همدلی، توانایی همذات پنداری و احساس همدردی نسبت به شخصی دیگر است. کیفیتی قدرتمند در نهاد ما انسان‌ها که رفتار خشونت‌آمیز و بی رحمانه را متوقف و ما را ترغیب می‌کند که با دیگران مهربانانه رفتار کنیم.
همدلی، خیلی زود و به طور طبیعی در کودکان ظاهر می‌شود، در واقع می‌توان گفت که فرزندان ما با یک مهارت از پیش ساخته شده و بزرگ برای دستیابی به موفقیت و شادی متولد می‌شوند. اگرچه که ویژگی همدلی از بدو تولد با کودک همراه است، اما نباید آن را به شانس و اقبال واگذار کرد. بلکه به طور مداوم باید آن را پرورش و رشد داد.
مطالب مرتبط: خوش رفتاری در کودکان
در اینجا ۴۱ راه‌کار ساده خواهیم گفت که به ما کمک می‌کند با وجود سلطه فرهنگ خود محوری که در جهان رو به فزونی است، فرزندانی همدل تربیت کنیم.
این راهکارها برگرفته از کتابی به نام «UnSelfie: Why Empathetic Kids Succeed in Our All-About Me World» نوشته دکتر میشل بوربا متخصص در آموزش کودکان است. کتابی مملو از راهبردهای تحقیقاتی و اثبات شده برای تقویت همدلی که ۹ جز ضروری این کیفیت یعنی سواد عاطفی، هویت اخلاقی، چشم انداز، تخیل اخلاقی، خودتنظیمی، تمرین مهربانی، همکاری، شجاعت اخلاقی و رهبری نوع دوستانه را آموزش می دهد.
هیچکدام از این راهکارها نه هزینه‌ای دارند و نه نیاز به آموزش خاصی برای اجرا شدن، اما استفاده از آنها به ما کمک می‌کند آنچه را که همه به آن امیدواریم ارتقا دهیم: یعنی پرورش انسانی خوب با ذهنی قوی و قلبی دلسوز.
۱. احساسی صحبت کنید. بچه‌ها به دایره لغات عاطفی برای بحث درباره احساسات نیاز دارند تا از نظر عاطفی باسواد شوند. به احساسات در فیلم‌ها، کتاب‌ها یا افراد اشاره کنید و از کلمات احساسی استفاده کنید.
۲. طرز فکر مهربانانه را در کودک خود توسعه دهید. با تحسین کردن کارهای دلسوزانه و مهربانی‌هایی که کودک انجام داده، کمک کنید تا او، خود را فردی مهربان و دلسوز ببیند.
۳. اعمال نیک را به اشتراک بگذارید. فرض نکنید که بچه‌ها به طور خودجوش می‌دانند چگونه به دیگران نشان دهند که به آنها اهمیت می‌دهند. آنها را هدایت کنید! مثلا بگویید: «به نظرم اگر دوستت را بغل کنی خیلی خوشحال میشه یا به نظرم اگر دوستت را به بازی دعوت کنی خوشحالش می‌کنی».
مطالب مرتبط: بدخلقی در کودکان
۴. کار گروهی و اهمیت دادن به افراد را در اولویت قرار دهید. اصرار کنید که دیگران را در نظر بگیرند، حتی زمانی که این کار باعث ناراحتی آنها می‌شود.
۵. آموزش دهید که: «همیشه به رنگ چشمان کسی که صحبت می‌کند، نگاه کنید». بچه ها باید یاد بگیرند که احساسات افراد را رو در رو بخوانند، بنابراین قانون «رنگ چشم گوینده» را اجرا کرده تا به آنها کمک کنید از تماس چشمی استفاده کنند و حالات چهره، لحن صدا و نشانه های احساسی را درک کنند.
۶. مهربانی را مهم جلوه دهید . روی جملاتی مانند «من می‌خواهم تو مهربان باشی» بیشتر تمرکز کنید تا جملاتی مانند «فقط خوشحالی تو مهم است» یا «من می‌خواهم تو خوشحال باشی».
۷. از فرمول «احساس + نیاز» استفاده کنید. توجه کودک را به احساسات افراد جلب کنید و سپس از او بخواهید حدس بزند که آن فرد چه احساسی ممکن است داشته باشد یا به چه چیزی نیاز دارد تا حالش بهتر شود یا به او آرامش دهد.
۸. باشگاه‌های کتاب کودک راه اندازی کنید. ارتباط و همدلی والدین با کودک و در مرحله بعد کودک با همسالان خود از طریق عشق به مطالعه از آن لذاتی است که باید آن را امتحان کنید. مثلا با راه‌اندازی یک باشگاه کتاب مادر و دختری.
۹. تأثیر و عواقب بی توجهی را عنوان کنید. وقتی بی توجهی یا بی مهری از جانب کودک خود می‌بینید، از وضع قانون نترسید و بگویید «در این خانواده جای بی‌توجهی نیست».
۱۰. از قانون «۲ مهربانی» استفاده کنید. بچه ها را به مهربانی کردن عادت دهید. مثلا به او بگویید: «هر روزی که از خانه بیرون می‌ری، ازت میخوام ۲ کار مهربانانه برای کسانی که می‌بینی انجام بدی».
۱۱. مربی احساسات باشید. فرصت‌های طبیعی پیش‌آمده در جریان زندگی را برای ارتباط رودررو، گوش سپردن و اعتبار بخشیدن به احساسات کودک خود، در هوا بقاپید و در عین حال سواد عاطفی او را تقویت کنید. «شاد به نظر می‌رسی. غمگین به نظر می‌رسی».
۱۲. از اسم‌ها استفاده کنید. مثلا استفاده از برچسب «کمک‌کننده» یا «آقا/خانم یاری کننده» کودکان را تشویق می‌کند تا بیشتر کمک کنند. بنابراین اگر می‌خواهید فرزندتان خود را فردی دلسوز ببیند، روی زمان‌هایی که به شما کمک کرده و یا راه‌هایی که باعث می‌شود بیشتر کمک کننده باشد، تمرکز کنید.
۱۳. روی شخصیت کودک تمرکز کنید. ستایش شخصیت بچه‌ها به آنها کمک می‌کند نوع‌دوستی را به عنوان بخشی از هویت خود درونی سازی کنند. بنابراین از برچسب‌هایی استفاده کنید که بر مهربانی فرزندتان تاکید می‌کند. مثلا: «تو از آن دسته افرادی هستی که دوست داری به دیگران کمک کنی». یا «تو فرد با ملاحظه‌ای هستی».
۱۴. الگوی مهربانی درست کنید. کودکی مهربان می‌خواهید؟ رفتار‌هایی که دوست دارید فرزندتان داشته باشد را خود انجام دهید و الگو باشید.
۱۵. روزانه ۵ عمل محبت آمیز انجام دهید. یک دوره مطالعه ۶ هفته‌ای نشان داد کودکانی که پنج کار محبت آمیز همچون نوشتن یاداشت تشکرآمیز به معلم، کمک در انجام کارهای شخصی فردی دیگر، یاری در یک خیریه و غیره را در یک روز انجام می‌دهند، نسبت به اینکه این کارها را در طول یک هفته انجام دهند، شادی بیشتری تجربه می‌کنند. پس بچه ها را تشویق به مهربانی کنید.
۱۶. مهربانی را به یک اتفاق عادی تبدیل کنید. یک جعبه خالی کنار درب خانه قرار دهید تا بچه‌ها اسباب‌بازی، کتاب و بازی‌های بی‌استفاده وکم‌استفاده خود را درون آن قرار دهند. هنگامی که جعبه پر شد، آن را با هم به یک خیریه یا خانواده‌ی کم‌بضاعت هدیه دهید.
۱۷. کودکان را وادار به تامل در مورد مهربانی کنید. به جای اینکه از او بپرسید «مدرسه چطور بود؟» یا «چه چیز جدیدی یاد گرفتی؟» بپرسید: «امروز چه کار خوبی انجام دادی؟» یا «امروز کسی کمکت کرد؟».
۱۸. تصور کنید که شخصی خاص چه احساسی دارد. برای کمک به فرزندتان برای شناسایی احساسات دیگران، از او بخواهید تصور کند که طرف مقابل در مورد یک موقعیت خاص چه احساسی دارد.
۱۹. اخبار خوب را به اشتراک بگذارید. اخبار و داستان‌های مربوط به کودکانی که کارهای محبت آمیز انجام داده‌اند را برای فرزند خود و دوستانش خوانده قلب‌های آنها را برای انجام کارهای مشابه، تحریک کنید.
۲۰. بر تاثیر مهربانی تاکید کنید. به بچه‌ها کمک کنید تا متوجه شوند محبت چه احساسی در دیگران ایجاد می‌کند. «فکر می‌کنی مادربزرگ وقتی نقاشی تو را بگیرد چه احساسی خواهد داشت؟» یا «می‌توانی خودت را شبیه قیافه دوستت – وقتی که هدیه‌اش را باز می‌کند – بکنی؟ درست میگی! او خیلی خوشحال خواهد شد.»
۲۱. مهربانی را به یک رویه بدل کنید. مهربانی با دیدن، شنیدن و تمرین تقویت می‌شود. بنابراین راه‌های ساده‌ای برای انجام آن پیدا کرده و آن را در روال روزمره خود بیافزایید.
۲۲. شناسه «ما» را تا حد امکان جایگزین «من» کنید. برای مثال: «امروز چه کاری انجام بدیم تا به ما خوش بگذره؟ بیا یه رای دسته جمعی بگیریم تا با هم یه کاری رو انتخاب کنیم».
۲۳. وقتی که کودک سزاوار است او را تحسین کنید. اما بیشتر روی خصوصیات درونی او متمرکز باشید. مواردی چون مهربانی، شجاعت و احترام گذاشتن، تا کودک خود را به عنوان فردی دلسوز بشناسد.
۲۴. دقت کنید که حداقل نیمی از سوالات شما در مورد دوستان فرزندتان باشد. بدینگونه شما به فرزندتان می‌آموزید که در مورد دنیا به شیوه‌ای متفاوت فکر کند و متوجه شود همه چیز همیشه حول محور او نمی‌چرخد و دیگران نیز مطرحند.
۲۵. یک سیستم «پس‌انداز، خرید، خیریه» راه‌اندازی کنید. پول توجیبی را به شرط اجرای این قانون به او بدهید تا او بتواند علاوه بر پس‌انداز، بخش از پیش تعیین شده آن را به خیریه انتخابی خود اهدا کند و در نهایت با پس‌انداز باقی‌مانده برای خود نیز خریدی انجام دهد.
۲۶. خدمت رسانی را به یک امر خانوادگی تبدیل کنید. فرصت‌هایی را برای فرزندتان فراهم کنید تا در جامعه خود بخشش به دیگران را تجربه کند.
۲۷. به فرزندتان کمک کنید تا «قوانین همدلی» ایجاد کند. با کودک خود در مورد نوع فردی که می‌خواهد تبدیل شود، احساسی که می‌خواهد به دیگران القا کند و قوانینی که به آن پایبند است، صحبت کنید.
۲۸. بچه ها را به خدمت رسانی تشویق کنید. فرزند خود و دوستانش را تشویق کنید تا یک «باشگاه مراقبت از دیگران» را در محله، ساختمان یا مدرسه خود راه اندازی کنند.
۲۹. خودتان تداوم داشته باشید. گمان نکنید با یک بار شهربازی بردن، می‌توانید کنترل قلب کودک را در دست بگیرید. بلکه همدلی با معاشرت‌های رو در رو و تکرار شونده، بیشتر می‌شود.
۳۰. تکنیک‌های آرام شدن را به فرزند خود بیاموزید. خود تنظیمی به افزایش همدلی کمک می‌کند. بنابراین به کودک خود بیاموزید که از نفس های عمیق و آهسته همچون بازدمی که دو برابر زمان دم طول می‌کشد، برای کاهش استرس و مدیریت احساسات خود در اولین نشانه‌های استرس استفاده کند.
۳۱. جای طرفین دعوا را عوض کنید. جنگ خواهر و برادری یا دوستی؟ فرقی ندارد. از فرزند خود بخواهید که خود را جای طرف مقابل بگذارد و با زاویه دید و احساسات آن طرف به شما بگوید که چه اتفاقی افتاده است.
۳۲. کارآگاه احساسی باشید. بچه ها را تشویق کنید تا احساسات دیگران را بررسی کنند. «به صدای اون پسر گوش کن. به نظر تو او چه احساسی داره؟» یا «ببین چطور اون دختر مشت هاش را محکم گرفته. اخم روی صورتش رو می‌بینی؟ فکر می‌کنی داره به دوستش چی میگه؟»
۳۳. زمان‌های منظمی را برای «استراحت» تنظیم کنید. دقت کنید که آموزش همدلی باید رو در رو باشد و نیازمند صحبت‌های طولانی!
۳۴. شب هایی را برای فیلم دیدن خانوادگی تعیین کنید. فیلم‌ها می‌توانند دریچه‌هایی باشند تا به کودکان ما کمک کنند تا دنیاها و دیدگاه‌های دیگر را درک کرده، بیشتر پذیرای تفاوت‌ها بوده و دیدگاه‌های جدیدی را پرورش دهند.
۳۵. اصرار کنید که بچه ها مطالعه کنند. خواندن داستان های ادبی نه تنها عملکرد تحصیلی بچه‌ها را بهبود می‌بخشد، که همدلی را نیز افزایش می‌دهد.
۳۶. راه‌هایی برای به دست آوردن دیدگاه جدید پیدا کنید. بسته به سن فرزندتان از مکان‌هایی همچون خانه سالمندان، شیرخوارگاه‌ها یا پناهگاه حیوانات دیدن کنید. هر چه بچه‌ها جهان‌های متفاوت را بیشتر تجربه کنند، احتمال بیشتری وجود دارد که با دیگرانی که نیازها و دیدگاه‌هایشان متفاوت است، همدلی کنند.
۳۷. بپرسید «چه احساسی داری؟». سوالاتی بپرسید تا فرزندتان وادار شود به این فکر کند که اگر کسی رفتاری مشابه با او انجام می‌داد چه احساسی می‌داشت. «اگر دوستت تو را به بازی راه نده چه احساسی خواهی داشت؟».
۳۸. از رویدادهای واقعی استفاده کنید. اخبار روزنامه یا تلویزیون مملو از موقعیت‌هایی است که همدلی کودکان را افزایش می‌دهد. «آتش سوزی خونه‌های اون‌ها رو ویران کرد. فکر می‌کنی اون بچه‌ها چه احساس و چه فکری دارند؟ به نظرت حالا چه کاری می‌تونیم انجام بدیم تا متوجه بشن ما به اون‌هااهمیت می دیم؟».
۳۹. لحظات دلسوزانه را ثبت کنید. اوقاتی که فرزندتان درگیر تلاش‌های محبت‌آمیز است را با عکس یا ویدیو ثبت کنید تا آنها متوجه شوند «مراقبت کردن اهمیت دارد».
۴۰. از «ستایش گوش شنوا» استفاده کنید. یعنی اجازه دهید بچه‌هایتان صحبت‌های شما با دیگران را بشنوند، بدون اینکه فکر کنند که مخاطب، آنها هستند یا قرار است که صحبت شما را بشنوند. ویژگی‌های مثبت کودکتان را برای دیگران توصیف و ستایش کنید. مثلا «من به مهربانی فرزندم بسیار افتخار می‌کنم زیرا …».
۴۱. قلک مهربانی درست کنید. هر بار که یکی از اعضای خانواده متوجه می‌شود عضو دیگری به شیوه‌ای مهربانانه رفتار می‌کند، یک سکه، سنگ کوچک یا مهره پلاستیکی را به قلک اضافه کند. اعمال محبت آمیز را هر روز مرور کنید و اگر از پول استفاده کرده‌اید، هنگام پر شدن قلک، آن را به یک موسسه خیریه به انتخاب خانواده خود اهدا کنید.
