- کودکان کج‌خلق گریه می‌کنند، جیغ می‌کشند، پرخاشگری کرده یا از دست والدین فرار می‌کنند.
- خردسالان زمانی بدخلق می‌شوند که با دست و پنجه نرم کردن با فوران احساسات خود مشکل داشته باشند.
- کودکان بزرگتر هم به واسطه آن که هنوز درگیر یادگیری خودتنظیمی هستند، گاه و بی‌گاه دچار بدخلقی می‌شوند.
- به وسیله هم فاز شدن با کودک و گفتگو راجع به احساسات آنها می‌توان از تنش‌های آنها کم کرد.
- به کارگیری استراتژی‌های رفتاری همچون آموزش عواقب اعمال به کودکان ۳-۴ ساله به بالا می‌تواند در این موضوع چاره‌ساز باشد.
کج خلقی در کودکان نوپا و پیش دبستانی بسیار رایج است. درحقیقت کج خلقی نحوه روبرو شدن کودکان با احساسات دشوار است. این امر کمک می کند که احساسات کودکتان را بفهمید و از پیش آمدن موقعیت‌هایی که بدخلقی‌های او را تحریک می کند، جلوگیری کنید.
مطالب مرتبط: خوش رفتاری در کودکان
کج خلقی ها چیستند؟
کج خلقی‌ھا اشکال و اندازه‌ھای مختلف دارند. این بدخلقی‌ها ھنگامی که کودکتان کنترل رفتارش را از دست می‌دھد می‌توانند به شکل انفجار غیر منتظره خشم، نارضایتی یا رفتارهای خارج از انتظار بروز یابند. در این مواقع شما احتمالا شاھد گریه، فریاد زدن، سفت کردن اعضای بدن، خمیده کردن پشت، لگد زدن، به زمین افتادن، ضربه زدن یا فرار کردن او باشید.
در موارد شدیدتر، کودک نفس خود را حبس کرده، استفراغ می کند، اشیا را می شکند و کج خلقیش حالت پرخاشگر پیدا می کند.
چرا کج خلقی ھا اتفاق می افتند
کج خلقی بین کودکان ۱ تا ۳ ساله بسیار رایج است. دلیل آن اینست که مھارت‌ھای اجتماعی و احساسی کودکان تازه در این سن شروع به رشد می کنند. کودکان اغلب برای بیان احساسات بزرگ کلمه‌ای در دست ندارند. آنھا به تازگی در حال گسترش محدوده استقلال خود هستند و در عین حال تازه کشف می‌کنند که نحوه تعامل آنها بر نحوه رفتار دیگران با آنها تاثیر می‌گذارد
بنابراین، بدخلقی یکی از شیوه‌های بیان و مدیریت احساسات کودکان خردسال و ابزاری برای درک یا تغییر آنچه در دنیای اطرافشان اتفاق می افتد، است. کودکان بزرگتر ھم کج‌خلقی می‌کنند چرا که هنوز راه ھای مناسب برای بیان یا کنترل احساسات خود را یاد نگرفته‌اند.
مطالب مرتبط: بدخلقی در کودکان
موارد زیر هم در کودکان خردسال و ھم در بچه‌های بزرگتر، می توانند احتمال وقوع کج خلقی را بیشتر کنند:
- خلق و خو: خلق و خوی ذاتی عاملی تاثیرگذار بر این موضوع است که کودک تا چه اندازه سریع یا شدید به وقوع اتفاقات ناراحت کننده و ناخوشایند پاسخ دهد. کودکانی که به سادگی ناراحت می شود، احتمال بیشتری برای کج خلقی‌شان وجود دارد.
- استرس، گرسنگی، خستگی یا تحریک بیش از اندازه: این موارد بیان و کنترل احساسات و همچنین انجام رفتار مناسب را برای کودکان سخت‌تر می کند.
- موقعیت‌های غیر قاب تحمل برای کودک: برای مثال، اگر یک کودک بزرگتر اسباب بازی را بردارد، کودک خردسال احتمالا نمی‌تواند این موضوع را قبول کرده و تاب بیاورد.
- احساسات قوی: احساساتی چون نگرانی، ترس، شرم یا خشم می‌توانند به راحتی از حد تحمل کودکان خارج شوند.
«خود تنظیمی – Self Regulation» توانایی درک و کنترل رفتار و واکنش‌ھا است. کودکان از حدود سن ۱۲ ماھگی شروع به پرورش این مهارت می کنند. با بزرگتر شدن کودک شما، او بهتر می‌تواند واکنش‌ھایش را تنظیم کرده و در ھنگام وقوع موارد ناراحت کننده آرام گیرد. روندی که به کاهش کج خلقی‌ها منتهی می‌شود.
چگونه احتمال بروز کج خلقی را کم کنیم
موارد زیر راهکارهایی برای کاهش احتمال وقوع کج خلقی ھا هستند:
- استرس را کم کنید. کودکان خسته، گرسنه و بیش از اندازه تحریک شده، احتمالا با تقریب بیشتری کج خلقی می‌شوند.
- احساسات کودکتان را درک کرده و هم فاز او باشید. اگر به احوال فرزند خود آگاه باشید، راحت‌تر متوجه فرا رسیدن طغیان‌های شدید احساسی او می‌شوید. شما می توانید درباره اتفاقات پیش رو با او صحبت کنید و به کودک خود کمک کنید تا با احساسات سخت خود کنار بیاید. شما همچنین با دانستن احتمال این تلاطم‌های احساسی ممکن است بتوانید حواس فرزند خود را پرت کنید.
- محرک ھای کج خلقی را بشناسید. برای مثال، ممکن است کودکتان ھنگامی کج خلقی کند که شما خرید می‌کنید. شاید بتوان از قبل جوری برنامه‌ریزی کنید تا جلو بد خلقی او را بگیرید. برای مثال، ممکن است بھتر باشد که پس از خوزذن غذایی سبک و چرتی کوتاه به خرید بروید.
- درباره احساسات با فرزند خود صحبت کنید. وقتی کودکتان با احساسات سخت درگیر است، از او بخواھید که نام آن حس را به زبان آورده و بگوید که چه چیزی باعث آن شده است. مثلا بگویید: «چون اسباب بازیت کار نمیکنه اون رو پرت کردی و عصبانی شدی؟ به نظرت چه کار دیگه‌ای می‌تونستی بکنی؟».
مطالب مرتبط: چگونه با کودک پیش دبستانی خود ارتباط برقرار کنیم؟
حالا که کودک ما بد خلق شده است چکار کنیم
گاهی اوقات با وجود اینکه شما ھر کاری برای اجتناب از بروز کج خلقی انجام می‌دھید، این امر اتفاق می‌افتد. در اینجا به برخی ایده‌ھا برای کنار آمدن با این بدخلقی‌های بروز یافته اشاره می‌کنیم:
- آرام باشید یا یا وانمود کنید آرام هستید! اگر لازم است به خودتان کمی فرصت دهید. عصبانیت شما، وضعیت را هم برای ھم شما و ھم برای فرزندتان سخت‌تر می‌کند. اگر نیاز به صحبت کردن دارید، صدایتان را آرام و یکنواخت نگاه داشته و حساب شده و آھسته عمل کنید.
- احساسات دشوار فرزندتان را به رسمیت بشناسید. مثلا بگویید:«خیلی ناراحت کننده است که بستنی آدم از قیف بیفته روی زمین، اینطور نیست؟». این امر به جلوگیری از غیر قابل کنترل‌تر شدن رفتار او کمک کرده و به کودکتان این فرصت را می دھد که احساساتش را دوباره تنظیم کند.
- در طول مدت کج خلقی صبر کنید. در نزدیکی کودک باشید تا او بداند که آنجا ھستید، اما سعی نکنید که برای او دلیل بیاورید یا حواسش را پرت کنید. کج خلقی دیگر شروع شده است و برای این استراتژی دیر است.
- در هنگام ضرورت، کنترل موقعیت را بدست بگیرید. اگر بد خلقی به این دلیل اتفاق افتاده که فرزندتان چیزی می‌خواھد، آن را به او ندھید. اگر کودکتان نمی خواھد کاری را انجام بدھد، حساب و کتاب کنید. مثلا، اگر او نمی‌خواھد از وان حمام بیرون بیاید، باید حساب کتاب کنید که روش امن‌تر این است که درپوش آب را برداشته تا وان خالی شود نه اینکه بخواھید کودکتان را بلند کنید.
- در نحوه برخوردتان با ثبات و آرام باشید. اگر در هنگام کج خلقی کودک متزلزل باشید و مثلا آن چه که او می‌خواھد را گاهی به او بدھید و برخی اوقات ندھید، احتمالا مشکل بدتر شود.
وقتی کودک تان خوش خلقی می کند، با ستایش توام با شور و شوق او را تشویق کنید. مثلا زمانی که او از یک حس دشوار مانند «خشم» نام می برد یا مثلا هنگامی که قبل از شروع کج خلقی بتواند آرام گیرد.
کج خلقی ھا در کودکان پیش دبستانی یا کودکانی در سنین اولیه مدرسه
شما می‌توانید از تمامی توصیه ھای بالا برای کمک به کج خلقی در کودکان پیش دبستانی یا کودکان بزرگتر استفاده کنید. در این سن، کودکان بھتر می توانند درک کنند که کارهایشان اثرات یا پیامدھایی دارد. این بدان معناست که برخی اوقات می توانید از «عواقب» برای کنترل رفتار کودکتان استفاده کنید.
مهم این است که اطمینان یابید به اشتباه به کج خلقی او پاداش نمی دھید. برای مثال، اگر کودکتان به دلیل امتناع شما از خرید آب نبات، کج خلقی می کند و شما آب نبات را می خرید، به این معناست که به کج خلقی او پاداش داده‌اید. در این مواقع حتی داد زدن یا خواهش کردن از او نیز نوعی پاداش به حساب می‌آید چرا که فرزندتان به جلب توجه مورد دلخواهش رسیده است.
تحمل کج خلقی ھا
تحمل کج خلقی می‌تواند بسیار خسته‌کننده و استرس آور باشد. ممکن است احساس کنید که باید فورا مداخله کنید تا به بد خلقی کودک پایان بدھید. اما اگر شرایط امن است، شاید بھتر باشد کمی دم فرو بسته و تصمیم بگیرید چگونه باید پاسخ بدھید.
این موارد ایده‌ھاییی برای آرام ماندن و سنجیدن شرایط اشاره است:
- برای مواجه با کج خلقی‌ھا استراتژی داشته باشید. طرحی واضح که چگونه با کج خلقی – در ھر موقعیتی که باشید – مواجه می شوید. روی عملی کردن طرح خود به ھنگام رخ دادن کج خلقی عمل کنید.
- بپذیرید که نمی توانید احساسات یا رفتار کودکتان را به طور مستقیم کنترل کنید. تنھا می‌توانید او را امن نگه داشته و رفتار او را به نحوی ھدایت کنید تا احتمال وقوع کج خلقی‌ھا در آینده کمتر باشد.
- قبول کنید که تغییر نیازمند زمان است. قبل از اینکه کج خلقی‌ھا به طور دایمی از بین بروند، کودکتان باید خیلی بزرگتر شود. ایجاد و استفاده از مھارت ھایی خود تنظیم کننده پروسه‌ای برای تمام طول زندگی است.
- نسبت به این طرز تفکر که کودکتان این کار را به طور عمدی انجام می‌دھد یا می‌خواھد نظر شما را جلب کند، آگاه باشید. کودکان عمدا کج خلقی نمی‌کنند، آنھا به این عادت بد خو پیدا می کنند یا در حال حاضر این مھارت را ندارند که بتوانند با موقعیت‌های پیش‌آمده کنار بیایند.
- شوخ طبعی خود را حفظ کنید. ولی به کج خلقی‌شان نخندید. اگر این کار را بکنید، ممکن است با توجه خود پاداشی به کودک داده باشید. ھمینطور احتمال دارد فکر کند به او می‌خندید و بیشتر ناراحت شود.
- اگر سایرین به شما چپ چپ نگاه می کنند، اھمیت ندھید. آنھا یا ھرگز بچه نداشته‌اند یا مدت زیادی از زمانی که بچه کوچک داشته‌اند گذشته است و فراموش کرده‌اند که بچه‌داری چطور است.
بسته به تعداد کج‌خلقی‌ھای کودکتان، در مورد خود به عنوان یک مادر یا پدر قضاوت نکنید. به خاطر داشته باشید که همه کودکان کج خلقی می‌کنند. در عوض، به نحوه پاسخگویی خود در برابر بدخلقی‌ھای کودکتان تمرکز کنید و به خاطر داشته باشید که شما ھم یک انسان ھستید و بخشی از مادر یا پدر بودن یادگیری از اشتباھات است.
