بسیاری از کودکان از همان لحظه‌ای که برای اولین بار انگشتان دست و پا خود را کشف می‌کنند، به مکیدن آن‌ها علاقه نشان می‌دهند. حتی شاید در دوران بارداری و هنگام سونوگرافی نیز آن‌ها را در حال مکیدن انگشت شست دیده باشید. مطمئناً این مسئله در آن زمان دوست داشتنی بود اما اکنون فرزند شما ۳ یا ۴ ساله است و به نظر نمی‌رسد که قصد داشته باشید مکیدن انگشت را کنار بگذارد. در همین حال، دوستان خوش نیت، اعضای خانواده و حتی افراد غریبه در فروشگاه و خیابان به شما هشدار می‌دهند که مکیدن انگشت در کودکی می‌تواند مشکلات متعددی برای فرزندتان ایجاد کند. حق با آن‌هاست. پس چه بهتر که هر چه زودتر چاره‌ای برای این مشکل پیدا کنید. در مطلب امروز به شما خواهیم گفت که انگشت مکیدن در کودکان چه دلایل و پیامدهایی دارد و چگونه می‌توانید به کودک‌تان کمک کنید که این عادت را برای همیشه کنار بگذارد.
چرا کودکان انگشت می‌مکند؟
نوزادان دارای رفلکس‌های طبیعی دهان گردی و مکیدن هستند که می‌تواند باعث شود شست یا انگشتان خود را در دهان قرار دهند؛ گاهی حتی قبل از تولد. از آنجایی که مکیدن انگشت باعث می‌شود نوزادان احساس امنیت کنند، ممکن است برخی از نوزادان در نهایت عادت کنند در زمانی که نیاز به آرامش یا به خواب رفتن دارند، انگشت خود را بمکند. با اینحال بسیاری از کودکان مکیدن انگشت‌شان را به طور خود به خود کنار می گذارند؛ ترک مکیدن انگشت اغلب در سن ۶ یا ۷ ماهگی یا بین سنین ۲ تا ۴ سالگی اتفاق می‌افتد. اما حتی کودکی که مکیدن انگشت خود را متوقف کرده است، ممکن است در مواقع استرس دوباره این رفتار را از سر بگیرد. انجمن دندانپزشکی آمریکا و آکادمی دندانپزشکی اطفال آمریکا توصیه می‌کنند کودکان در سنین ۲ تا ۴ سالگی مکیدن انگشتان خود را ترک کنند تا احتمال تأثیر منفی این عادت بر مهارت‌های گفتاری، سلامت دندان‌ها و تغذیه کاهش یابد.
پیامدهای انگشت مکیدن
اگر انگشت کودک دائما درون دهان مکیده شود، آرواره‌های او در اطراف چیزی که به طور منظم در دهانش نگه داشته می‌شود رشد می‌کند. متأسفانه اگر مکیدن انگشت در کودکی پس از چهار سالگی ادامه یابد، می‌تواند عوارض جانبی طولانی مدتی داشته باشد. بحث انگشت مکیدن و سلامتی دندان، یکی از پیامدهای مهم این عادت ناخوشایند است اما فقط همین نیست. عوارض جانبی احتمالی مکیدن طولانی یا شدید انگشت شامل موارد زیر است.
- اوربایت یا بیرون زدن دندان‌های جلو: این نوع مشکل دندانی یا مال اکلوژن با بیرون زدگی دندان‌های بالایی (به میزان حدود ۲ میلی متر) به دلیل نامرتبی فک مشخص می‌شود. مکیدن مداوم انگشت حتی زمانی که یک بچه به ۲ سالگی می‌رسد نیز می‌تواند چنین پیامدی داشته باشد. برخی از کودکان این عادت را حتی در سن ۵ سالگی یا بیشتر دارند که به محض رویش دندان‌های دائمی آن‌ها به مشکلات بیشتری منجر می‌شود.
- اختلال گفتار: وقتی کودک دائما انگشت خود را می‌مکد، زبان به صورت جلو و عقب حرکت می‌کند. مکیدن مکرر انگشت ممکن است باعث شلی زبان کودک شما شود که می‌تواند مشکلاتی در هنگام صحبت کردن و همچنین در هنگام بلع ایجاد کند.
- اپن بایت: این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که دندان‌ها به درستی در راستایی که دهان بسته می‌شود، قرار نمی‌گیرند. ناهماهنگی دندان‌ها در اثر عمل مکرر قرار دادن انگشت در بین دندان‌ها ایجاد می‌شود.
- افزایش حساسیت سقف دهان: مکیدن انگشت می‌تواند باعث شود کام کمی حساس‌تر شود زیرا انگشت به طور مرتب سقف دهان را لمس می‌کند.
- مشکلات تنفسی: اگرچه ممکن است زیاد قابل توجه به نظر نرسد اما تغییرات در الگوهای تنفسی کودک شما احتمالاً به دلیل ناهماهنگی فک رخ می‌دهد. به این دلیل که وقتی سقف دهان بلندتر و باریک‌تر باشد، مجرای سینوسی و همچنین ساختار بینی تحت تأثیر قرار می‌گیرد و در نتیجه تنفس را با مشکل مواجه می‌کند.
- تغییر شکل فک: وقتی کودکان انگشت خود را می‌مکند، موقعیت زبان پایین می‌آید و فشار بیشتری بر فک ایجاد می‌کند. این افزایش فشار می‌تواند منجر به تغییرات قابل توجهی در فک بالا شود که سقف دهان را بلندتر و باریک می‌کند. هنگامی که این فشار قوی به طور مکرر به فک وارد شود، شکل فک به احتمال زیاد دستخوش تغییراتی شده و باعث عدم رشد کافی و مناسب آن می‌شود.
- بهم ریختن ساختار صورت: از آنجایی که مکیدن انگشت باعث تغییر شکل و هم ترازی فک کودک می‌شود، ممکن است به برخی تغییرات غیرعادی در ساختار صورت کودک منجر شود.
- عفونت: مکیدن انگشت (صرف نظر از تمیز بودن یا نبودن آن) احتمال ورود میکروب‌ها یا باکتری‌ها به بدن کودک شما را افزایش می‌دهد که ممکن است به عفونت منجر شود.
- مشکلات پوستی: هنگامی که انگشت به طور مداوم در معرض رطوبت دهان قرار گیرد، پوست آن می‌تواند در برابر آسیب‌های دیگر آسیب پذیر شود. در برخی موارد، پوست ممکن است ترک بخورد یا خونریزی کند و دست‌های کودک شما را مستعد دچار شدن به عفونت سازد. همچنین انگشت ممکن است شروع به پینه بستن کند. علاوه بر این، فشار و رطوبت ناشی از مکیدن انگشت ممکن است به فرورفتگی ناخن‌ها یا پوسته دادن انگشت منجر شود.
انگشت مکیدن و مشکلات روانی
مکیدن انگشت می‌تواند در نوزادان و کودکان خردسال به یک عادت تبدیل شود که از آن برای آرامش خود در زمانی که احساس گرسنگی، ترس، بی قراری، خواب آلودگی یا بی حوصلگی دارند، استفاده می‌کنند. اما در برخی موارد مکیدن انگشت بعد از ۵ سالگی در پاسخ به یک مشکل عاطفی یا اختلال دیگری مانند اضطراب انجام می‌شود بنابراین بعد از ۴ یا ۵ سالگی کودک مهم است که والدین به دنبال کشف علت اصلی انگشت مکیدن او باشند. ممکن است کودک به خاطر تمسخر در مهد، اذیت و آزار توسط اطرافیان، قرارگیری در موقعیت‌های استرس‌زا مانند مشاهده دعوای والدین، تولد یک نوزاد جدید و … به مکیدن انگشت روی بیاورد. در این شرایط، مکیدن انگشت همانند قله کوه یخی است که از آب بیرون زده است. در صورت عدم تشخیص علت اصلی و رفع آن، احتمال تشدید مسئله وجود دارد و ممکن است به بروز مشکلات روانی نظیر اضطراب شدید، بی اختیاری ادرار، افسردگی، عدم اعتماد بنفس و گوشه گیری کودک منجر شود.
چگونه به کودک خود کمک کنیم تا عادت انگشت مکیدن را ترک کند
برای کمک به ترک عادت مکیدن انگشت در کودکی می‌توانید راه‌کارهای زیر را امتحان کنید:
- به زبان ساده در مورد مضرات مکیدن انگشت برای کودک توضیح دهید؛ به عنوان مثال بگویید «انگشتت با مکیدن کوچیک میشه، دندونات جلو میان و …»
- زمان و مکان انگشت مکیدن کودک‌تان را پیدا کنید و راه‌کارهای مورد نظرتان را در این زمان‌ها اجرا نمایید. به عنوان مثال زمان خوابیدن و تماشای تلویزیون از رایج‌ترین اوقاتی هستند که کودکان انگشت می‌مکند. می‌توانید در هنگام خواب، دست‌های کودک را با جوراب یا دستکش مخصوص بپوشانید و در هنگام تماشای تلویزیون نیز به او گوشزد کنید که با هر بار مکیدن انگشت، تلویزیون برای مدت مشخصی (مثلا ۵ دقیقه) خاموش خواهد شد.
- در مواقعی که کودک‌تان انگشت نمی‌مکد، او را تشویق کنید و بازخورد مثبت بدهید. می‌توانید برای تشویق او جایزه‌های کوچکی مانند خوردن بستنی یا دادن استیکر را امتحان کنید.
- اسباب بازی‌های نرم و قابل فشار دادن مانند توپ استرس، فیجت و … را در اختیار کودک قرار دهید تا برای تسکین و آرام شدن از آن‌ها استفاده کند.
- برای تخلیه اضطراب و آرامش کودک، انجام فعالیت‌هایی نظیر آب‌بازی، خمیربازی، پریدن روی ترامپولین و … را به او پیشنهاد کنید.
- لاک‌های ناخن بدمزه در ابتدا برای جلوگیری از ناخن جویدن به کار می‌رفتند اما بعدها مشخص شد که به جلوگیری از مکیدن انگشت در کودکی نیز کمک می‌کنند. التبه این روش سختیگرانه است و به همین دلیل خیلی‌ها از آن استقبال نمی‌کنند.
- گارد انگشت، محصول کاربردی دیگری است که می‌توانید برای متوقف کردن مکیدن انگشت در کودکی از آن استفاده کنید.
- اگر روش‌های فوق موثر نبودند و متوجه شدید که کودک‌تان به عوارضی نظیر مشکلات دندانی، گفتاری و … دچار شده است، لازم است به دندانپزشک مراجعه کنید. امروزه وسایل دندانپزشکی ابداع شده‌اند که با قرارگیری در دهان کودک به او یادآوری می‌کنند که نباید انگشت خود را بمکد.
حرف آخر
مکیدن انگشت در کودکی در چند ماه اول تولد کودک، یک عادت غریزی است و طبیعی محسوب می‌شود. اکثر کودکان تا ۲ سالگی، این عادت را کنار می‌گذارند اما در برخی از موارد ممکن است مکیدن انگشت تا ۴ یا ۵ سالگی نیز ادامه داشته باشد. یا شرایط روحی کودک باعث شود که مجددا به این کار روی بیاورد. از آنجایی که مکیدن انگشت در دراز مدت می‌تواند پیامدهای نامطلوبی برای سلامت کودک داشته باشد، بهتر است سعی کنید در ابتدا با راه‌کارهای ساده و خانگی، این عادت را از سر کودک‌تان بیندازید. و اگر موفق به این کار نشدید، می‌توانید از یک دندانپزشک و یا مشاور کودک کمک بگیرید.
