چگونه هوای کودک خود را داشته باشیم

نحوه مواجهه کودک با مرگ عزیزان خود

وقتی عزیزی از دنیا می‌رود، کودکان غم و اندوه خود را به شکل و صورت‌های مختلفی احساس می‌کنند و بروز می‌دهند. این‌که بچه‌ها چه طور با این فقدان کنار می‌آیند به مواردی همچون سن، میزان نزدیکی آن‌ها به کسی که فوت کرده و حمایتی که بعد از رویارویی و تجربه‌ی فقدان دریافت می‌کنند، بستگی دارد.

اگر والدین فرزندی هستید که با این اندوه دست‌وپنجه نرم می‌کند، این راه‌کارها می‌توانند کمک‌کننده باشند:

• با کلمات ساده در مورد مرگ صحبت کنید. وقتی قرار است در مورد مرگ کسی با کودک صحبت کنید آرام و مراقب باشید. از واژه‌هایی استفاده کنید که شفاف، ساده و مستقیم هستند. مثلا «متاسفانه خبر ناراحت‌کننده‌ای دارم عزیزم، مامان‌بزرگ امروز از دنیا رفت». بعد کمی مکث کنید؛ به کودک‌تان فرصت بدهید تا کلماتی که شنیده است را هضم کند.

• گوش کرده و تسلط خود را حفظ کنید. هر بچه‌ای به روش خودش نسبت به خبر درگذشت و از دنیا رفتن واکنش نشان می‌دهد؛ بعضی‌ها گریه می‌کنند، بعضی‌ها سوال می‌پرسند، بعضی‌ها هم به نظر نمی‌رسد اصلا واکنش خاصی نشان بدهند. همه‌ی این‌ها خوب است. کنار فرزندتان بمانید، او را به آغوش یا به هر چیزی که با آن آرامش پیدا می‌کند دعوت کنید. صبورانه به سوالات فرزندتان پاسخ بدهید یا فقط برای دقایقی کنار هم بمانید. اشکالی ندارد اگر کودک‌تان غم یا اشک‌های شما را ببیند.

•  کلمات را به احساس آغشته کنید. از کودک بپرسید به چه فکر می‌کند و چه احساسی دارد. چند نمونه از احساسات خود را برایش نام ببرید. این کار باعث می‌شود تا او راحت‌تر حس‌های خودش را بشناسد و بروز بدهد. می‌توانید جملاتی از این دست را به کار ببرید: «می‌دونم که خیلی غمگین شدی، منم ناراحتم؛ ما هر دو مامان‌بزرگ رو دوست داشتیم و او هم ما رو دوست داشت».

• به کودک بگویید باید منتظر چه چیزی باشد. اگر مرگ فرد باعث تغییری در روال زندگی کودک می‌شود، توضیح دهید که این روال بعد از این اتفاق به چه روشی پی گرفته خواهد. این طوری به کودک کمک می‌کنید تا احساس آمادگی بیشتری برای آینده و احساسات و تغییرات پیش رو پیدا کند. مثلا «از این به بعد، وقتی مدرسه تموم شد همان‌طور که مامان‌بزرگ دنبالت میومد، خاله دنبالت میاد» یا «من باید تا آخر هفته پیش بابابزرگ بمونم تا تنها نباشه؛ این یعنی که چند روز باید بدون قصه‌های من بخوابی، اما هر وقت خواستی می‌تونیم با هم تلفنی صحبت کنیم تا کمتر دلت تنگ بشه».

• اتفاقاتی که در روزهای پیش رو خواهد افتاد را توضیح دهید. به کودک اجازه بدهید تا در مراسم خاک‌سپاری یا دیگر مراسم یادبود شرکت کند. در مورد شیوه‌ی اجرای این مراسم با او صحبت کنید. مثلا بگویید: «افراد بسیاری که مامان‌بزرگ رو دوست داشتن، برای ادای احترام به او در مراسم شرکت می‌کنن؛ احتمالا تعدادی هم گریه می‌کنن یا در موردش صحبت می‌کنن. اون‌ها برای گفتن تسلیت پیش ما میان و برای مامان‌بزرگ از خدا طلب آمرزش می‌کنن، بعد ما رو بغل می‌کنن و ما هم از اون‌ها تشکر خواهیم کرد. تو هم می‌تونی در این مراسم پیش من بایستی و کنارم باشی.

• به کودک وظیفه‌ای محول کنید. داشتن یک نقش کوچک اما فعالانه، به او کمک می‌کند تا احساس کند بخشی از ماجراست و باعث می‌شود بهتر کنار بیاید. ممکن است از کودک‌تان بخواهید تا در تدارک خوردنی‌های مرسوم این مراسم کمک کند، در پذیرایی از مهمان‌ها مشارکت کند، هنگام خوش‌آمدگویی به مهمانان جلوی در کنار شما بایستد، در جمع شعری بخواند، آهنگی آماده و اجرا کند یا عکس‌هایی برای نمایش‌دادن بیابد. از کودک بخواهید تا خودش تصمیم بگیرد آیا می‌خواهد در این کارها مشارکتی داشته باشد و اگر بله، چگونه می‌خواهد مشارکت کند.

• به کودک‌تان کمک کنید تا عزیز از دست‌رفته را به یاد آورد. در روزها و هفته‌های پیش رو، کودک‌تان را تشویق کنید تا از متوفی نقاشی بکشد یا داستان بنویسد. وقتی کنار هم جمع می‌شوید، هنگام چای یا غذا خوردن، حرف زدن در مورد کسی که از دنیا رفته را ممنوع نکنید. به اشتراک گذاشتن خاطره‌های دوست‌داشتنی که از او داشته‌اید به التیام غم و اندوه کمک می‌کند.

• به کودک‌تان احساس راحتی و اطمینان بدهید. به این که آیا کودک به روش‌های دیگری ناراحت، نگران یا غمگین است یا نه، توجه کنید. او را از این که ممکن است این احساسات ناراحت‌کننده‌ی جدید مدتی طول بکشد آگاه کنید. ممکن است بعضی بچه‌ها در خوابیدن مشکلاتی پیدا کنند یا ترس‌ها و نگرانی‌هایی را حس کنند. به بچه‌ها بگویید که این مشکلات رفته‌رفته رو به بهبودی خواهند رفت. به آن‌ها زمان و مراقبت بیشتری اختصاص بدهید. گروه‌های حمایتی و مشاوران می‌توانند به کودکانی که مشکلات جدی‌تری دارند کمک کنند.

•  به بهبودی فرزند خود کمک کنید. آرامش مورد نیاز کودک‌تان را فراهم کنید ولی روی احساسات ناراحت‌کننده تمرکز نکنید؛ بعد از مدت کوتاهی گفت‌وگو و گوش‌ سپردن به حرف‌های او، به فعالیت یا موضوعی که به کودک کمک می‌کند تا دوباره احساس بهتری پیدا کند برگردید. کارهایی همچون بازی، کارهای هنری، آشپزی یا برنامه‌های تفریحی بیرون از خانه در کنار هم.

• به کودک‌تان زمان بدهید تا از فقدان بهبود پیدا کند. اندوه، فرآیندی است که در طول زمان رخ می‌دهد. مطمئن شوید که حتما گاه‌به‌گاه در مورد این موضوع با هم حرف می‌زنید، با دقت گوش می‌کنید تا ببینید کودک‌تان چه احساسی دارد و با این اندوه چه می‌کند. شفایافتن به معنی فراموش‌کردن عزیز از دست‌رفته نیست؛ به این معنی است که فرد از دست رفته را با عشق به یاد بیاوریم. خاطرات خوبی که از او داریم باعث می‌شود احساسات خوشایندی در ما برانگیخته شود تا به کمک آن‌ها همان‌طور که به زندگی ادامه می‌دهیم، لذت هم ببریم.

• در صورت نیاز کمک بیشتری بگیرید. اگر درگذشت عزیز از دنیا رفته ناگهانی، عمیقا دلهره‌آور یا خشن بوده باشد، ممکن است که کودک به درمان تخصصی نیاز پیدا کند. اگر این اواخر کودک‌تان استرس مضاعفی را تجربه می‌کند و پریشان است یا حتی اگر فکر می‌کنید دیگر اعضای خانواده هم به کمک بیشتری نیاز دارند، با دکتر صحبت کنید. او می‌تواند کمک کند تا تراپیست و درمان‌گرهای مناسب‌ را پیدا کنید.

بیشتر بخوانید: کودک خود را چگونه آرام کنیم؟