برای اکثر کودکان، داشتن دوست صمیمی، بازی با کودکان دیگر و رفتن به جشن تولد آنها یک فعالیت عادی محسوب می‌شود. آکادمی کودکان ایالات متحده آمریکا در این زمینه می‌گوید: «دوستیابی یکی از مهم‌ترین فعالیت‌هایی است که کودکان در دوران میانی – ۶ تا ۱۲ سال – باید بلد باشند. یک مهارت اجتماعی که در طول زندگی به آنها کمک می‌کند.»
دوستی در کودکان به رشد عاطفی و اخلاقی آنها کمک می‌کند و برای رشد مهارت‌های اجتماعی آنها بسیار مهم است. در فرایند دوستی، کودکان یاد می‌گیرند چطور با دیگران ارتباط برقرار کنند و چطور دوستی‌های سالم می‌تواند به آنها در کنترل و بیان احساساتشان کمک کند. با این حال، برخی از کودکان در ارتباطات اجتماعی با مشکل مواجه هستند و در آشنایی با همسن و سالان و حفظ دوستان خود مشکل دارند.
اگر کودک شما به سختی با دیگر همسالان خود دوست می‌شود یا در حفظ دوستان خود مشکل دارد، این موضوع ممکن است باعث ناراحتی شما و فرزندتان شود. بسیاری از کودکان ممکن است برای برقراری ارتباط با همسالان خود به حمایت بیرونی والدین نیاز داشته باشند. راه‌های زیادی وجود دارد که شما به عنوان والد می‌توانید به کودک خود در امر دوستیابی باکیفیت کمک کنید.
چرا دوستی در کودکان مهم است؟
پیدا کردن دوست بخش مهمی از رشد جسمی، اجتماعی و عاطفی کودک محسوب می‌شود. دوستی‌ها به کودکان کمک می‌کند عزت نفس و اعتماد به نفس بالاتری بدست آورند. همچنین دوستی‌های مثبت می‌تواند مانعی در برابر زورگیری‌های دیگران به کودک باشد.
تحقیقاتی وجود دارد که نشان می‌دهد داشتن دوستی‌های باکیفیت در کودکان به آنها در مواجه با افراد قلدر و زورگو کمک کرده و مقابله با این موقعیت را برای آنها آسان‌تر می‌کند. دوستی سالم همچنین مهارت‌های مهم زندگی مانند شیوه همکاری با دیگران برای انجام دادن یک کار خاص را به کودکان آموزش می‌دهد.
کودکانی که دوستی‌های عمیق و باثبات دارند یاد می‌گیرند چطور مشکلات خود را با کمک دوست خود حل کنند و جایگاه اجتماعی برای خودشان به وجود آورند. دوستی‌های سالم همچنین می‌تواند حس هویت و تعلق خاطر را در کودکان تقویت کند. در این شرایط است که با فشار و همراهی دوستان صمیمی، کودکان تشویق به انجام کارهای داوطلبانه و کمک به دیگران می‌شوند.
علاوه بر این، دوستی‌ها تقریبا در هر سنی اهمیت دارند. به نظر می‌رسد حتی کودکان نوپا که فعالیت گروهی در مغز آنها به طور کامل تکامل پیدا نکرده هم علاقه دارند تا با دوست خود بازی کنند. بنابراین کمک به کودک برای دوستیابی سالم‌تر و توسعه مهارت‌های فردی او موضوعی‌ست که والدین باید به آن توجه کنند.
اگر دوستان کودک خود را نمی‌شناسید و از روابطش مطمئن نیستید می‌توانید با معلم او صحبت کنید تا ببینید فرزند شما چطور با سایر کودکان ارتباط برقرار می‌کند. همچنین می‌توانید از فرزند خود درباره دوست‌های جدیدی که پیدا کرده بپرسید تا نحوه‌ی دوستیابی او را بهتر درک کنید.
به خاطر داشته باشید که اگر فرزند شما با تعداد کمی از دوستانی که پیدا کرده راحت است، اصراری برای پیدا کردن دوستان جدید به او نکنید. برخی از کودکان روابطه دوستانه زیادی دارند اما برای برخی دیگر، داشتن چند دوست هم کفایت می‌کند.
بیشتر بخوانید: پیدا کردن دوست در دنیای کودکان خردسال
چطور به کودکان کمک کنیم تا دوست پیدا کنند؟
اگرچه دوستی و رفاقت بخشی از زندگی کودک را تشکیل می‌دهد اما همه‌ی کودکان مهارت دوستیابی را بلد نیستند و این اشکالی ندارد. دوستیابی و حفظ آن مهارتی‌ست که می‌توان آموخت. با کمی تلاش، شجاعت و صبر، کودک شما به سرعت می‌تواند یک یا دو دوست صمیمی برای خود داشته باشد.
در گام اول سعی کنید احساس فرزند خود را درباره معاشرت با دیگران درک کنید. ممکن است کودک شما از اینکه در زمین بازی یا پشت میز ناهار، به دوستان جدید خود معرفی شود احساس نگرانی کند و این شکل از دوستیابی را دوست نداشته باشد. شاید کودک شما دوست دارد پیش سایر کودکان برود و دوست پیدا کند اما نگران است که چگونه مورد استقبال قرار گیرد.
وقتی تشخیص دادید احساس فرزند شما دقیقا چیست می‌توانید برنامه یا طرحی برای دوستیابی او طراحی کنید تا مهارت‌های اجتماعی لازم برای ایجاد دوستی سالم در او ایجاد شود.
در ادامه برخی از مهارت‌هایی که می‌توانید به کودک خود آموزش دهید را بیان می‌کنیم.
۱- مهارت‌های مکالمه را در آنها به وجود آورید
برخی از مهارت‌ها هستند که کودکان برای دوستیابی قطعا به آنها نیاز دارند. مهارت ایجاد مکالمه یکی از آنهاست. از نوبت ایستادن برای شروع صحبت تا پرسیدن سوال در حین مکالمه جزو مهارت‌هایی‌ست که کودکان برای شروع و حفظ یک مکالمه باید بلد باشند. آموزش این مهارت‌ها به کودکان را باید تا زمانی ادامه دهید که یاد بگیرند چطور به شکل عادی و طبیعی در حین مکالمه، از حرف‌های دیگران سرنخ بگیرند و بحث را ادامه دهند. می‌توانید کودک خود را با سوالاتی مانند «برای تفریحت چه می‌کنی؟» یا « آیا حیوان خانگی داری؟» مجهز کنید تا شروعی بهتر با دیگران داشته باشد.
همچنین می‌توانید از برنامه‌های تلویزیونی به عنوان نمونه‌ای تصویری از گفتگوی دوستانه بین کودکان یا نوجوانان استفاده کنید. به مواردی مانند زبان بدن، لحن صدای افراد و سکوت‌ها در مکالمه اشاره کنید تا کودکان به شکل دقیق‌تری این مهارت‌ها را ببینند و بیاموزند.
۲- روی مهارت شنیدن و همدلی کودکان کار کنید
بخش مهمی از اینکه کودک شما به عنوان یک دوست خوب برای سایرین به نظر برسد این است کودکتان مهارت‌های اجتماعی و شیوه‌ی ابزار علایق خود به دیگران را بلد باشد. به همین دلیل شاید بهتر باشد روی توانایی کودک خود در گوش دادن و همدلی با دیگران کار کنید.
نشان دادن شفقت و همدلی از طریق گوش دادن به آنچه سایرین می‌گویند یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای دوستیابی کودکان است. از کودک خود بخواهید روش‌هایی که می‌تواند از طریق آن بهتر دوستان خود را درک کند، پیدا کرده و انجام دهد.
به کودک خود آموزش دهید وقتی یکی از دوستانش در شرایط سختی به سر می‌برد و نیاز به صحبت کردن دارد، بهترین زمان برای نشان دادن همدلی و گوش دادن به حرف‌های اوست. به عنوان مثال فرزند شما می‌تواند برای دوستی که حیوان خانگی‌اش بیمار شده، کلوچه درست کرده و بفرستد یا برای دوستی که یکی از عزیزانش را از دست داده کارت پستالی ارسال کند. وقت گذاشتن برای نشان دادن اینکه دیگران چقدر برای شما اهمیت دارند یکی از ساده‌ترین روش‌های همدلی و حفظ دوستی‌هاست.
بیشتر بخوانید: ۴۱ راه کار ساده برای پرورش کودکی همدل و مهربان
۳- دنبال ایجاد فرصت‌هایی برای دوستیابی کودکان باشید
ممکن است به واسطه‌ی محیطی که در آن زندگی می‌کنید، کودک شما فرصتی برای ارتباط با همسالان خود پیدا نکرده باشد. قرار دادن کودکان در موقعیت‌هایی که با همسالان خود بر سر علایق مشترکی که دارند، همراه شوند، راهی‌ست که می‌تواند منجر به دوستیابی شود.
به عنوان مثال حضور کودک شما در فعالیت‌های فوق برنامه‌ی مدرسه یا کلاس‌های آموزشی دسته‌جمعی، این موقعیت را برای ارتباط او با همسالانش ایجاد می‌کند. البته این موضوع به تیپ شخصیتی و سطح انرژی کودک شما هم ارتباط دارد. هیچگاه نباید تمام وقت‌های یک کودک درونگرا – که به تنهایی بیشتری برای انرژی گرفتن نیاز دارد – را با فعالیت‌های فوق برنامه پر کنید.
کجا می‌توان فرصت‌هایی برای دوستیابی پیدا کرد؟
فارغ از علایق و تیپ شخصیتی فرزندتان و اینکه از چه نوع فعالیت‌هایی خوشش می‌آید، می‌توان فرصت‌هایی برای دوستیابی او به وجود آورد. برای شروع بهتر کودکتان را در موقعیت‌هایی قرار دهید که به آن علاقه دارد و برایش جالب و سرگرم‌کننده است.
کودکان وقتی در حال انجام فعالیت‌هایی هستند که برای آنها جالب و هیجان‌انگیز است، فشار روبه‌رو شدن با افراد جدید را کمتر حس می‌کنند و به راحتی می‌توانند با همسالان خود در حین انجام آن فعالیت صحبت کنند. بنابراین کودکان در چنین موقعیتی، نه تنها کاری را انجام می‌دهند که به آن علاقه دارند، بلکه توسط افراد دیگری که دقیقا همان حس را دارند احاطه شده و این بهترین فرصت برای پیدا کردن دوست جدید است.
علاوه بر این، شما باید کودکان خود را ترغیب کنید که به دنبال دوستی با افرادی باشند که با آنها تفاوت دارند. کودکان از افرادی که متفاوت هستند چیزهای زیادی می‌توانند یاد بگیرند.
برای اینکه فرصت‌های دوستیابی بیشتری برای کودک خود فراهم کنی می‌توانید نظرات و علایق او را بپرسید. سپس به راحتی با قرار دادن فرزند خود در آن موقعیت‌ها می‌توانید این امکان را برای او فراهم آورید. موقعیت‌ها و علایق کودک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- ورزش‌های انفرادی مانند تنیس، ورزش‌های رزمی، شنا یا دوومیدانی
- فعالیت‌های غیررقابتی مانند کلاس‌های موسیقی و هنری، کلاس رباتیک، باشگاه شطرنج
- حضور در سازمان‌های مردم نهاد برای محافظت از محیط زیست
- حضور در جمع‌های کتاب‌خوانی و عضویت در کتابخانه‌های عمومی
- ورزش‌های گروهی مانند فوتبال، والیبال، بسکتبال و غیره
در هنگام ورود به چنین گروه‌ها یا مکان‌های جدیدی که کودک را در موقعیت دوستیابی قرار می‌دهد، اگر نگران این هستید که کودک شما استرس داشته باشد، می‌توانید یک وسیله به اصطلاح یخ‌شکن مانند یک خوراکی خوشمزه یا اسباب بازی به همراه داشته باشید. این موضوع به کودک شما اعتماد به نفس بیشتری می‌دهد و حتی ممکن است کودکان دیگر را ترغیب کند به کودک شما نزدیک شوند.
وقتی دوستیابی کودکان دشوار می‌شود
اگر تمام کارهایی که تاکنون گفتیم را انجام دادید و باز هم فرزندتان در امر دوستیابی مشکل داشت، سعی کنید بفهمید مشکل از کجاست. ببینید وقتی کودک شما به دیگران نزدیک می‌شود چه اتفاقی می‌افتد. آیا خیلی گوشه‌گیر، چسبنده، پرخاشگر، رئیس‌طور، حساس یا خجالتی برخورد می‌کند؟
آیا رفتار فرزندتان کودکان دیگر را آزار می‌دهد؟ فهمیدن این موضوع ممکن است برای شما سخت باشد اما باید با کودک خود صحبت کنید و به او بگویید که چرا دیگران از رفتار او اذیت می‌شوند و بهتر است دفعه‌ی بعد آن رفتار آزاردهنده را انجام ندهد. البته مطمئن شوید که با تذکر دادن این موضوع، احساس شرم در کودک به وجود نیاید تا او نسبت به خود حس بدی نداشته باشد. به او توضیح دهید که بهتر از روش‌ها یا رفتارهای دیگری را هم امتحان کند.
یکی از ساده‌ترین راه‌های رسیدن به این هدف، بازی کردن در نقش دوست فرزندتان است. خود را به جای یکی از دوستان کودک جا بزنید و نحوه تعامل و ارتباط را تمرین کنید. در همین حین از او بخواهید رفتارهای پسندیده‌تری را در قبال شما انجام دهد.
کودک شما برای پیدا کردن دوست نباید به آدمی تبدیل شود که عامه‌ی مردم از او انتظار دارند. کودکان به مرور زمان باید هویت اختصاصی خود را پیدا کنند و آنچه خودشان می‌خواهند، باشند.
کودکانی که همچنان مشکل دوستیابی دارند ممکن است به یک بیماری دچار باشند که ارتباط با دیگران را برای آنها مشکل کرده است. اختلال نقص توجه و بیش فعالی – ADHD، اوتیسم، اضطراب و لالی انتخابی – که زمانی رخ می‌دهد که کودکان با افراد خارج از خانواده خود حرف نمی‌زنند – همگی می‌تواند در ایجاد مشکلات ارتباط اجتماعی در کودکان موثر باشند.
داشتن مشکل در ایجاد روابط دوستانه می‌تواند نشانه‌های روانشناختی دیگری مانند افسردگی، اختلالات یادگیری، استرس یا حتی حس زورگویی در کودکان داشته باشد. اگر کودک شما نمی‌تواند دوستانی که پیدا کرده است را حفظ کند و این موضوع به طور مکرر پیش می‌آید، بهتر است با یک پزشک متخصص در این زمینه مشورت کنید.
نکات مهم دیگر درباره دوستیابی کودکان
شما به عنوان والدین، می‌بایست درباره انتظارات خود از دوستی فرزندتان واقع‌بین باشید. اگر کودکی دارید که خجالتی و کم‌حرف است، پس او قطعا با یک یا دو دوست هم خوشحال می‌شود. بنابراین نخواهید که دوست‌های بیشتری پیدا کند در حالی که نیازی به آنها ندارد.
کودکان معلول ممکن است در مواجه با همسالان خود حس ترس داشته باشند و نتوانند به راحتی با دیگران ارتباط برقرار کنند. اگر در خانواده خود فرزند معلول دارید، به او کمک کنید تا با این ترس مواجه شود و در کنارش باشید تا دوستان جدیدی پیدا کند. به عنوان مثال از او بخواهید هر روز حداقل به یک نفر جدید سلام کنند. خیلی وقت‌ها همین سلام گفتن می‌تواند شروعی برای یک دوستیابی موفق باشد.
کودکان تیزهوش هم اغلب در دوستیابی مشکل دارند و ترجیح می‌دهند به جای همسالان خود با افراد بزرگسال دوست شوند. بهتر است با کودک خود صحبت کرده و با او کار کنید تا با همسن‌های خود ارتباط برقرار کند. با توجه به علایق کودک، او را در کلاس‌هایی نظیر علوم، ریاضی، شطرنج، رباتیک یا موسیقی ثبت‌نام کنید تا بیشتر همسالان خود را ببیند.
از وادار کردن کودکان خجالتی برای دوستیابی یا مجبور کردن آنها به حضور در موقعیت‌های اجتماعی به منظور دوستیابی خودداری کنید. این موضوع اضطراب کودکان را بیشتر می‌کند و بسیار آسیب زننده است. صبور باشید و اجازه دهید خود کودک شروع کننده‌ی یک رابطه باشد.
سخن پایانی
دوستی‌های دوران کودکی پر فراز و نشیب هستند. بنابراین اگر کودک شما در فرایندهای دوستی خود با رکود مواجه شود و دوستان او کم یا زیاد شدند، به هیج وجه نگران نباشید. به یاد داشته باشید که مهارت دوستیابی و حفظ دوست جزو توانایی‌هایی‌ست که کودکان باید حتما بیاموزند. بنابراین در راه آموزش این مهارت به کودک خود کمک کنید.
فراموش نکنید که پیدا کردن دوست خوب و حفظ آن، به این موضوع ارتباط دارد که کودک شما هم دوست خوبی برای اطرافیان باشد. بنابراین درباره ویژگی‌های دوست خوب بودن با فرزندتان صحبت کنید تا ارتباطی مطمئن و طولانی‌مدت با دوستان صمیمی خود ایجاد کند.
