معلم‌ها این روزها و به ویژه در طول همه‌گیری ویروس کرونا شاهد افزایش سطح اضطراب در میان دانش‌آموزان کلاس و مدرسه هستند. بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ایالات متحده آمریکا، ۱/۷ درصد از کودکان ۳ تا ۱۷ ساله این کشور، یعنی تقریباً ۴/۴ میلیون نفر دچار اضطراب هستند. امروزه استرس با ایجاد علائمی مانند مشکل در تمرکز، ناراحتی‌های گوارشی و یا بی خوابی، می‌تواند یکی از ناتوان‌کننده‌ترین چالش‌های دانش آموزان در کلاس‌های درس باشد.
می‌دانیم که اضطراب چیزی بیش از یک نگرانی معمولی است. اضطراب می‌تواند بازدهی کلاس درس را در حد دیگر اختلالات یادگیری تحت تاثیر قرار دهد. کودکانی که نگران و مضطرب هستند این کار را عمدا انجام نمی‌دهند. در حقیقت زمانی که صحبت از نگرانی است – که اغلب از رفلکس‌های جنگ و گریز ناشی می شود – سیستم عصبی به طور خودکار عمل می‌کند. به همین دلیل است که عباراتی مانند «سعی کن ریلکس باشی» یا «آرام باش» کمکی به رفع اضطراب نمی‌کنند.
مطالب مرتبط: چگونه به کودکانی که اضطراب ریاضی دارند، کمک کنیم؟
اما کودکان می‌توانند با تمرین یاد بگیرند که مغز مضطرب خود را کنترل کنند و ما نیز می‌توانیم یاد بگیریم که چگونه به آنها کمک کنیم. در اینجا چند راهکار برای کمک به بچه‌های مضطرب در کلاس معرفی شده است:
۱. نفس عمیق بکشید
وقتی تنفس خود را کند می‌کنیم، در واقع مغز خود را کند می‌کنیم. وقتی متوجه شدید یکی از شاگردانتان مضطرب است، می‌توانید به کل کلاس تمرین تنفسی دهید. این کار به کودک مشکل‌دار و همچنین دیگر کودکان نیز کمک می‌کند. گاهی پیش می‌آید که کل بچه‌ها نا‌آرام هستند و کلاس نیاز به تمرکز دارد و این تمرین می‌تواند چاره‌ساز باشد. نفس‌های آهسته و عمیق، کلید اصلی حل مشکل هستند. ویدیوی زیر تنفس دیافراگمی که برای شاگردان می‌توان استفاده کرد را توضیح می‌دهد:
https://www.youtube.com/watch?v=O29e4rRMrV4
۲. کمی استراحت کنید و بیرون بروید
گذراندن وقت در طبیعت می‌تواند مغز مضطرب را آرام کند. گاهی اوقات فقط تغییر محیط می‌تواند تاثیر مثبتی در کاهش میزان استرس داشته باشد. تنفس هوای خنک یا وقت گذاشتن برای گوش دادن به آواز پرندگان می‌تواند دانش آموزی نگران و یا بیش فعال را آرام کند. درخواست از دانش‌آموزان برای مشاهده دقیق محیط‌شان دیگر گزینه‌ای است که به آنها کمک می‌کند تا نگرانی‌ها را از خود دور کنند و بجای آن روی عواملی ملموس‌تر مانند انواع درختان، صداهای مختلف پرندگان و تعداد رنگ‌های سبز چمن‌ها تمرکز کنند.
برای ما معلم‌ها هم ضرری ندارد که گاهی اوقات استراحت ذهنی داشته باشیم.
۳. بچه ها را وادار به تحرک کنید
https://www.youtube.com/watch?v=sZfe2hjlEwE
ورزش به هر کسی که اضطراب دارد کمک می‌کند. این استرس ممکن است خود را به‌صورت خشم نشان دهد؛ در چنین موقعیت‌هایی سعی کنید زمانی را به ورزش اختصاص دهید. می‌توانید به این منظور از ورزش‌ها و فعالیت‌های مورد علاقه‌تان استفاده کنید. اما اگر به دنبال ایده‌هایی جدید هستید، ویدیوی زیر را ببینید.
۴. در مورد اضطراب به راحتی صحبت کنید
اضطراب موضوعی نیست که بخواهید یا بتوانید برای همیشه از دست آن خلاص شوید. اضطراب بخشی از زندگی است و تصور اینکه به طور کامل از بین برود، واقع‌گرایانه نیست. می‌توانید به دانش‌آموزان کمک کنید این موضوع را درک کنند و در فعالیت‌های خود نیز از آن استفاده کنند.
۵. قدم بزنید و صحبت کنید
با توجه به ایده تحرک به عنوان راهکاری برای غلبه بر استرس، اگر دانش‌آموزی دارید که به توجه شخصی نیاز دارد، فعالیت پیاده روی اختصاصی با شخص خودتان را امتحان کنید. این راهکار خیلی از مواقع برای مشکل‌دارترین بچه‌ها چاره ساز است. بعد از چند بار قدم زدن دور زمین بازی یا حیاط مدرسه، همه چیز برایشان تا حد خوبی بهتر می‌شود. این پیاده‌روی ۳ هدف دارد:
- او را از موقعیت پر استرس دور می‌کنید.
- به او این فرصت را می‌دهید تا موضوع را برای شما توضیح دهد.
- باعث گردش بهتر خون و در نتیجه تخلیه انرژی تولید کننده اضطراب و افزایش سطح هورمون آرامش‌بخش اندورفین در بدن او می‌شوید.
۶. با درست کردن «دفتر یادداشتی برای سپاسگزاری» برای دانش آموزان، روی مثبت اندیشی تاکید کنید
اگر مغز، مشغول تولید افکار مثبت ناشی از شکرگزاری باشد، قادر به تولید افکار منفی نیست. اگر بتوانید یک رشته افکار مثبت را به جریان بیاندازید، گاهی اوقات می‌توانید اضطراب را از ذهن دور کنید. بچه‌ها می‌توانند هر روز در این دفتر حداقل یک چیز را که بابت آن شکرگزار هستند را ثبت کنند. وقتی دانش‌آموزان دچار منفی‌گرایی یا اضطراب می‌شوند، می‌توانید آنها را نشویق کنید که این دفتر را مرور کنند.
https://www.youtube.com/watch?v=TxFRx-87-Qo
برای مشاهده تجربه الهام بخش یک معلم در این باره، ویدیوی بالا را ببینید.
۷. به بچه‌ها یادآوری کنید غذای سالم بخورند و به سلامت خود اهمیت دهند
در بیشتر موارد، معلمین کنترل زیادی روی آنچه دانش‌آموزان می‌خورند و اینکه چقدر می‌خوابند ندارند. اما این موارد اهمیت زیادی در مدیریت اضطراب دارد.
جای تعجب نیست که یک رژیم غذایی سالم و خواب زیاد، توانایی یک دانش آموز در مدیریت موقعیت‌هایی که ممکن است طاقت فرسا باشند را بالاتر می‌برد. به همین دلیل است که میان‌وعده و استراحت، بخشی ضروری از برنامه روزانه کودکان پیش دبستانی است.
۸. فضایی ایجاد کنید که کودکان بتوانند اضطراب خود را بیان کنند
احتمالاً در مورد فضاهای امن کلاس شنیده‌اید. فضایی دنج و خارج از فعالیت کلاس که کودکی که احساس ناراحتی می‌کند می‌تواند به آن‌جا رفته تا آرامش خود را بازیابد. اگر دانش آموزانی دارید که اضطراب دارند، این کار می‌تواند گزینه خوبی باشد.
ایده دیگری که می‌تواند به تنهایی به کار گرفته شود یا بخشی از فضای امن شما باشد، وجود فیجت‌هایی مانند اسپینر، مکعب، توپ ضد استرس و … برای دانش آموزان است. این اسباب‌بازی‌ها با فراهم آوردن امکانی برای تخلیه اضطراب کودکان، گاهی اوقات در حد معجزه عمل می‌کنند.
۹. از کتاب و داستان کمک بگیرید
برخی از بچه‌ها ممکن است پذیرای مداخله مستقیم و انفرادی نباشند؛ اما اگر بدانند که کل دانش آموزان کلاس اطلاعات یکسانی را دریافت می‌کنند، به نتایج خوبی با آن دانش آموز دست پیدا می‌کنید. از همین رو یک ایده خوب این است که در هنگام بروز مشکل، از یکی از کتاب‌های مصور درباره مدیریت اضطراب کمک بگیرید و آن را با کل کلاس به اشتراک بگذارید.
۱۰. برای دانش آموزان اسباب آرامش را فراهم کنید
اینگونه استراتژی‌ها برای دانش‌آموزان سال‌های بالاتر بسیار مهم و موثر هستند. بسیاری از دانش‌آموزان به ویژه در فصل امتحانات با اضطراب عملکرد روبرو هستند. وقتی دانش آموزی احساس اضطراب می‌کند، مغز او نمی‌تواند به طور موثر عمل کند. وقتی بتوانیم آزمون‌ها و تکالیف خود را طوری تنظیم کنیم که کودکان مضطرب استرس کمتری داشته باشند، احتمالاً عملکرد بهتری خواهند داشت. زمان طولانی‌تر برای پاسخ‌دهی و ارائه توضیحات کامل و کافی در برگه امتحان می‌تواند به کودکانی که از اضطراب امتحان رنج می‌برند کمک کند.
نکته مثبت در مورد اضطراب این است که یکی از قابل‌کنترل‌ترین اختلال‌های سلامت روانی است که کودکان در کلاس با آن مواجه می‌شوند. با حمایت کودک و همچنین اتخاذ راهبردهای مناسب، اکثر کودکان قادر به کسب مهارت در استراتژی‌هایی هستند که به آنها در مدیریت استرس کمک می‌کند.
