اغلب نوجوانان تمایل دارند قبل از ورزش یا شب امتحان به سراغ نوشیدنی‌های کافئین‌دار بروند. اثرات کافئین بر نوجوانان در بلندمدت نتیجه مطلوبی به همراه نخواهد داشت، با این حال کافئین به‌راحتی در قهوه، چای یا انواع نوشابه‌های انرژی‌زا پیدا می‌شوند.
برخی از نوجوانان متعقدند با نوشیدن چای یا قهوه دارای کافئین تمرکز بیشتری داشته و انرژی بالاتری برای انجام کارهای روزمره پیدا می‌کنند. شاید این تصور تا حدی درست باشد اما نوشیدن بیش از حد این نوع نوشیدنی‌ها می‌تواند به سلامت بدن نوجوانان ضرر برساند.
برای جلوگیری از اثرات کافئین بر نوجوانان باید با علائمی که نشان می‌دهد فرزند شما بیش از حد کافئین مصرف کرده، آشنا باشید. اهمیت این موضوع ما را برآن داشت تا در این مقاله به اثرات کوتاه مدت یا بلند مدت کافئین بر نوجوانان و راهکار ایجاد محدودیت در مقدار مصرف آن‌ها بپردازیم.
کافئین چیست؟
کافئین به شکل طبیعی در دانه‌های قهوه، کاکائو، برگ چای و غیره وجود دارد. در غیر این صورت آن‌را به صورت دست‌ساز و مصنوعی به غذا یا نوشیدنی‌ها اضافه می‌کنند. کافئین نوعی دارو است که عملکرد محرک خواهد داشت.
بدین شکل که با تحریک سیستم مرکزی عصبی باعث هوشیاری بیشتر فردی می‌شود که آن را مصرف کرده است. اکثر مردم با خوردن کمی کافئین انرژی بیشتری کسب می‌کنند و رفتار آن‌ها شادتر خواهد بود. مردم در سراسر جهان حدود ۸۰ درصد از محصولات دارای کافئین استفاده می‌کنند.
از این میزان حدود ۷۳ درصد شامل کودکان و نوجوانان می‌شود. البته نوجوانان نسبت به یک دهه قبل کمتر نوشابه می‌خورند اما همچنان تحت تاثیر اثرات کافئین هستند. زیرا میزان مصرف قهوه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا در نوجوانان افزایش پیدا کرده است.
تاثیر کافئین بر نوجوانان
تحقیقات زیادی در مورد اثرگذاری کافئین بر روی بزرگسالان انجام شده که برخی از آن‌ها با عوارض جانبی همراه بودند.. با این حال می‌توان برخی از اثرات جانبی کافئین را بر نوجوانان و بزرگسالان یکسان دانست.
آن‌ها عبارتند از:
- هوشیاری بیشتر
- تقویت خلق‌وخو
- پردازش سریع‌تر اطلاعات
- افزایش آگاهی
- کمک به تمرکز بیشتر
- افزایش زمان واکنش
برخی نوجوانان و بزرگسالان پس از مصرف کافئین دچار عوارض جانبی ناخواسته می‌شوند. این به‌دلیل وجود حساسیت بیشتر به کافئین در برخی افراد است.
راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM5) شایع‌ترین اثرات ناخواسته کافئین بر نوجوانان بزرگسالان را شامل موارد زیر می‌داند:
- بی‌قراری
- بی‌خوابی
- عصبی شدن
- افزایش ادرار
- صورت برافروخته
- ناراحتی معده
- انقباضات عضلانی
- افکار و گفتار پر سروصدا
- آریتمی قلب
- تحریک روانی حرکتی (ضربه زدن به انگشت پا، کشیدن لباس)
معمولا پس از گذشت چند دقیقه مصرف کافئین، اثرات آن در فرد مشهود خواهد بود. این دارو پس از مصرف، حدود ۵ یا ۶ ساعت در خون شما باقی می‌ماند.
اثرات مصرف بیش از حد کافئین بر نوجوانان
نوجوانی مهمترین بازه سنی برای رشد مغز است که مصرف بیش از حد کافئین می‌تواند آن را متوقف کند. بیشترین سیناپس (اتصالات مغز) در این سنین انجام می‌شود که کافئین از شکل‌گیری آن‌ها جلوگیری می‌کند.
مصرف کافئین از سنین پایین باعث می‌شود تا سیستم پاداش مغز با مدارهای لذت همراه شوند. در این صورت هورمون دوپامین (هورمون شادی) به وفور در مغز ترشح خواهد شد و این فرآیند می‌تواند همچون اعتیاد به مواد مخدر، وابستگی ایجاد کند.
از طرفی اثرگذاری کافئین بر نوجوانان حتما در ترجیحات غذایی و نوشیدنی آن‌ها نمایان می‌شود که می‌تواند در مراحل رشد اختلال ایجاد کند. در ادامه بیشتر با عوارض مصرف بیش از حد کافئین در نوجوانان آشنا خواهید شد:
تاثیر کافئین بر خواب نوجوانان
بیشترین تاثیر کافئین بر نوجوانان روی میزان خواب آن‌ها است. اگر یک پسر ۱۳ ساله مقدار ۱۰ میلی‌گرم کافئین مصرف کند، ۸.۵ ساعت خواب مفید او تا ۱۲ درصد کاهش پیدا خواهد کرد. کمبود خواب می‌تواند بر تحصیل، سلامت روان و سلامت جسمی نوجوانان اثرگذاری بالایی داشته باشد.
اثرگذاری کافئین بر استخوان‌ها
یکی‌دیگر از اثرات کافئین بر نوجوانان از دست رفتن کلسیم آن‌هاست. اگر مقدار مصرفی کافئین بیش از حد زیاد باشد به مرور زمان استخوان‌ها به‌دلیل از دست دادن کلسیم از بین خواهند رفت.
نوشیدن نوشابه‌های انرژی‌زا که این‌روزها جایگزین شیر شده‌اند، خطر ابتلا به پوکی استخوان را در نوجوانان افزایش می‌دهند.
تاثیر مصرف کافئین بر قلب
اگر نوجوان شما به شکل مادرزادی دچار مشکلات قلبی است باید میزان مصرف کافئین بسیار محدود شود. زیرا این ماده بیماری‌های زمینه‌ای همچون مشکلات قلبی را شدیدتر خواهد کرد. همچنین احتمال تداخل دارو و مکمل‌ها وجود دارد.
اثرگذاری کافئین بر نوجوانان و تفاوت‌های جنسیتی
تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف کافئین قبل از دوره بلوغ روی پسران و دختران اثرگذاری یکسانی دارد. اما پس از اتمام دوره بلوغ اثرات کافئین بر زنان و مردان به شکل‌های مختلفی بروز پیدا می‌کند.
محققان دریافته‌اند که پسران نوجوان نسبت به دختران نوجوان بیشتر تحت تاثیر مصرف کافئین قرار می‌گیرند. اما دختران بیشتر از پسران دچار کندی ضربان قلب شده و احتمال بروز فشار خون دیاستولیک (پایین‌ترین عدد در اندازه‌گیری فشارخون) در آن‌ها بیشتر است.
وابستگی به کافئین در نوجوانان
اکثر مردم پس از مصرف کافئین در غذاها و نوشیدنی دچار وابستگی شدید می‌شوند. تا جایی‌که هنگام ترک و یا کاهش این ماده با مشکل مواجه خواهند شد.
برخی از افراد حتی با بروز اثرات ناخواسته کافئین همچنان به مصرف آن ادامه می‌دهند. تحقیقات نشان داده که اثرات کافئین بر نوجوانان هم با وابستگی شدید همراه است و اغلب آن‌ها پس از قطع کافئین دچار علائم ترک اعتیاد می‌شوند.
این علائم عبارتند از:
- خستگی
- سردرد
- مشکل در تمرکز
- خواب‌آلودگی
- تحریک‌پذیری
- مشکل در انجام وظایف
- اضطراب
- افسردگی
- علائم مشابه آنفولانزا (درد عضلانی، تهوع، استفراغ، سردی و گرمی)
- اختلال عملکرد روانی حرکتی و شناختی
منابع رایج کافئین
برخی از منابع پرطرفدار کافئین که برای نوجوانان جذاب هستند، شامل موارد زیر می‌شود:
- نوشیدنی انرژی‌زا (۱۶۰ میلی‌گرم)
- قهوه فوری (۳۱ میلی‌گرم)
- قهوه دم کرده (۹۵-۲۰۰ میلی‌گرم)
- چای سرد (۷۰ میلی‌گرم)
- شبنم کوهی (۵۵ میلی‌گرم)
- فراپوچینو (۱۱۵ میلی‌گرم)
در ادامه برخی از منابع را که ممکن است اکثر والدین از وجود کافئین در آن‌ها اطلاعی نداشته باشند، معرفی می‌کنیم:
- شکلات تلخ (۱۸ میلی‌گرم)
- شکلات داغ (۳-۱۳ میلی‌گرم)
- آب گازدار (۵۰ میلی‌گرم)
اثرات مصرف نوشابه‌های انرژی‌زا بر نوجوانان
آکادمی اطفال آمریکا معتقد است نوشابه‌های انرژی‌زا نباید هیچ جایی در رژیم غذایی نوجوانان داشته باشند. زیرا یک نوشیدنی انرژی‌زا حدود ۵۰۰ میلی‌گرم کافئین دارد که این مقدار با ۱۴ قوطی نوشابه برابر است. در این صورت نمی‌توان از اثرات کافئین بر نوجوانان جلوگیری کرد.
متاسفانه برخی از والدین تصور می‌کنند نوشیدنی انرژی‌زا همان نوشیدنی‌های ورزشی است. از طرفی بسیاری از نوجوانان به اشتباه نوشیدنی‌های انرژی‌زا را به‌عنوان یک نوشیدنی سالم‌تر از نوشابه در نظر می‌گیرند. در حالی‌که این نوشیدنی‌های انرژی‌زا هیچ فایده‌ای برای کودکان و نوجوانان ندارد.
اما چون شرکت‌های تولیدکننده آن‌ها اغلب از رویدادهای ورزشی حمایت می‌کنند، تصور می‌شود که این نوشیدنی‌های انرژی‌زا گزینه مناسبی برای ورزشکاران جوان خواهد بود. نوشیدنی‌های انرژی‌زا در ترکیبات خود دارای موادی هستند که برای نوجوانان سودمند نیست.
اغلب این نوشیدنی‌ها با کافئین بالایی تولید می‌شوند اما به‌عنوان نوشیدنی کافئین‌دار فروخته نخواهند شد. از طرفی وجود اسید آمینه، ویتامین و مواد افزودنی درون ترکیبات این نوشیدنی‌ها می‌تواند اثرات ناشناخته‌ای بر روی نوجوانان داشته باشد.
اثرات کافئین بر نوجوانان و مسمومیت
یکی‌دیگر از اثرات منفی کافئین بر نوجوانان مسمومیت است که در صورت مصرف بیش از اندازه رخ می‌دهد. تحقیقات نشان داده دانش‌آموزی که بیش از یک قاشق غذاخوری پودر کافئین مصرف کرده بود، دچار تشنج و آریتمی قلبی شده است.
این مقدار ۱۶ برابر بیشتر از دوز توصیه شده کافئین محسوب می‌شود. در اغلب موارد پودر کافئین به‌عنوان مکمل غذایی فروخته می‌شود که در اکثر سایت‌ها قابل دسترس است، اما سازمان FDA (سازمان غذا و دارو آمریکا) آن را تایید نمی‌کند. زیرا تحقیقات نیویورک تایمز در سال ۲۰۱۲ نشان داده که حداقل ۱۳ مورد مرگ مشکوک به‌دلیل اثرات کافئین بر نوجوانان و مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا اتفاق افتاده است.
چگونه اثرات کافئین بر نوجوانان را مدیریت کنیم؟
شاید نتوانید تمام چیزهایی را که نوجوان شما برای خوردن یا نوشیدن انتخاب می‌کند، کنترل کنید. اما می‌توانید عادت غذایی سالم را به آن‌ها یاد دهید و میزان مصرف کافئین را محدود کنید.
در ادامه با راهکارهای مفید برای مدیریت میزان مصرف کافئین و اثرگذاری آن بر نوجوانان آشنا می‌شوید:
۱- هوشمندانه خرید کنید
از خرید تعداد بالا نوشابه، نوشیدنی‌های انرژی‌زا و سایر مواد غذایی دارای کافئین خودداری کنید. در عوض می‌توانید خانواده خود را به خرید و نوشیدن آب یا شیر کم چرب تشویق کنید.
۲- آگاهانه رفتار کنید
اکثر مواد غذایی یا نوشیدنی‌ها اطلاعات درستی از میزان کافئین مصرفی در برچسب غذایی وارد نمی‌کنند. شما می‌توانید به‌راحتی با جستجو در اینترنت از مواد تشکیل دهنده محصول انتخابی نوجوانتان و میزان کافئین موجود در آن بر حسب میلی‌گرم مطلع شوید.
۳- با نوجوان صحبت کنید
بهترین راهکار حرف زدن با نوجوان در مورد خطرات مصرف کافئین برای نوجوانان است. همان‌طور که او را از خطرات مواد مخدر و الکل آگاه می‌کنید، در مورد میزان مصرف بیش از حد کافئین و اثرات جانبی آن صحبت کنید.
با این روش می‌توانید به نوجوان خود هشدار دهید نوشیدنی‌های انرژی‌زا به‌دلیل داشتن قند بسیار بالا باعث چاقی و پوسیدگی دندان‌ها می‌شوند. از طرفی کافئین موجود در آن‌ها مشکلات جدی در سلامت ایجاد می‌کند.
۴- الگوی خوبی باشید
اگر شما هم برای هوشیارتر شدن و داشتن انرژی بیشتر از نوشیدنی‌های انرژی‌زا یا قهوه استفاده می‌کنید، نوجوانتان فکر می‌کند محرکی همچون کافئین انتخاب درستی در زندگی بزرگسالان محسوب می‌شود. به‌همین دلیل آن‌ها هم به سمت این عادت ناپسند کشیده می‌شوند.
۵- مصرف کافئین را در عصر محدود کنید
اگر نوجوان شما اجازه دارد قهوه بنوشد، مطمئن شوید آن را بعد از مدرسه یا تمرینات ورزشی نمی‌خورد. بهترین زمان مصرف قهوه و کافئین برای نوجوانان اوایل روز است.
۶- به علائم هشدار دهنده توجه کنید
در صورتی که متوجه شدید نوجوان شما بیش از حد کافئین مصرف کرده به علائمی که بروز پیدا می‌کنند توجه داشته باشید. علائم هشدار دهنده پریشانی، عدم خواب راحت و بدخلقی هستند.
۷- به نوجوان در ترک کافئین کمک کنید
اگر مصرف کافئین نوجوان شما بالاست باید به او کمک کنید تا آرام آرام میزان مصرف این ماده را کاهش دهد. زیرا ترک ناگهانی کافئین می‌تواند علائم ناخوشایند و صدمات جبران‌ناپذیری در برداشته باشد.
سخن پایانی
نوجوانان می‌توانند به‌راحتی کافئین زیادی از طریق قهوه، چای، شکلات، نوشیدنی‌های انرژی‌زا و… دریافت کنند. اثرات کافئین بر نوجوانان می‌تواند با صدمات جبران‌ناپذیر سلامتی همراه باشد. بنابراین بهتر است نوجوان را از مضرات مصرف بیش از اندازه کافئین آگاه کنید و الگوی مناسبی برای آن‌ها باشید.
ما در این مقاله شما را با اثرات جانبی کافئین بر نوجوانان و راهکارهای مدیریت آن آشنا کردیم. شما هم می‌توانید نظرات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.
