کاهش وابستگی در کودکان راهکارهایی برای کنترل و درمان اضطراب جدایی در نوزادان و کودکان
اضطراب جدایی از حدود ۸ ماهگی بروز پیدا می‌کند که باید آن را بخش طبیعی از رشد نوزادان و کودکان در نظر گرفت. آن‌ها در این مرحله از رشد یاد می‌گیرند که جدایی از والدین همیشگی و دائمی نیست.
اگر والدین از دیدرس نوزاد خود دور بمانند، کودک ممکن است مضطرب شود و ترس زیادی احساس کند. برای کمک به یک کودک مبتلا به اضطراب جدایی بهتر است او را مورد تشویق، تمجید و تمرین‌های مداوم قرار دهید. اما از طرفی اگر میزان اضطراب جدایی در کودکان بسیار شدید و طولانی مدت باشد، ممکن است باعث ایجاد اختلال در زندگی روزمره آن‌ها شود. بنابراین باید حتما از یک متخصص کمک بگیرید. همراه ما باشید تا در این مقاله شما را با علائم، نشانه‌ها و راه‌های درمانی این اختلال آشنا کنیم.
اضطراب جدایی در کودکان چیست؟
به ترس کودک از جدایی و دور ماندن والدین یا مراقبش اضطراب جدایی می‌گویند. کودکانی که به اضطراب جدایی مبتلا هستند دائما به والدین خود می‌چسبند و با گریه کردن نگران جدا شدن آن‌ها از خودش خواهند بود.
اضطراب جدایی را باید بخش مشترکی از رشد در کودکان دانست. این اختلال از سن ۸ ماهگی شروع می‌شود و اوج آن زمانی است که نوزاد به ۱۴ تا ۱۸ ماهگی می‌رسد. اما باید بگوییم که اختلال اضطراب جدایی در بچه‌ها معمولا به مرور زمان در همان اوایل کودکی از بین خواهد رفت.
زمانی که فرزند خردسال شما در بین اطرافیان خود افرادی را به خوبی نمی‌شناسد، ممکن است ناراحت شود و این ناراحتی را با ترس نشان دهد. بنابراین می‌توان گفت ترس از افراد غریبه به نوعی شبیه به اضطراب جدایی است.
نوزادان خردسال درک درستی از زمان ندارند، بنابراین زمانی که والدین آن‌ها از اتاق بیرون می‌روند، فکر می‌کنند برای همیشه ترکشان کرده‌اند. در واقع هنوز این تفکر را به دست نیاورده‌اند که وقتی یک فرد یا شی از جلوی چشم دور می‌ماند، هنوز آن‌جاست.
ایجاد این اختلال در نوزادان و کودکان نباید برای والدین آن‌قدر هم نگران کننده و ترسناک باشد. زیرا کودکان در این مرحله از رشد خود شروع به حرکت می‌کنند. اگر اضطراب جدایی در آن‌ها شکل نمی‌گرفت ممکن بود بقا و زندگی‌شان به خطر بیافتد. بدین معنا که اگر بچه‌هایی که می‌توانند چهاردست و پا راه بروند و از مراقبان خود دور شوند دچار اضطراب جدایی نمی‌شدند و از دوری نمی‌ترسیدند، احتمال گم شدن آن‌ها بسیار زیاد بود.
بیشتر بخوانید: اضطراب در کودکان، باید ها و نبایدها
علائم اضطراب جدایی در نوزادان و کودکان
نوزادان و کودکانی که به اضطراب جدایی مبتلا هستند دائما از این می‌ترسند که توسط والدین خود ترک شوند. این ترس با وجود یک فرد غریبه شدت بیشتری پیدا می‌کند. رفتارهایی که نوزادان و کودکان در این مرحله طبیعی از رشد نشان می‌دهند عبارت است از:
- وقتی والدین از اتاق خارج می‌شوند، مدام گریه می‌کنند.
- در موقعیت‌های جدید به والدین خود می‌چسبند و گریه می‌کنند.
- در طول شب چندین بار از خواب بیدار می‌شوند و گریه می‌کنند.
- اگر والدین هنگام خواب در نزدیکی آن‌ها نباشند از خوابیدن خودداری می‌کنند.
دلیل ایجاد اختلال اضطراب جدایی در کودکان چیست؟
کارشناسان پس از تحقیقات گسترده در این زمینه به نتایج شگفت‌انگیزی دست یافته‌اند. آن‌ها معتقدند اختلال اضطراب جدایی می‌تواند بر اثر عوامل بیولوژیکی و یا عوامل محیطی ایجاد شود. در واقع یک کودک می‌تواند اختلال ترس از دور ماندن والدین خود را از طریق عامل وراثت کسب کرده باشد.
ترشح نامتعادل دو ماده شیمیایی در مغز (نوراپی‌نفرین و سروتونین) هم در ایجاد این اختلال تاثیر بسیار زیادی می‌گذارند. از طرفی اگر اعضای خانواده یک بچه افراد مضطربی باشند، کودک می‌تواند اضطراب و ترس را از آن‌ها بیاموزد. همچنین پیدایش اضطراب جدایی پس از بروز یک حادثه آسیب‌زا برای نوزاد و کودک را هم می‌توان یکی از دلایل اصلی ایجاد این اختلال دانست.
راهکارهایی برای کمک به نوزادان و کودکان مبتلا به ترس از جدایی
اگر فرزند خردسال شما دچار اضطراب جدایی می‌شود بهتر است او را از خود جدا نکنید. در این بین راهکارهای زیادی وجود دارد که می‌توانید برای تشویق و کمک به کودک خود آن‌ها را انجام دهید. در ادامه برخی از این کارهای مفید را در موقعیت‌های مختلف بررسی می‌کنیم.
در مکان‌های جدید با کودک مبتلا به ترس جدایی چگونه برخورد کنیم؟
- در صورتی که فرزند خود را در مکان جدید همچون خانه یکی از آشنایان یا مهدکودک و پیش‌دبستانی می‌گذارید، حتما قبل از جدا شدن از او زمانی را با کودک خود در آن مکان جدید سپری کنید. یادتان باشد اگر کودک شما تجربه ماندن در مکان جدیدی را داشته باشد که در آن فضا احساس امنیت می‌کند و افراد آن‌جا برایش آشنا هستند، به دلیل داشتن حس اعتماد به فضا و افراد حاضر، کمتر دچار اضطراب خواهد شد.
- شما باید به کودکتان اجازه دهید تا هر چیزی که دوست دارد مثل خرس عروسکی، بالش یا پتو را همراه خود داشته باشد. وجود این اشیا در کنار فرزندتان به آن‌ها کمک می‌کند تا حس امنیت بیشتری را تجربه کنند. پس از گذشت مدتی شما می‌توانید آهسته برخی از این اشیا را حذف کنید. زیرا دیگر کودک شما با احساس مستقر شدن در فضای جدید کنار آمده است.
- اگر نوزاد یا کودک شما مبتلا به اضطراب جدایی است حتما در مورد آن به مهدکودک، پیش‌دبستانی یا مدرسه‌اش توضیح دهید. همچنین باید کارهایی که برای فرزند خود انجام می‌دهید را با آن‌ها در میان بگذارید. بدین شکل افراد مراقب در این مراکز می‌توانند به طور همیشگی از بچه مبتلا به اضطراب جدایی شما حمایت کنند.
برای ترک نوزاد یا کودک مبتلا به اضطراب جدایی چگونه برخورد کنیم؟
- شما باید جدایی از نوزاد یا کودک خود را با زمان بسیار کوتاه آغاز کنید. سپس وقتی فرزندتان توانست با این دوری کنار بیاید، می‌توانید آهسته و به تدریج زمان جدایی را افزایش دهید.
- یادتان باشد رفتن و جدا شدن شما از کودکتان بدون خداحافظی باعث بدتر شدن اوضاع می‌شود. بنابراین همیشه به فرزند خردسال خود بگویید که قصد دارید چه زمانی آن‌جا را ترک کنید و چه ساعتی برمی‌گردید. این کار برای نوزادان هم بسیار مفید خواهد بود. زیرا نوزاد یا کودکتان متوجه می‌شود که شما در اطراف او نیستید و این کار موجب ناراحتی یا سردرگمی او می‌شود. در این صورت دفعه بعدی که آن‌ها را برای مدت کوتاهی ترک کردید، ممکن است خود را در موقعیت ترسناکی تصور کنند و حل این مشکل برایشان دشوار باشد.
- بهتر است قبل از رفتن و ترک کودکتان، برای او یک فعالیت لذت‌بخش تدارک ببینید.
- مراسم خداحافظی با فرزندتان باید به صورت خلاصه برگزار شود، بهتر است او را بیرون نکشید.
- چهره شما هنگام خارج شدن از آن مکان باید آرام و شاد باشد. اگر شما غمگین یا ناراحت به نظر برسید ممکن است فرزندتان فکر کند آن مکان به اندازه کافی
- امن نیست و موجب بروز ناراحتی در او شود.
در خانه رفتارمان با کودک مبتلا به ترس جدایی چگونه باشد؟
- کودک خود را همراه با شخص مطمئن دیگری در یک اتاق بگذارید. با این کار شما به فرزند خود کمک می‌کنید تا به جدایی و دور ماندن از والدین عادت کند. به عنوان مثال این چنین بگویید: “دخترم/پسرم من برای چند لحظه به آشپزخانه می‌روم” یا بگویید: “دخترم/پسرم وقتی من نیستم خاله مراقب شما خواهد بود” در واقع شما باید جدایی را با زمان بسیار کوتاه آغاز کنید و به مرور مدت آن را افزایش دهید.
- برخورد شما در برابر مشکل اضطراب جدایی فرزنتان نباید با انتقاد یا منفی‌نگری همراه باشد. برای مثال از گفتن جملاتی مثل «او همیشه به مادرش می‌چسبد» یا «این‌قدر بچه نباش» خودداری کنید.
- برای فرزند خردسال خود کتاب‌هایی با موضوع اضطراب جدایی بخوانید و یا در این مورد با همدیگر داستان بسازید. برای مثال: «روزی روزگاری خرگوش کوچکی در جنگل زندگی می‌کرد که نمی‌خواست مامان خود را ترک کند. او از چیزهایی که ممکن بود در بیرون از لانه خود پیدا کند، می‌ترسید.» این کار به کودک شما کمک می‌کند تا بفهمد تنها او نیست که به‌خاطر دوری از والدین خود دچار ترس و نگرانی می‌شود.
- شما باید به صورت آگاهانه تلاش کنید تا با توجه مثبت موجب تقویت عزت نفس کودکتان شوید. این کار را بهتر است زمانی که فرزندتان توانست با شجاعت، مدت زمانی را از شما دور بماند، انجام دهید.
اختلال اضطراب جدایی در کودکان با سن بالاتر
احتمال کمی وجود دارد که وقتی کودکان به سن پیش‌دبستانی یا مدرسه برسند، دچار اضطراب جدایی شوند. البته باید بدانید که ممکن است در خیلی اوقات فرزندتان بخواهد همیشه در کنار شما باشد.
اگر کودک پیش‌دبستانی یا مدرسه‌ای به طور منظم و به شکل خاصی بابت جدا شدن و دور ماندن از شما نگران یا ناراحت می‌شود، احتمال دارد به اختلال اضطراب جدایی دچار شده باشد. حدودا ۴ درصد کودکان پیش‌دبستانی یا مدرسه‌ای در این سن به اختلال اضطراب جدایی مبتلا می‌شوند.
زمانی می‌توان گفت کودک شما دچار اضطراب جدایی شده که اضطراب او:
- باعث برهم خوردن نظم زندگی خودش و زندگی خانوادگی‌اش می‌شود.
- از اضطراب سایر کودکان همسن بیشتر است.
- حداقل ۴ هفته ادامه داشته باشد.
اگر بخواهیم کودکان مبتلا به اضطراب جدایی را با سایر بچه‌های همسن مقایسه کنیم، باید بگوییم آن‌ها در اغلب موارد ممکن است:
- در معرض خطر آسیب دیدن و یا تصادف قرار بگیرند، به همین دلیل دائما باید نگران آن‌ها باشید.
- از رفتن به مهدکودک، پیش‌دبستانی یا مدرسه خودداری می‌کنند.
- در مکان‌هایی که شما حضور ندارید، نمی‌خوابند.
- هنگام دور ماندن از شما احساس بیماری می‌کنند.
بیشتر نوزادانی که وارد سن ۱۰ ماهگی می‌شوند، اگر در اتاقی ناآشنا قرار بگیرند و یک فرد غریبه به آن‌ها سر بزند دچار نگرانی و ناراحتی خواهند شد. در این بین حدود ۵۰ درصد آن‌ها اگر مدت طولانی در اتاق بمانند به آن‌جا عادت می‌کنند و احتمال این‌که ناراحت شوند کمتر می‌شود. بنابراین می‌توان گفت در موقعیت‌های جدید وقتی نوزادان به مرور زمان با چیزهای تازه‌ای روبه‌رو می‌شوند راحت‌تر با آن کنار می‌آیند.
برای درمان اختلال اضطراب جدایی در کودکان از چه افراد و مراکزی می‌توان کمک حرفه‌ای دریافت کرد؟
والدین عادات و رفتارهای فرزند خود را بهتر میشناسند بنابراین اگر احساس کردید کودک شما پس از ترک او برای لحظات کوتاهی، دچار ناراحتی و نگرانی می‌شود به دنبال یک کمک حرفه‌ای برای درمان باشید. در ادامه شما را با موارد مفیدی آشنا می‌کنیم که برای درمان اختلال اضطراب جدایی بهتر است از آن‌ها کمک بگیرید:
- معلم فرزندتان در پیش‌دبستانی یا مدرسه می‌تواند شما را از حالات و رفتار کودکتان با خبر کند.
- مشاور مدرسه می‌تواند اضطراب و ناراحتی‌های فرزند شما را مورد بررسی قرار دهد.
- پزشک عمومی یا متخصص اطفال که از کودکی فرزندتان را معاینه می‌کند.
- مرکز بهداشت کودکان یا مراکز درمانی کوچکتر در محله‌ای که زندگی می‌کنید.
- کلینیک‌های تخصصی که در حوزه اضطراب جدایی فعالیت می‌کنند، می‌توانند به کنترل یا درمان این اختلال کمک کنند.
- مراکز خدمات بهداشت روان در محله و منطقه‌ای که زندگی می‌کنید.
روش‌های درمان اضطراب جدایی برای نوزادان و کودکان
برای درمان این اختلال ابتدا باید عواملی همچون سن، علائم و میزان سلامت عمومی کودک مورد بررسی قرار بگیرند. از طرفی بسته به میزان شدت و وضعیت اختلال در کودک شما نوع درمان از طرف فرد متخصص انتخاب خواهد شد. اما به طور کلی روش‌های درمانی اختلال اضطراب جدایی در نوزادان و کودکان را می‌توان به صورت زیر دسته‌بندی کرد:
- درمان شناختی رفتاری: در این روش درمانی کودک شما می‌آموزد تا چگونه به بهترین شکل اضطراب خود را کنترل کند. در واقع هدف اصلی در درمان شناختی رفتاری این است تا کودک شما در موقعیت‌های اضطراب‌آور تسلط کافی داشته باشد.
- دارو درمانی: برخی از کودکان مبتلا به این اختلال برای احساس آرامش باید حتما داروهای ضد افسردگی یا ضد اضطراب دریافت کنند.
- خانواده درمانی: والدین در درمان هر نوع اختلالی نقش بسیار مهم دارند که اضطراب جدایی در نوزادان و کودکان هم از این قاعده مستثنی نیست.
- ورودی مدرسه: با توجه به این‌که کودک زمان زیادی را در مهدکودک، پیش‌دبستانی یا مدرسه می‌گذراند، این مراکز می‌توانند به شدت در کنترل و درمان اختلال اضطراب جدایی کمک کننده باشند.
سخن پایانی
اختلال اضطراب جدایی نوعی مشکل در سلامت روان محسوب می‌شود. در این اختلال نوزاد و کودک از دور ماندن والدین خود دچار احساس ترس و نگرانی شدیدی خواهد شد. در واقع این بچه‌ها می‌ترسند اگر یکی از اعضای اصلی خانواده کنارشان نباشد، اتفاق بدی برای آن‌ها بیفتد.
با این وجود اضطراب جدایی را باید یکی از مراحل طبیعی رشد دانست. اما در صورتی که زندگی روزمره کودک و والدین او به دلیل وجود ترس و اضطراب شدید دچار مشکل شود باید حتما از افراد متخصص کمک بگیرند. اهمیت این مرحله از رشد در کودکان ما را بر آن داشت تا شما را در این مقاله به طور مفصل با اختلال اضطراب جدایی، علائم، نشانه‌ها و راه‌های درمانی آن آشنا کنیم. شما هم می‌توانید نظرات و تجربیات خود را در این زمینه با ما به اشتراک بگذارید.
