکتر روس می‌گوید در چنین مواقعی که کودک شما حرف‌های اغراق‌آمیز به زبان می‌آورد که حقیقت ندارد به این حرف‌ها یک برچسب بزنید؛ مثلا می‌توانید این حرف‌ها را «داستان بلند» بنامید و به کودک خود بگویید: « هی، من فکر می‌کنم این چیزهایی که گفتی شبیه یک داستان بلند بود، حالا بهم بگو واقعا چه اتفاقی افتاده».

مورد مهم بعدی این است که تنبیه شدن کودکان باید ارتباطی با دروغی که گفته‌اند داشته باشد. مثلا اگر درباره انجام دادن تکالیف دروغ گفته‌اند، باید بنشینند و تکالیف خود را انجام دهند در غیر اینصورت امکاناتی مانند موبایل یا وسایل بازی از آنها گرفته می‌شود.

اگر فرزند شما مثلا کودک دیگری را کتک زده باشد و درباره آن دروغ بگوید، در برخورد با دروغ او باید از کودک خود بخواهید یک نامه عذرخواهی برای دوستش بنویسد. این گونه تنبیه‌ها می‌تواند کودک را با عواقب دروغ‌گویی بهتر آشنا کند.

برخوردهای اشتباه در مواجهه با دروغگویی کودکان

در بخش قبل به بررسی این موضوع پرداختیم که در برخورد با دروغ گفتن کودکان باید چطور برخورد کنیم. اما برخوردهای غلطی هم وجود دارد که برخی از والدین مرتکب می‌شوند. در این بخش به معرفی برخی از این رفتارها می‌پردازیم.

به کودک خود برچسب دروغگو نزنید

یکی از بدترین برخوردها در مواجهه با دروغ گفتن کودکان این است که به آنها بگویید: «دروغگو». دکتر برادی می‌گوید دروغگو خواندن کودک کار بسیار اشتباهی است. زخمی که این حرف در کودک ایجاد می‌کند بسیار بزرگتر از موضوعی‌ست که کودک سعی داشته پنهان کند. با این برچسب، کودک با خود فکر می‌کند والدینش دیگر حرف‌ او را باور نمی‌کنند و این باعث می‌شود نسبت به خود احساس بدی داشته باشد.

کودک خود را در موقعیت دروغگویی قرار ندهید

یکی دیگر از رفتارهای اشتباه والدین این است که منتظر می‌ایستند تا کودک دروغ بگوید و سپس با آن برخورد می‌کنند. مثلا اگر می‌دانید کودک شما تکالیفش را انجام نداده بهتر است مستقیم بروید سر اصل مطلب و با او درباره این موضوع صحبت کنید و در انجام تکالیف کمکش کنید.

سخن پایانی 

دروغگویی در کودکان موضوع پیچیده‌ای نیست؛ آنها برای دروغگویی خود دلایلی دارند که والدین بهتر است به جای برخورد قهری با آن ریشه‌ها و دلایلش را شناسایی کنند. نیاز به جلب توجه یا پرت کردن حواس‌ها، افزایش عزت نفس یا حرف زدن بدون فکر می‌تواند دلایل این دروغ گفتن در کودکان باشد. در این مقاله به بررسی دلایل، پیامدها و روش‌های مواجهه با این رفتار اشتباه پرداختیم. نظر شما چیست؟ تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.

بیشتر بخوانید: روش های مقابله با مشکلات رفتاری کودکان