آلرژی غذایی در کودکان به‌دلیل حساس بودن سیستم ایمنی‌شان بیشتر قابل مشاهده است به طوریکه تقریبا از هر ۱۳ کودک، یک کودک به آلرژی غذایی مبتلاست! اگرچه برخی از آلرژی‌ها خفیف هستند و به مراحل خطرناک نمی‌رسند اما تقریبا همه آلرژی‌های غذایی خطر آنافیلاکسی (بیش‌دفاعی) را به همراه دارند که در صورت عدم درمان به موقع می‌تواند منجر به مرگ شود.
بیش از ۴۰% کودکان مبتلا به آلرژی غذایی در نهایت به اورژانس مراجعه می‌کنند. به همین دلیل توجه به این موضوع بسیار اهمیت دارد. باید به این نکته هم اشاره کرد که احتمال آلرژی غذایی در کودکانی که یکی از اعضای خانواده آنها به آن مبتلاست بیشتر است.
به دلیل حساس و خطرناک بودن آلرژی غذایی در کودکان، خوب است اطلاعاتی درباره این عارضه داشته باشید. در ادامه با علائم آلرژی غذایی و شایع‌ترین موادی که باعث بروز آلرژی غذایی در کودکان می‌شود آشنا خواهید شد. همراه ما باشید.
آلرژی غذایی چیست؟
آلرژی یا حساسیت غذایی زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن، که به طور معمول با عفونت‌ها مبارزه می‌کند، غذایی که توسط انسان خورده شده را به عنوان یک مهاجم ببیند. این موضوع منجر به ایجاد یک واکنش آلرژیک در بدن می‌شود.
آلرژی غذایی به گونه‌ای است که حتی اگر حمله‌های آلرژیک قبلی خفیف باشند، فردی که آلرژی غذایی دارد ممکن است در معرض خطر مرگ قرار بگیرد. بنابراین بزرگسالان یا کودکانی که آلرژی غذایی دارند باید به طور کامل از خوردن غذاهای مشکل‌دار دوری کنند.
دلایل ایجاد آلرژی غذایی در کودکان چیست؟
آلرژی غذایی در کودکان شایع‌تر است. هنوز غذاهایی که کودک شما به آن آلرژی دارد را نمی‌شناسید و همین امر ممکن است احتمال ایجاد واکنش‌های آلرژیک در او را بیشتر کند.
کودکان ممکن است از طریق شیر مادر نیز به آلرژی‌های غذایی مبتلا شوند. دلایل زیادی مانند ژنتیک و عوامل محیطی ممکن است روی ایجاد واکنش‌های آلرژیک در کودکان تاثیرگذار باشند.
تفاوت بین آلرژی غذایی و عدم تحمل غذایی چیست؟
مردم اغلب حساسیت غذایی را با عدم تحمل غذایی اشتباه می‌گیرند. آلرژی غذایی باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن کودک فعال شود و علائم ناراحت‌کننده‌ای در کودک به وجود می‌آورد که در صورت عدم رسیدگی ممکن است به مرگ منجر شود.
اما عدم تحمل غذایی روی سیستم ایمنی تاثیرگذار نیست. علائم عدم تحمل غذایی می‌تواند آروغ زدن‌های مکرر، سوء هاضمه، مدفوع شل، سردرد، عصبی بودن یا احساس گر گرفتن باشد.
بنابراین ویژگی‌های عدم تحمل غذایی شامل موارد زیر می‌شود:
- سیستم ایمنی را درگیر نمی‌کند
- ممکن است به این دلیل اتفاق بیفتد که فرد نمی‌تواند ماده‌ای مانند لاکتوز را هضم کند
- ناخوشایند است اما به ندرت خطرناک می‌شود
چه غذاهایی باعث آلرژی غذایی در کودکان می‌شوند؟
به مهم‌ترین بخش از این مقاله رسیدیم. برای اینکه از بروز آلرژی غذایی در کودکان جلوگیری کنید باید غذاهایی که منجر به آن می‌شوند را بشناسید.
طبق گفته آکادمی کودکان آمریکا (AAP) حدود ۶ ماده غذایی هستند که باعث بروز ۹۰ درصد از آلرژی‌های غذایی در کودکان می‌شوند؛ لبنیات، تخم مرغ، سویا، گندم و انواع آجیل در این دسته‌ها قرار می‌گیرند.
آلرژی‌های غذایی در کودکان معمولا تا قبل از ۲۴ ماهگی خود را نشان می‌دهد. به همین دلیل در فهرستی که در ادامه تهیه شده موادی مانند ماهی، صدف و کنجد ذکر نشده چون این مواد برای بزرگسالان آلرژی‌زا هستند.
اصلی‌ترین غذاهایی که باعث آلرژی غذایی در کودکان می‌شوند عبارت‌اند از:
۱. لبنیات
آلرژی به لبنیات یکی از اصلی‌ترین حساسیت‌های غذایی در کودکان خردسال محسوب می‌شود. دلیل آن هم مشخص است؛ کودکان بیشتر از هرکسی شیر می‌خورند و علاقه زیادی به این ماده سفید رنگ دارند.
دکتر پوروی پریخ (Purvi Parikh) ایمونولوژیست می‌گوید آلرژی به لبنیات و تخم مرغ شایع‌ترین نوع حساسیت غذایی در کودکان است. طبق گزارش AAP از هر ۱۰۰ کودک زیر سه سال، ۲ تا ۳ کودک به شیر آلرژی دارد.
همانطور که AAP اشاره می‌کند، حساسیت به شیر گاو ممکن است در ابتدا به شکل ناراحتی گوارشی در نوزادی که شیر خشک مبتنی بر شیر گاو می‌نوشد یا در معرض پروتئین‌های شیر گاور از طریق شیر مادر قرار می‌گیرد ظاهر شود.
کودکانی که به این نوع از آلرژی غذایی دچار هستند ممکن است پس از تغذیه استفراغ کنند یا دچار نفخ یا قولنج بیش از حد شوند. خوب است بدانید که احتمال ابتلای کودکان به قولنج در ۶ هفته اول پس از تولد بسیار زیاد است و از هر ۴ نوزاد متولد شده یک نوزاد به این عارضه مبتلا می‌شود.
از دیگر علائمی که حساسیت به شیر و لبنیات را در کودکان نشان می‌دهد می‌توان به خارش پوست، اگزما، کهیر یا مشکلات تنفسی هم اشاره کرد.
به طور کلی علائم حساسیت به شیر در کودکان (و برخی از بزرگسالان) عبارت است از:
- خس خس سینه
- مشکل در تنفس
- سرفه کردن
- گرفتگی صدا
- سفتی گلو
- ناراحتی معده
- استفراغ
- اسهال
- خارش، آبریزش یا ورم چشم
- اگزما
- افت فشار خون که باعث غش یا از دست دادن هوشیاری می‌شود
۲. تخم مرغ
تخم مرغ دومین ماده غذایی‌ست که احتمال ابتلا به آلرژی در کودکان را افزایش می‌دهد. اکثر کسانی که به تخم مرغ حساسیت دارند، به سفیده آن آلرژی دارند. اما از آنجایی که خوردن زرده آلوده به سفیده تقریبا غیرممکن است، متخصصان توصیه می کنند که در صورت حساسیت، به طور کامل از تخم مرغ دوری کنید.
کودکی که به تخم مرغ حساسیت داشته باشد، سیستم ایمنی بدن او نسبت به پروتئین‌های موجود در تخم مرغ بیش از حد واکنش نشان می دهند.
اگر این کودک محصولی حاوی تخم مرغ بنوشد یا بخورد، بدن او فکر می‌کند که این پروتئین‌ها مهاجمان مضری هستند و با واکنش‌های سخت سعی می‌کند آنها را از بدن دفع کند. حدود ۲ درصد از کودکان به تخم مرغ حساسیت دارند.
علائم آلرژی به تخم مرغ در کودکان و بزرگسالان بسیار شبیه علائم آلرژی به شیر است. اما به طور کلی این علائم عبارت‌اند از
- تورم پوست
- کهیر
- استفراغ
- اسهال
- تنگی نفس و سرفه
- سفت شدن گلو
- خارش یا تورم چشم
- افت فشار خون
۳. سویا
آلرژی نسبت به سویا در کودکان گرچه نسبت به شیر گاو یا تخم مرغ کمتر است اما کماکان جزو شایع‌ترین مواد غذایی‌ست که باعث بروز حساسیت می‌شود. سویا در دسته حبوبات جای می‌گیرد. این نوع آلرژی در کودکان و نوجوانان بسیار شایع‌تر است تا بزرگسالان.
کودکانی که به جای شیر مادر یا شیرخشک‌های مبتنی بر شیر گاو، شیر خشک‌های ساخته شده از سویا می‌خورند، احتمال ابتلا به حساسیت غذایی در آنها بسیار زیاد است.
اگر کودک شما نمی‌تواند این نوع شیر خشک را هم هضم کند، با مشورت با پزشک شیرهایی تهیه کنید که فرمول‌های ویژه‌ای برای پروتئین‌های آن در نظر گرفته شده تا کودکان به آنها حساسیت نداشته باشند.
آلرژی به سویا علائم مشابه سایر حساسیت‌ها دارد.
۴. گندم
مورد چهارم در فهرست شایع‌ترین مواد غذایی حساسیت‌زا در کودکان، گندم است. اگرچه این مورد کمتر از شیر و تخم‌مرغ شیوع پیدا می‌کند اما کودکان ممکن است به گندم هم آلرژی پیدا کنند.
کودکان اولین بار گندم را به شکل بیسکویت، ماکارونی یا نان می‌خورند و پس از اولین مواجهه آنها با گندم، علائم آلرژی ظاهر می‌شود. البته این نوع حساسیت خیلی شایع نیست و نگران ایجاد آلرژی در کودک خود نباشید فقط به علائم دقت داشته باشید.
مهم است که بدانید برخی از محصولات غیر خوراکی هم از گندم ساخته می‌شوند. به عنوان مثال برخی از خمیرهای بازی یا محصولاتی که در حمام مورد استفاده قرار می‌گیرند ممکن است حاوی گندم باشند و تماس آن با بدن کودک ممکن است باعث بروز آلرژی شود.
برخی از کودکان ممکن است به ترکیب گلوتن در محصولاتی که از گندم ساخته شده‌اند حساسیت داشته باشند. این بیماری «سلیاک» نامیده می‌شود. کسانی که به بیماری سلیاک مبتلا می‌شوند در صورتی که دائما در معرض گلوتن باشند به سیستم گوارشی آنها آسیب جدی وارد می‌شود.
از جمله علائم حساسیت نسبت به گندم در کودکان عبارت است از:
- کهیر
- خارش پوست
- عطسه
- گرفتگی بینی
- علائمی شبیه آسم
- مشکل تنفسی و سرفه
۵. بادام زمینی
بادام زمینی و آجیل درختی اغلب با هم ترکیب می‌شوند اما خوب است بدانید که بادام زمینی مانند سویا و نخود، در دسته حبوبات جای می‌گیرد. بدتر از همه این است که برای طعم‌دار کردن آن از ادویه‌های تند و متنوعی استفاده می‌شود که هرکدام به تنهایی حساسیت‌زا هستند.
در حالی که آلرژی به بادام زمینی کمتر از حساسیت به لبنیات و تخم مرغ شایع است، اما حدود ۲.۵ درصد از کودکان به بادام زمینی حساسیت دارند و این تعداد در حال افزایش است.
برخی از آلرژی‌های غذایی با گذشت زمان برطرف می‌شود اما آلرژی به بادام زمینی در بسیاری از افراد مادام‌العمر است.
برخی از علائم آلرژی به بادام زمینی در کودکان عبارت است از:
- خارش پوست
- کهیر
- مشکلات گوارشی
- عطسه
- گرفتگی صدا و سرفه
- استفراغ و اسهال
- خارش چشم‌ها
- سرگیجه
- احساس اضطراب
۶. آجیل درختی
آجیل درختی به مجموعه‌ای از مغزیجات گفته می‌شود که روی درخت رشد می‌کنند؛ گردو، بادام هندی، بادام درختی، فندق و … .
برخی از کودکان به یک نوع آجیل خاص آلرژی دارند نه به همه آنها. اما اگر نمی‌توانید متوجه شوید کودک شما به کدام یک حساسیت دارد، توصیه می‌شود از همه آنها دوری کنید.
آجیل درختی می‌توانند برخی از شدیدترین واکنش‌های آلرژیک را در کودکان ایجاد کنند. آنافیلاکسی یکی از خطرناک‌ترین واکنش‌هاست که نسبت به سایر آلرژی‌های رایج دوران کودکی حساس‌تر است.
علائم آلرژی به آجیل درختی در کودکان عبارت است از:
- درد شکم
- حالت تهوع، اسهال و استفراغ
- گرفتگی بینی
- خارش گلو و تنگی نفس
- تورم چشم‌ها
- افت فشار
روش‌های درمان آلرژی غذایی در کودکان
برای اینکه مطمئن شوید کودک شما به آلرژی غذایی مبتلاست حتما باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشکان برای اطمینان از آلرژی غذایی در کودکان مجموعه‌ای از آزمایش‌های خونی و پوستی را تجویز می‌کنند و پس از مشاهده نتیجه آزمایشات، پاسخ قطعی به شما می‌دهند.
دکتر پریخ می‌گوید: «پس از انجام آزمایشات، وقتی آلرژی غذایی تشخیص داده شد،کودک شما باید به شدت از خوردن آن مواد غذایی خاص دوری کند. شما به عنوان والدین باید برچسب مواد غذایی را به دقت بخوانید تا در مواد تشکیل دهنده آن، مواد حساسیت‌زا وجود نداشته باشد.
علاوه بر این زمانی که برای خوردن غذا به رستوران می‌روید حتما مواد تشکیل دهنده غذا را بپرسید. همچنین ممکن است نیاز باشد داروی اپی نفرین اضطراری را به همراه خود داشته باشید.»
دکتر نانا میرکو (Nana Mireku) متخصص آلرژی کودکان می‌گوید با پیشرفت‌های جدید در پزشکی، حالا راه‌های دیگری برای درمان آلرژی غذایی در کودکان وجود دارد. این پزشک اطفال دو روش برای درمان آلرژی‌های غذایی در کودکان پیشنهاد می‌دهد:
۱. ایمونوتراپی خوراکی غذایی (OIT)
در ایمونوتراپی خوراکی غذایی (OIT) بیمار باید دوز بسیار کمی از غذایی که به آن حساسیت دارد، را بخورد. به تدریج، دوز افزایش می‌یابد تا زمانی که «دوز نگهدارنده» به دست آید.
پس از رسیدن به دوز نگهدارنده، باید دوز نگهدارنده خود را روزانه مصرف کند و پیگیری‌های سالانه را با متخصص آلرژی خود ادامه دهد.
۲. ایمونوتراپی زیرزبانی غذایی (SLIT)
در روش ایمونوتراپی زیرزبانی غذایی (SLIT) بیمار باید قطره‌های کوچک مایعات حاوی غذای حساسیت‌زا را زیر زبان نگه داشته و ببلعد.
بیماران ممکن است به آرامی با تعداد کمی قطره شروع کنند و با گذشت زمان تعداد آن را افزایش دهند تا به نقطه امن خود برسند. مشابه درمان OIT، این درمان روزانه با پیگیری‌های منظم توسط متخصص آلرژی ادامه می‌یابد.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره حساسیت فصلی در کودکان
روش‌های پیشگیری از آلرژی غذایی
هیچ تضمینی وجود ندارد که از ابتلای کودک شما به آلرژی غذایی جلوگیری شود. پزشکان می‌گویند وقتی عوامل بروز آلرژی (آلرژن‌ها) را زودهنگام به کودک خود معرفی کنید، احتمال مشاهده نتایج امیدوارکننده بیشتر می‌شود.
بنابراین توصیه می‌شود به جای اینکه منتظر بمانید و ببینید کودک شما به کدام ماده غذایی حساس است، رایج‌ترین آلرژن‌ها را به فرزند خود معرفی کنید و غذاهای حاوی آنها را به کودک خود بخورانید.
همانطور که سیستم ایمنی کودک در حال رشد است، ما هم می‌خواهیم عمداً غذاهای بسیار آلرژی‌زا را به او معرفی کنیم و به طور منظم سیستم ایمنی را در معرض این پروتئین‌ها قرار دهیم تا سیستم ایمنی آموزش ببیند که پروتئین‌ها را به عنوان «یک دوست» و نه به عنوان «یک تهدید» تشخیص دهد.
آکادمی کودکان آمریکا (AAP) توصیه می‌کند که همزمان با معرفی سایر غذاهای جامد به کودکتان، مواد آلرژی‌زای رایج مانند بادام، آجیل، تخم مرغ، سویا، گندم و شیر را هم به او معرفی کنید. معمولا کودکان از اواسط سال اول زندگی، شروع به خوردن غذاهای جامد می‌کنند.
اگر کودک شما حساسیت متوسط یا شدید از خود نشان داد، حتما با پزشک متخصص مشورت کنید.
بیشتر بخوانید: آلرژی چشمی در کودکان چیست و نشانه های آن کدام است؟
سخن پایانی
برخی از واکنش‌های آلرژیک خفیف هستند و می‌توان آنها را در خانه مدیریت کرد، اما برخی از واکنش‌های آلرژیک بسیار جدی هستند و نیاز به مراقبت‌های فوری پزشکی دارند. علائمی که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند شامل مشکلات تنفسی، تورم صورت و بدن، بی‌حالی، استفراغ یا از دست دادن هوشیاری است. بنابراین مانند هر حساسیت دیگری، آلرژی غذایی در کودکان وجود دارد. در صورت مشاهده آن به پزشک مراجعه کنید و با آگاهی و آرامش کامل با این عارضه برخورد کنید.
